سررسید در معاملات آپشن Expiration Date

سررسید در معاملات آپشن (Expiration Date یا Maturity Date) تاریخی است که قرارداد آپشن پس از آن دیگر معتبر نیست و خریدار آپشن (چه اختیار خرید یا Call Option و چه اختیار فروش یا Put Option) دیگر نمی‌تواند از حق خود برای خرید یا فروش دارایی پایه با قیمت اعمال (Strike Price) استفاده کند. سررسید یکی از عناصر کلیدی قراردادهای آپشن است و تأثیر عمیقی بر ارزش آپشن، استراتژی‌های معاملاتی، و تصمیم‌گیری‌های سرمایه‌گذاران دارد.

سررسید تاریخی است که در زمان تنظیم قرارداد آپشن مشخص می‌شود و نشان‌دهنده پایان دوره‌ای است که خریدار می‌تواند آپشن را اعمال کند. پس از این تاریخ، قرارداد آپشن منقضی می‌شود و اگر اعمال نشده باشد، بی‌ارزش خواهد شد. سررسید معمولاً به‌صورت یک روز خاص در آینده (مثلاً سومین جمعه هر ماه در بسیاری از بازارهای سهام) تعیین می‌شود.

در این مقاله، به‌صورت جامع به تعریف سررسید، اهمیت آن، انواع سررسید، تأثیر آن بر ارزش آپشن، استراتژی‌های مرتبط، و مثال‌های عملی می‌پردازیم.

دوره جامع معاملات آپشن، راهی ساده برای درآمد دلاری در اوقات فراغت | همین حالا کلیک کن.

اهمیت تاریخ سررسید در معاملات آپشن

• تعیین‌کننده‌ی عمر قرارداد: قرارداد آپشن تنها تا تاریخ سررسید معتبر است. پس از آن، دیگر نمی‌توان از حق خرید یا فروش استفاده کرد.
• تأثیر بر ارزش زمانی: بخش بزرگی از پریمیوم آپشن به دلیل ارزش زمانی آن است. هرچه به سررسید نزدیک‌تر می‌شویم، این ارزش کاهش می‌یابد؛ پدیده‌ای به نام نابودی زمانی (Time Decay).
• برنامه‌ریزی استراتژیک: انتخاب سررسید مناسب می‌تواند بخشی از استراتژی مدیریت ریسک یا پیش‌بینی بازار باشد. سرمایه‌گذاران حرفه‌ای سررسیدها را با دقت انتخاب می‌کنند.
• تأثیر بر نقدشوندگی و قیمت: آپشن‌هایی با سررسیدهای بسیار نزدیک یا بسیار دور، ممکن است نقدشوندگی پایینی داشته باشند. معمولاً سررسیدهای رایج مانند ماهانه یا فصلی، نقدشونده‌تر هستند.

ویژگی‌های کلیدی سر رسید اختیار معامله

• محدودیت زمانی: سررسید مدت زمانی را مشخص می‌کند که خریدار می‌تواند از حق خود استفاده کند.
• تأثیر بر ارزش آپشن: زمان باقی‌مانده تا سررسید یکی از عوامل اصلی تعیین‌کننده ارزش آپشن (پریمیوم) است.
• تعهد فروشنده: فروشنده آپشن تا سررسید متعهد به اجرای قرارداد در صورت اعمال توسط خریدار است.
• انقضای خودکار: اگر آپشن تا سررسید اعمال نشود، به‌صورت خودکار منقضی می‌شود و خریدار پریمیوم پرداخت‌شده را از دست می‌دهد.

عوامل مرتبط با سررسید

علاوه بر Time Decay، عوامل دیگری در ارتباط با سررسید بر ارزش آپشن تأثیر می‌گذارند:

نوسانات ضمنی (Implied Volatility):

نزدیک شدن به سر رسید اختیار معامله به‌ویژه در رویدادهای مهم (مانند اعلام گزارش‌های مالی)، می‌تواند نوسانات ضمنی را افزایش دهد و پریمیوم را بالا ببرد.

