تفاوت قراردادهای آپشن اروپایی و آمریکایی 

قراردادهای آپشن (اختیار معامله) یکی از ابزارهای پرکاربرد در بازارهای مالی هستند که به معامله‌گران این امکان را می‌دهند تا بدون خرید مستقیم یک دارایی، روی روند قیمتی آن شرط‌بندی کنند یا از آن پوشش ریسک بگیرند. یکی از ویژگی‌های مهم در این قراردادها، نوع اجرای آن‌هاست؛ یعنی اینکه دارنده‌ی قرارداد در چه زمانی می‌تواند از “حق” خود استفاده کند. بر همین اساس، آپشن‌ها به دو دسته‌ی اصلی تقسیم می‌شوند:

• آپشن آمریکایی (American Option)
• آپشن اروپایی (European Option)

این دسته‌بندی هیچ ربطی به موقعیت جغرافیایی بازار ندارد، بلکه به مکانیزم اعمال آپشن اشاره دارد. در ادامه، به‌صورت کامل به تعریف، تفاوت‌ها، مزایا و کاربردهای هر یک از این دو نوع می‌پردازیم.

دوره جامع معاملات آپشن، راهی ساده برای درآمد دلاری در اوقات فراغت | همین حالا کلیک کن.

تعریف قرارداد آپشن

قبل از ورود به موضوع اصلی، بهتر است تعریف مختصری از قرارداد آپشن داشته باشیم.

قرارداد آپشن یک توافق بین خریدار و فروشنده است که به خریدار “حق” (نه الزام) می‌دهد که یک دارایی (مثل سهام، ارز، کالا، یا شاخص) را در یک تاریخ معین یا پیش از آن، با یک قیمت مشخص (قیمت اعمال یا Strike Price) بخرد یا بفروشد.

دو نوع اصلی آپشن وجود دارد:

• Call Option (اختیار خرید): حق خرید دارایی
• Put Option (اختیار فروش): حق فروش دارایی

آپشن آمریکایی چیست؟

در قرارداد آپشن آمریکایی، خریدار می‌تواند در هر زمان قبل از تاریخ انقضا، از حق خرید یا فروش خود استفاده کند. یعنی اگر در میانه‌ی عمر قرارداد احساس کند که معامله برایش سودآور است، می‌تواند فوراً آن را اعمال کند.

آپشن‌ها قراردادهایی هستند که ارزش آن‌ها به یک دارایی پایه (مثلاً سهام) بستگی دارد. آن‌ها به دارنده‌ی خود این حق را می‌دهند که سهام را در قیمتی ثابت (قیمت اعمال)، تا تاریخ مشخصی در آینده خرید یا فروش کند.

• آپشن خرید (Call): حق خرید سهام
• آپشن فروش (Put): حق فروش سهام
• سرمایه‌گذار برای خرید این حق، یک کارمزد اولیه (Premium) پرداخت می‌کند.

آپشن‌های سهام معمولاً برای یک سهم خاص هستند. در حالی که آپشن‌های شاخص، شامل سبدی از سهام هستند که ممکن است نماینده کل بازار یا یک صنعت خاص باشند.

آپشن‌های سهام، در صورت آمریکایی بودن، می‌توانند در هر زمانی پیش از سررسید اعمال شوند.
اما آپشن‌های شاخص، اگر از نوع اروپایی باشند، فقط در تاریخ سررسید قابل اعمال‌اند.

نکته سریع: حتی آپشن‌های اروپایی را هم می‌توان قبل از سررسید فروخت (خارج شد از موقعیت)، اما سود یا زیان بستگی به تفاوت حق بیمه پرداختی و دریافتی دارد.

تمامی سهام دارای آپشن و اکثر ETFها، آپشن آمریکایی دارند. تنها تعداد کمی از شاخص‌ها دارای آپشن آمریکایی هستند.

معمولاً آپشن‌های آمریکایی در پایان روز کاری جمعه‌ی سوم ماه سررسید متوقف می‌شوند (به‌جز آپشن‌های فصلی یا هفتگی که قوانین خاص خود را دارند).

قیمت تسویه در این نوع، معمولاً همان قیمت پایانی رسمی بازار در روز جمعه است. معاملات بعد از ساعات رسمی (After-hours) در محاسبه قیمت تسویه دخیل نیستند.

در آپشن آمریکایی، غافل‌گیری خاصی وجود ندارد. مثلاً اگر قیمت سهام لحظاتی قبل از بسته شدن بازار، ۴۰.۱۲ دلار باشد، آپشن‌های خرید با قیمت اعمال ۴۰ دلار وارد سود خواهند شد و خودکار اعمال می‌شوند. در صورتی که نخواهید این اتفاق بیفتد، باید زودتر موقعیت خود را ببندید.

ویژگی‌ها:

• زمان اعمال انعطاف‌پذیر است.
• معمولاً در بازار سهام آمریکا (مثل بورس نیویورک) استفاده می‌شود.
• بیشتر آپشن‌هایی که روی سهام منفرد بسته می‌شوند، از نوع آمریکایی‌اند.
• برای معامله‌گرانی که به دنبال فرصت‌های زودهنگام در بازار هستند، مناسب‌تر است.

مثال:

فرض کن یک آپشن Call از نوع آمریکایی داری که می‌گوید می‌توانی سهام شرکت X را به قیمت ۱۰۰ دلار بخری. اگر قیمت بازار به ۱۲۰ دلار برسد، تو می‌توانی حتی یک هفته مانده به سررسید، از حق خود استفاده کرده و سهم را به قیمت ۱۰۰ دلار بخری.

آپشن اروپایی چیست؟

در قرارداد آپشن اروپایی، خریدار فقط در تاریخ سررسید (Expiration Date) می‌تواند از حق خود استفاده کند. یعنی نمی‌توان در طول مدت قرارداد آن را اعمال کرد.

این نوع آپشن‌ها یک روز زودتر، یعنی عصر پنج‌شنبه قبل از جمعه‌ی سوم ماه سررسید، متوقف می‌شوند.

قیمت تسویه در این نوع به راحتی قابل پیش‌بینی نیست، چون تا چند ساعت بعد از باز شدن بازار در روز جمعه منتشر نمی‌شود.

فرآیند محاسبه قیمت تسویه اروپایی:

• قیمت بازگشایی هر سهم در شاخص، در صبح جمعه سوم ماه سررسید، ثبت می‌شود.
• هر سهم ممکن است در زمان متفاوتی باز شود؛ برخی رأس ساعت ۹:۳۰ صبح (به وقت شرق آمریکا) و برخی دیگر کمی بعدتر.
• قیمت شاخص به‌گونه‌ای محاسبه می‌شود که انگار تمام سهام به‌صورت هم‌زمان در قیمت‌های بازگشایی خود معامله شده‌اند.
• این عدد یک قیمت واقعی بازار نیست و نمی‌توان با نگاه به شاخص منتشرشده، تصور دقیقی از قیمت تسویه داشت.

هشدار مهم: آپشن‌های اروپایی دارای ریسک‌های خاص برای معامله‌گران هستند و برای مدیریت آن‌ها نیاز به برنامه‌ریزی دقیق دارید.

ویژگی‌ها:

• تنها در تاریخ انقضا قابل اعمال است.
• معمولاً در بازار مشتقات و قراردادهای شاخص (مثل آپشن روی شاخص S&P 500) دیده می‌شود.
• ساده‌تر برای قیمت‌گذاری است چون زمان اعمال مشخص است.
• مناسب برای سرمایه‌گذارانی که قصد دارند آپشن را تا پایان نگه دارند.

مثال:

فرض کن یک آپشن Put از نوع اروپایی داری که می‌گوید می‌توانی سهام شرکت Y را در تاریخ ۳۰ خرداد به قیمت ۲۰۰ دلار بفروشی. حتی اگر قیمت سهم در ۲۰ خرداد به ۱۵۰ دلار برسد، نمی‌توانی قبل از ۳۰ خرداد از حق فروش استفاده کنی.

دوره جامع معاملات آپشن، راهی ساده برای درآمد دلاری در اوقات فراغت | همین حالا کلیک کن.