مثال: یک آپشن با سررسید نزدیک به تاریخ اعلام سود شرکت ممکن است پریمیوم بالاتری داشته باشد.

رویدادهای تقویمی:

رویدادهایی مانند پرداخت سود تقسیمی، جلسات فدرال رزرو، یا انتشار داده‌های اقتصادی می‌توانند بر قیمت دارایی پایه و در نتیجه پریمیوم آپشن در نزدیکی سررسید تأثیر بگذارند.

نوع دارایی پایه:

در آپشن‌های سهام، سررسید معمولاً ماهانه است، اما در آپشن‌های کالاها یا ارزها ممکن است سررسیدهای متفاوتی وجود داشته باشد.

انواع سررسید در قراردادهای آپشن

در بازارهای مالی، سررسید قراردادهای آپشن می‌تواند متفاوت باشد:

۱. آپشن‌های کوتاه‌مدت (Short-Term Options)

• معمولاً بین چند روز تا چند هفته طول دارند.
• مناسب برای معامله‌گران کوتاه‌مدت و سفته‌بازان.
• نوسان قیمتی بالا، ریسک و پتانسیل سود بیشتر.

۲. آپشن‌های میان‌مدت (Medium-Term Options)

• دارای سررسید بین ۱ تا ۶ ماه.
• برای سرمایه‌گذارانی مناسب است که فرصت تحلیل بنیادی و تکنیکال دارند.

۳. آپشن‌های بلندمدت یا LEAPS (Long-Term Equity Anticipation Securities)

• سررسید بیش از یک سال (تا سه سال).
• اغلب برای پوشش ریسک بلندمدت یا سرمایه‌گذاری بلندمدت استفاده می‌شود.

انواع قراردادهای آپشن بر اساس نحوه اعمال در سررسید

۱. آپشن اروپایی (European Option)

فقط در روز سررسید قابل اعمال است.
(مثال: بازار اختیار معامله ایران عمدتاً از نوع اروپایی است)

۲. آپشن آمریکایی (American Option)

در هر زمان تا سررسید قابل اعمال است.
(مثال: بیشتر آپشن‌های معامله‌شده در بورس‌های آمریکا)

چه اتفاقی در روز سررسید می‌افتد؟

در روز سررسید، بسته به نوع آپشن و تصمیم خریدار، یکی از این سه حالت رخ می‌دهد:

1. اعمال اختیار (Exercise): اگر اختیار در سود (In-the-Money) باشد و خریدار تمایل داشته باشد، می‌تواند اختیار خود را اعمال کند.
   • برای اختیار خرید: خریدار، دارایی پایه را با قیمت اعمال از فروشنده می‌خرد.
   • برای اختیار فروش: خریدار، دارایی پایه را با قیمت اعمال به فروشنده می‌فروشد.
2. منقضی شدن بدون اعمال (Expiration): اگر اختیار در زیان (Out-of-the-Money) باشد یا خریدار دلیلی برای اعمال آن نداشته باشد، اختیار منقضی می‌شود و هیچ معامله‌ای صورت نمی‌گیرد. خریدار تنها پریمیوم پرداخت شده را از دست می‌دهد.
3. بستن موقعیت (Offsetting): خریدار یا فروشنده آپشن می‌تواند قبل از رسیدن به تاریخ سررسید، موقعیت خود را با انجام یک معامله معکوس ببندد. برای مثال، اگر کسی یک اختیار خرید خریده باشد، می‌تواند همان اختیار خرید با همان مشخصات را به فروش برساند و از بازار خارج شود.

فرآیند تسویه در سر رسید اختیار معامله

در تاریخ انقضا، سه سناریو ممکن است رخ دهد:

الف) In The Money (ITM)

• برای Call: قیمت دارایی > قیمت اعمال
• برای Put: قیمت دارایی < قیمت اعمال
• معمولاً به صورت خودکار اجرا می‌شوند.

ب) At The Money (ATM)

• قیمت دارایی ≈ قیمت اعمال
• ممکن است اجرا نشود.

ج) Out of The Money (OTM)

• برای Call: قیمت دارایی < قیمت اعمال
• برای Put: قیمت دارایی > قیمت اعمال
• بی‌ارزش می‌شوند.

مزایا و معایب سررسید در معاملات آپشن

مزایا:

• انعطاف‌پذیری زمانی: سررسیدهای مختلف (کوتاه‌مدت، میان‌مدت، بلندمدت) به معامله‌گران امکان انتخاب استراتژی‌های متناسب با افق زمانی خود را می‌دهند.
• مدیریت ریسک: سررسید کوتاه‌تر می‌تواند ریسک را برای فروشندگان کاهش دهد، در حالی که سررسید طولانی‌تر به خریداران زمان بیشتری برای سودآوری می‌دهد.
• بهره‌برداری از Time Decay: فروشندگان می‌توانند از کاهش ارزش زمانی نزدیک به سررسید سود ببرند.

معایب:

• ریسک Time Decay برای خریداران: با نزدیک شدن به سررسید، ارزش زمانی آپشن به‌سرعت کاهش می‌یابد و ممکن است آپشن بی‌ارزش شود.
• فشار زمانی: خریداران باید پیش از سررسید تصمیم بگیرند، که می‌تواند به تصمیم‌گیری‌های عجولانه منجر شود.
• پیچیدگی استراتژی‌ها: انتخاب سررسید مناسب نیازمند تحلیل دقیق بازار و پیش‌بینی تغییرات قیمت است.

تأثیر سررسید بر ارزش آپشن

ارزش آپشن (پریمیوم) از دو بخش تشکیل شده است: ارزش ذاتی (Intrinsic Value) و ارزش زمانی (Time Value). سررسید به‌طور خاص بر ارزش زمانی تأثیر می‌گذارد.

1. ارزش زمانی و Time Decay

• ارزش زمانی بخشی از پریمیوم است که به احتمال تغییر قیمت دارایی پایه تا سررسید بستگی دارد.
• هرچه زمان بیشتری تا سررسید باقی باشد، ارزش زمانی بیشتر است، زیرا فرصت بیشتری برای تغییر قیمت دارایی وجود دارد.
• با نزدیک شدن به سررسید، ارزش زمانی به دلیل پدیده Time Decay (کاهش ارزش زمانی) کاهش می‌یابد. این کاهش در روزهای آخر قبل از سررسید شتاب بیشتری می‌گیرد.
• در روز سررسید، ارزش زمانی به صفر می‌رسد و پریمیوم تنها شامل ارزش ذاتی (در صورت وجود) خواهد بود.

مثال: یک اختیار خرید با قیمت اعمال 100 دلار و پریمیوم 8 دلار را در نظر بگیرید. اگر قیمت سهام 102 دلار باشد، ارزش ذاتی 2 دلار (102 – 100) و ارزش زمانی 6 دلار (8 – 2) است. با نزدیک شدن به سررسید، اگر قیمت سهام ثابت بماند، ارزش زمانی کاهش می‌یابد و پریمیوم به 2 دلار نزدیک می‌شود.

2. تأثیر بر استراتژی‌ها

• خریداران آپشن: ترجیح می‌دهند آپشن‌هایی با سررسید طولانی‌تر بخرند تا زمان بیشتری برای حرکت قیمت دارایی داشته باشند، اما این آپشن‌ها پریمیوم بالاتری دارند.
• فروشندگان آپشن: اغلب آپشن‌هایی با سررسید کوتاه‌تر می‌فروشند تا از Time Decay سریع‌تر سود ببرند، زیرا احتمال انقضای بی‌ارزش آپشن بیشتر است.