مقایسه آپشن اروپایی و آمریکایی

برای درک بهتر تفاوت‌های این دو نوع آپشن، آن‌ها را از جنبه‌های مختلف مقایسه می‌کنیم:

1. زمان اعمال

• آپشن اروپایی: فقط در تاریخ انقضا قابل اعمال است.
• آپشن آمریکایی: در هر زمان تا تاریخ انقضا قابل اعمال است.
• تأثیر: آپشن آمریکایی انعطاف‌پذیری بیشتری برای واکنش به تغییرات بازار فراهم می‌کند، اما این انعطاف‌پذیری می‌تواند ریسک بیشتری برای فروشنده ایجاد کند.

2. انعطاف‌پذیری

• آپشن اروپایی: به دلیل محدودیت اعمال، انعطاف‌پذیری کمتری دارد و بیشتر برای استراتژی‌های بلندمدت مناسب است.
• آپشن آمریکایی: انعطاف‌پذیری بیشتری ارائه می‌دهد و برای معامله‌گرانی که می‌خواهند به تغییرات کوتاه‌مدت بازار واکنش نشان دهند، مناسب‌تر است.

3. قیمت‌گذاری

• آپشن اروپایی: معمولاً ارزان‌تر است، زیرا محدودیت اعمال باعث کاهش ارزش زمانی (Time Value) می‌شود.
• آپشن آمریکایی: گران‌تر است، زیرا امکان اعمال زودهنگام ارزش بیشتری به آپشن می‌افزاید.
• دلیل: مدل‌های قیمت‌گذاری مانند بلک-شولز برای آپشن‌های اروپایی ساده‌تر هستند، اما برای آپشن‌های آمریکایی به مدل‌های پیچیده‌تری مانند مدل دوجمله‌ای (Binomial Model) نیاز است.

4. ریسک برای فروشنده

• آپشن اروپایی: ریسک کمتری برای فروشنده دارد، زیرا زمان اعمال مشخص است و فروشنده می‌تواند استراتژی خود را بر اساس تاریخ انقضا تنظیم کند.
• آپشن آمریکایی: ریسک بیشتری برای فروشنده دارد، زیرا خریدار می‌تواند در هر زمان آپشن را اعمال کند، که ممکن است فروشنده را غافلگیر کند.

5. دارایی‌های پایه

• آپشن اروپایی: بیشتر برای شاخص‌ها (مانند S&P 500، FTSE 100)، برخی قراردادهای فرابورس، و ابزارهایی که تسویه نقدی (Cash-Settled) دارند استفاده می‌شود.
• آپشن آمریکایی: بیشتر برای سهام فردی، ETFها، و ابزارهایی که تسویه فیزیکی (Physical Delivery) دارند استفاده می‌شود.

6. کاربرد در استراتژی‌ها

• آپشن اروپایی: به دلیل محدودیت اعمال، بیشتر در استراتژی‌های بلندمدت و پوشش ریسک (Hedging) استفاده می‌شود.
• آپشن آمریکایی: به دلیل انعطاف‌پذیری، برای استراتژی‌های سفته‌بازی (Speculation) و واکنش به تغییرات کوتاه‌مدت بازار مناسب‌تر است.

7. تسویه

• آپشن اروپایی: اغلب به‌صورت نقدی تسویه می‌شود (مثلاً برای شاخص‌ها).
• آپشن آمریکایی: معمولاً به‌صورت فیزیکی تسویه می‌شود (تحویل دارایی پایه)، اگرچه برخی موارد تسویه نقدی نیز دارند.

مدل‌های قیمت‌گذاری

قیمت آپشن‌ها (پرمیوم) از دو بخش تشکیل شده است: ارزش ذاتی (Intrinsic Value) و ارزش زمانی (Time Value). مدل‌های قیمت‌گذاری برای هر نوع آپشن متفاوت است:

• آپشن اروپایی: معمولاً با مدل بلک-شولز (Black-Scholes) قیمت‌گذاری می‌شود، که فرض می‌کند آپشن فقط در انقضا قابل اعمال است.
• آپشن آمریکایی: به دلیل امکان اعمال زودهنگام، با مدل‌های پیچیده‌تری مانند مدل دوجمله‌ای یا شبیه‌سازی مونت‌کارلو قیمت‌گذاری می‌شود.