دوره جامع معاملات آپشن، راهی ساده برای درآمد دلاری در اوقات فراغت | همین حالا کلیک کن.

مثال‌های عملی

مثال 1: تأثیر سررسید بر اختیار خرید

فرض کنید سهام شرکت X در حال حاضر 100 دلار است. شما یک اختیار خرید با قیمت اعمال 105 دلار و پریمیوم 7 دلار خریداری می‌کنید که 3 ماه تا سررسید آن باقی مانده است.

• اگر قیمت سهام در 2 ماه به 110 دلار برسد، می‌توانید آپشن را اعمال کنید یا آن را بفروشید (زیرا ارزش آن افزایش یافته است).
• اگر قیمت سهام تا سررسید به 100 دلار یا کمتر باقی بماند، آپشن بی‌ارزش می‌شود و شما 7 دلار پریمیوم را از دست می‌دهید.

مثال 2: استراتژی فروش با سررسید کوتاه

شما یک اختیار فروش با قیمت اعمال 50 دلار و پریمیوم 3 دلار برای سهام شرکت Y می‌فروشید که 2 هفته تا سررسید آن باقی مانده است.

• اگر قیمت سهام تا سررسید بالای 50 دلار بماند، آپشن منقضی می‌شود و شما 3 دلار پریمیوم را به‌عنوان سود نگه می‌دارید.
• اگر قیمت سهام به 45 دلار کاهش یابد، خریدار آپشن آن را اعمال می‌کند و شما باید سهام را با 50 دلار خریداری کنید، که منجر به ضرر (50 – 45 – 3 = 2 دلار به ازای هر سهم) می‌شود.

مثال 3: Calendar Spread

شما یک اختیار خرید با سررسید 6 ماهه و قیمت اعمال 100 دلار به قیمت 10 دلار می‌خرید و یک اختیار خرید با سررسید 1 ماهه و همان قیمت اعمال به قیمت 3 دلار می‌فروشید.

• اگر قیمت سهام در ماه اول ثابت بماند، آپشن 1 ماهه منقضی می‌شود و شما 3 دلار پریمیوم را نگه می‌دارید، در حالی که آپشن 6 ماهه هنوز ارزش دارد.
• این استراتژی از تفاوت در Time Decay بین سررسیدهای مختلف بهره می‌برد.

سررسید در بازارهای مختلف

بازارهای بین‌المللی

• آپشن‌ها در تاریخ مشخصی که از قبل تعیین شده، سررسید می‌شوند (مثلاً سومین جمعه هر ماه).
• سیستم‌های مشخصی برای تسویه و اعمال وجود دارد.

بازار بورس ایران

• سررسیدها به‌صورت ماهانه تعریف می‌شوند (مثلاً سررسید اردیبهشت، خرداد و …).
• معمولاً روز پایانی معاملات قرارداد، روز پایان ماه شمسی مشخص‌شده است.
• زمان تسویه و اعمال اختیار مشخص و در اطلاعیه‌ها ذکر می‌شود.

استراتژی‌های معاملاتی مرتبط با سررسید

سررسید نقش مهمی در طراحی استراتژی‌های آپشن ایفا می‌کند. برخی از استراتژی‌های رایج عبارت‌اند از:

خرید آپشن با سررسید طولانی (Long-Term Options):

• خریداران آپشن‌هایی با سررسید طولانی (مانند 6 ماه یا بیشتر) را انتخاب می‌کنند تا زمان بیشتری برای حرکت قیمت دارایی داشته باشند.
• مزیت: کاهش تأثیر Time Decay در کوتاه‌مدت.
• معایب: پریمیوم بالاتر.