عوامل تأثیرگذار بر قیمت:

• قیمت دارایی پایه: افزایش قیمت برای Call و کاهش قیمت برای Put ارزش آپشن را افزایش می‌دهد.
• نوسانات (Volatility): افزایش نوسانات ارزش هر دو نوع آپشن را بالا می‌برد.
• زمان تا انقضا: هرچه زمان بیشتری باقی باشد، ارزش زمانی بیشتر است.
• نرخ بهره: نرخ‌های بهره بالاتر ارزش Call را افزایش و ارزش Put را کاهش می‌دهد.
• سود تقسیمی (برای سهام): پرداخت سود تقسیمی ارزش Call را کاهش و ارزش Put را افزایش می‌دهد، به‌ویژه در آپشن‌های آمریکایی که امکان اعمال زودهنگام وجود دارد.

مزایا و معایب

مزایای آپشن اروپایی:

• هزینه کمتر: پرمیوم پایین‌تر به دلیل محدودیت اعمال.
• ریسک کمتر برای فروشنده: زمان اعمال مشخص است.
• مناسب برای تسویه نقدی: ایده‌آل برای شاخص‌ها و ابزارهای بدون تحویل فیزیکی.
• سادگی در قیمت‌گذاری: مدل‌های ساده‌تری مانند بلک-شولز قابل استفاده است.

معایب آپشن اروپایی:

• انعطاف‌پذیری کمتر: عدم امکان اعمال زودهنگام، معامله‌گر را محدود می‌کند.
• محدودیت در استراتژی‌ها: برای برخی استراتژی‌های کوتاه‌مدت مناسب نیست.

مزایای آپشن آمریکایی:

• انعطاف‌پذیری بالا: امکان اعمال در هر زمان، واکنش به تغییرات بازار را آسان‌تر می‌کند.
• مناسب برای سفته‌بازی: برای معامله‌گرانی که به دنبال سود کوتاه‌مدت هستند.
• کاربرد گسترده: برای سهام و ETFهای متنوع استفاده می‌شود.

معایب آپشن آمریکایی:

• هزینه بالاتر: پرمیوم بیشتر به دلیل انعطاف‌پذیری.
• ریسک بالاتر برای فروشنده: امکان اعمال زودهنگام، پیش‌بینی را دشوار می‌کند.
• پیچیدگی در قیمت‌گذاری: نیاز به مدل‌های پیچیده‌تر.

دوره جامع معاملات آپشن، راهی ساده برای درآمد دلاری در اوقات فراغت | همین حالا کلیک کن.

کاربردها

کاربردهای آپشن اروپایی:

• پوشش ریسک (Hedging): برای محافظت از پرتفوی در برابر تغییرات شاخص‌های بازار.
• سفته‌بازی بلندمدت: برای پیش‌بینی حرکت‌های بزرگ در شاخص‌ها یا دارایی‌های خاص.
• ابزارهای فرابورس: در قراردادهای سفارشی بین مؤسسات مالی.

کاربردهای آپشن آمریکایی:

• سفته‌بازی کوتاه‌مدت: برای بهره‌برداری از تغییرات سریع قیمت سهام.
• پوشش ریسک سهام: برای محافظت از پرتفوی سهام در برابر افت قیمت.
• استراتژی‌های پیچیده: مانند Covered Call یا Protective Put که نیاز به اعمال زودهنگام دارند.

مثال‌های عملی

مثال آپشن اروپایی:

فرض کنید یک آپشن اروپایی Call روی شاخص S&P 500 با قیمت توافقی 4,500 و تاریخ انقضا سه‌ماهه خریداری می‌کنید (پرمیوم 100 دلار).

• سناریوی سود: اگر در تاریخ انقضا، شاخص به 4,800 برسد، ارزش ذاتی آپشن ( 4,800 – 4,500 = 300 ) دلار است. سود شما: ( 300 – 100 = 200 ) دلار.
• سناریوی زیان: اگر شاخص به 4,500 یا کمتر باشد، آپشن بی‌ارزش منقضی می‌شود و زیان شما 100 دلار (پرمیوم) است.
• محدودیت: شما نمی‌توانید قبل از انقضا آپشن را اعمال کنید، حتی اگر شاخص زودتر به 4,800 برسد.

مثال آپشن آمریکایی:

فرض کنید یک آپشن آمریکایی Call روی سهام شرکت Tesla با قیمت توافقی 700 دلار و تاریخ انقضا سه‌ماهه خریداری می‌کنید (پرمیوم 50 دلار).

• سناریوی سود: اگر پس از یک ماه، قیمت سهام به 800 دلار برسد، می‌توانید آپشن را اعمال کنید و سهام را با 700 دلار بخرید و در بازار با 800 دلار بفروشید. سود شما: ( 800 – 700 – 50 = 50 ) دلار.
• سناریوی زیان: اگر قیمت سهام به 700 دلار یا کمتر بماند، آپشن را اعمال نمی‌کنید و زیان شما 50 دلار (پرمیوم) است.
• مزیت: شما می‌توانید در هر زمان (مثلاً پس از یک ماه) آپشن را اعمال کنید و از افزایش قیمت سود ببرید.

استراتژی‌های معاملاتی

استراتژی‌های با آپشن اروپایی:

• Long Call/Put: خرید برای پیش‌بینی حرکت‌های بزرگ در تاریخ انقضا.
• Straddle/Strangle: خرید Call و Put برای بهره‌برداری از نوسانات بزرگ در انقضا.
• Spreads: مانند Bull Call Spread یا Bear Put Spread برای کاهش هزینه و ریسک.

استراتژی‌های با آپشن آمریکایی:

• Covered Call: فروش Call در حالی که سهام پایه را دارید، با امکان اعمال زودهنگام.
• Protective Put: خرید Put برای محافظت از سهام در برابر افت قیمت، با امکان اعمال زودهنگام.
• Early Exercise Strategies: استفاده از امکان اعمال زودهنگام برای بهره‌برداری از سود تقسیمی یا تغییرات ناگهانی قیمت.

ابزارها و منابع موردنیاز

• پلتفرم‌های معاملاتی: مانند Interactive Brokers، Thinkorswim، یا CBOE برای معامله آپشن‌ها.
• داده‌های بازار: دسترسی به قیمت‌های زنده، شاخص‌های نوسانات (مانند VIX)، و داده‌های سود تقسیمی.
• نرم‌افزارهای تحلیل: ابزارهایی مانند OptionVue برای مدل‌سازی استراتژی‌ها.
• منابع آموزشی: کتاب‌ها و دوره‌های آنلاین برای درک تفاوت‌های آپشن‌های اروپایی و آمریکایی.

چرا این تفاوت مهم است؟

نوع آپشن (اروپایی یا آمریکایی) روی نحوه مدیریت ریسک، انتخاب استراتژی، قیمت‌گذاری آپشن، و زمان‌بندی معاملات تأثیر مستقیم دارد. مثلاً معامله‌گری که به دنبال استراتژی‌های پیچیده‌تر مثل اسپرد یا هجینگ حرفه‌ای است، باید بداند چه نوع آپشنی در اختیار دارد و چه زمانی می‌تواند از آن استفاده کند.

در ایران چه نوع آپشن‌هایی داریم؟

در بازار مشتقه ایران، بیشتر قراردادهای اختیار معامله فعلی از نوع اروپایی هستند. یعنی فقط در تاریخ سررسید امکان اعمال وجود دارد. این موضوع باعث شده برخی معامله‌گران، به دلیل نداشتن انعطاف کافی، کمتر به سمت این ابزارها بروند.