فروش آپشن با سررسید کوتاه (Short-Term Options):

• فروشندگان آپشن‌هایی با سررسید کوتاه (مانند 1 ماه یا کمتر) را ترجیح می‌دهند تا از Time Decay سریع سود ببرند.
• مزیت: احتمال انقضای بی‌ارزش آپشن بیشتر است.
• معایب: ریسک بالاتر در صورت حرکت غیرمنتظره قیمت.

استراتژی‌های ترکیبی:

• Calendar Spread: خرید و فروش آپشن‌هایی با سررسیدهای متفاوت (مثلاً خرید یک آپشن با سررسید 6 ماهه و فروش یک آپشن با سررسید 1 ماهه) برای بهره‌برداری از تفاوت در Time Decay.
• Straddle: خرید همزمان اختیار خرید و فروش با همان قیمت اعمال و سررسید برای سود بردن از تغییرات بزرگ قیمت نزدیک به سررسید.
• Protective Put: خرید اختیار فروش با سررسید مناسب برای محافظت از سهام در برابر کاهش قیمت.

مدیریت آپشن‌های نزدیک به سررسید

• Rollover: معامله‌گران ممکن است آپشن‌های نزدیک به سررسید را ببندند و آپشن‌های جدیدی با سررسید طولانی‌تر خریداری کنند تا موقعیت خود را حفظ کنند.
• Exercise or Let Expire: خریداران باید تصمیم بگیرند که آیا آپشن را اعمال کنند یا اجازه دهند منقضی شود.

چه اتفاقی در روز سررسید می‌افتد؟

اگر قرارداد «در سود» باشد (In The Money):

• خریدار می‌تواند از اختیار خود استفاده کند (اعمال کند).
• در این صورت، دارایی پایه جابه‌جا می‌شود یا مبلغ نقدی تسویه می‌گردد.

اگر قرارداد «بی‌ارزش» باشد (Out of The Money):

• قرارداد منقضی می‌شود.
• خریدار کل مبلغ پریمیوم را از دست می‌دهد.
• فروشنده آپشن، پریمیوم را به عنوان سود کامل حفظ می‌کند.

دوره جامع معاملات آپشن، راهی ساده برای درآمد دلاری در اوقات فراغت | همین حالا کلیک کن.

مدیریت ریسک در آستانه سر رسید اختیار معامله

الف) برای خریداران

• نظارت مداوم بر موقعیت‌ها
• تصمیم به اجرا یا بستن موقعیت قبل از سررسید

ب) برای فروشندگان

• آمادگی برای تحویل دارایی (در صورت ITM بودن)
• پوشش ریسک با معاملات جبرانی

نکات مهم برای مدیریت سررسید در معاملات آپشن

• انتخاب سررسید مناسب: سررسید را بر اساس افق زمانی سرمایه‌گذاری و پیش‌بینی بازار انتخاب کنید. سررسیدهای طولانی‌تر برای پیش‌بینی‌های بلندمدت و سررسیدهای کوتاه‌تر برای معاملات کوتاه‌مدت مناسب‌تر هستند.
• نظارت بر Time Decay: به‌ویژه در هفته‌های آخر قبل از سررسید، تغییرات پریمیوم را رصد کنید، زیرا ارزش زمانی به‌سرعت کاهش می‌یابد.
• تحلیل بازار: اخبار شرکت‌ها، رویدادهای اقتصادی، و عوامل کلان را بررسی کنید، زیرا می‌توانند بر قیمت دارایی پایه نزدیک به سررسید تأثیر بگذارند.
• مدیریت موقعیت‌ها: از استراتژی‌هایی مانند Rollover یا بستن زودهنگام موقعیت برای کاهش ریسک نزدیک به سررسید استفاده کنید.
• آموزش: با تأثیر سررسید بر ارزش آپشن و استراتژی‌های مرتبط از طریق منابع آموزشی یا حساب‌های دمو آشنا شوید.

تفاوت سر رسید اختیار معامله در بازارهای مختلف

جمع‌بندی

سررسید در معاملات آپشن یکی از مهم‌ترین عوامل تعیین‌کننده ارزش و استراتژی‌های معاملاتی است. این تاریخ نه‌تنها مدت اعتبار قرارداد را مشخص می‌کند، بلکه بر ارزش زمانی آپشن، ریسک‌ها، و فرصت‌های معامله‌گران تأثیر می‌گذارد. درک سررسید و مدیریت صحیح آن می‌تواند تفاوت بین سود و زیان در معاملات آپشن را رقم بزند. با تحلیل دقیق بازار، انتخاب سررسید مناسب، و استفاده از استراتژی‌های مبتنی بر زمان، معامله‌گران می‌توانند از این ابزار مالی به‌صورت مؤثر استفاده کنند.

سوالات متداول 

۱. سررسید در آپشن دقیقاً به چه معناست؟

سررسید تاریخی است که پس از آن قرارداد اختیار معامله منقضی می‌شود. تا این تاریخ، خریدار آپشن فرصت دارد از اختیار خرید یا فروش خود استفاده کند.

۲. تفاوت بین آپشن اروپایی و آمریکایی در سررسید چیست؟

در آپشن اروپایی، فقط در روز سررسید می‌توان قرارداد را اعمال کرد، اما در آپشن آمریکایی، در هر زمان تا سررسید این امکان وجود دارد.

۳. آیا بعد از تاریخ سر رسید اختیار معامله می‌توان آپشن را اعمال کرد؟

خیر، پس از پایان تاریخ سررسید، قرارداد منقضی می‌شود و دیگر قابل اعمال نیست.

۴. آیا می‌توان قبل از سررسید از آپشن خارج شد؟

بله، در بازارهایی که امکان معاملات ثانویه وجود دارد، می‌توانید قبل از سررسید قرارداد خود را بفروشید و از معامله خارج شوید.

۵. سر رسید اختیار معامله چه تأثیری بر قیمت (پریمیوم) آپشن دارد؟

هرچه زمان بیشتری تا سررسید باقی مانده باشد، پریمیوم بیشتر است، زیرا ارزش زمانی بالاتری دارد. نزدیک شدن به سررسید باعث کاهش ارزش زمانی می‌شود.

۶. چگونه باید سررسید مناسب را انتخاب کرد؟

انتخاب سررسید باید بر اساس استراتژی شما، میزان ریسک‌پذیری، افق زمانی سرمایه‌گذاری و پیش‌بینی از حرکات بازار باشد.

۷. در بازار ایران، سر رسید اختیار معامله چگونه تعیین می‌شود؟

در بازار بورس ایران، سررسیدها معمولاً به‌صورت ماهیانه تعریف می‌شوند و تاریخ دقیق آن‌ها در اطلاعیه‌های شرکت بورس اعلام می‌شود.

۸. چه اتفاقی برای آپشن در سر رسید اختیار معامله می‌افتد؟

اگر آپشن «در سود» باشد، می‌توان آن را اعمال کرد و سود برد. اگر «بی‌ارزش» باشد، آپشن منقضی می‌شود و خریدار فقط پریمیوم پرداخت‌شده را از دست می‌دهد.

۹. آپشن‌های بلندمدت چه تفاوتی با آپشن‌های کوتاه‌مدت در سر رسید اختیار معامله دارند؟

آپشن‌های بلندمدت (LEAPS) تا چند سال اعتبار دارند و برای پوشش ریسک یا سرمایه‌گذاری بلندمدت مناسب‌اند، در حالی که آپشن‌های کوتاه‌مدت برای نوسان‌گیری و معاملات پرریسک کاربرد دارند.

۱۰. اگر در روز سر رسید اختیار معامله در سود باشم، اعمال آپشن اجباری است؟

خیر، اعمال آپشن معمولاً اختیاری است. اما در برخی بازارها ممکن است اعمال خودکار صورت گیرد؛ بستگی به قوانین بازار دارد.