نکات کلیدی برای معامله‌گران

• انتخاب نوع آپشن: اگر به انعطاف‌پذیری نیاز دارید، آپشن آمریکایی مناسب‌تر است. برای استراتژی‌های بلندمدت و شاخص‌ها، آپشن اروپایی کافی است.
• تحلیل سود تقسیمی: در آپشن‌های آمریکایی، سود تقسیمی می‌تواند انگیزه‌ای برای اعمال زودهنگام باشد.
• مدیریت ریسک: در هر دو نوع آپشن، حداکثر زیان خریدار محدود به پرمیوم است، اما فروشندگان آپشن آمریکایی ریسک بیشتری دارند.
• توجه به هزینه‌ها: پرمیوم بالاتر آپشن‌های آمریکایی می‌تواند سودآوری را تحت تأثیر قرار دهد.
• آگاهی از بازار: بررسی نقدینگی و حجم معاملات آپشن‌ها در بورس‌های مختلف.

دوره جامع معاملات آپشن، راهی ساده برای درآمد دلاری در اوقات فراغت | همین حالا کلیک کن.

جدول مقایسه‌ای: تفاوت قراردادهای آپشن اروپایی و آمریکایی

جمع‌بندی

• آپشن آمریکایی امکان اعمال در هر زمان پیش از سررسید را فراهم می‌کند، اما آپشن اروپایی فقط در تاریخ مشخص شده قابل اعمال است.
• آپشن آمریکایی برای افرادی مناسب است که به دنبال استفاده سریع از فرصت‌ها هستند؛ در حالی که آپشن اروپایی بیشتر برای برنامه‌ریزی بلندمدت و مدل‌سازی ساده مالی کاربرد دارد.
• شناخت دقیق این تفاوت به معامله‌گر کمک می‌کند که استراتژی درستی برای مدیریت ریسک و سود خود انتخاب کند.

سوالات متداول

۱. منظور از آپشن اروپایی و آمریکایی چیست؟

این دو نوع آپشن از نظر زمان اعمال تفاوت دارند. در آپشن آمریکایی، دارنده می‌تواند در هر زمان تا پیش از سررسید از حق خود استفاده کند، ولی در آپشن اروپایی فقط در تاریخ سررسید این امکان وجود دارد.

۲. آیا آپشن آمریکایی فقط در آمریکا معامله می‌شود؟

خیر. نام‌گذاری این دو نوع به سبک اعمال مربوط است، نه محل جغرافیایی. ممکن است آپشن آمریکایی در هر کشوری معامله شود و برعکس.

۳. کدام‌یک بهتر است: آپشن آمریکایی یا اروپایی؟

بهتر بودن بستگی به هدف معامله‌گر دارد. اگر انعطاف‌پذیری در زمان اعمال مهم باشد، آپشن آمریکایی بهتر است. اگر هزینه کمتر و قیمت‌گذاری ساده‌تر مدنظر باشد، آپشن اروپایی مناسب‌تر است.

۴. چرا آپشن آمریکایی پرمیوم بالاتری دارد؟

چون امکان اعمال زودتر از موعد را فراهم می‌کند و این انعطاف‌پذیری برای دارنده ارزش دارد، بنابراین فروشنده برای پذیرش این ریسک، پرمیوم بیشتری دریافت می‌کند.

۵. آیا امکان فروش مجدد آپشن اروپایی قبل از سررسید وجود دارد؟

بله. اگرچه نمی‌توان آن را قبل از سررسید اعمال کرد، اما معامله‌گر می‌تواند خود قرارداد را در بازار ثانویه بفروشد.

۶. آیا بازار ایران از نوع آپشن آمریکایی پشتیبانی می‌کند؟

خیر. در حال حاضر آپشن‌هایی که در بازار مشتقه ایران ارائه می‌شوند، معمولاً از نوع اروپایی هستند، یعنی فقط در سررسید قابل اعمال‌اند.

۷. آیا نوع آپشن روی استراتژی‌های معاملاتی تأثیر دارد؟

بله. بسیاری از استراتژی‌های ترکیبی مانند اسپردها یا هجینگ وابسته به زمان اعمال آپشن هستند. بنابراین نوع آپشن در طراحی استراتژی‌ها بسیار مهم است.

۸. چگونه می‌توان فهمید یک قرارداد از نوع اروپایی است یا آمریکایی؟

این اطلاعات معمولاً در مشخصات قرارداد در پلتفرم‌های معاملاتی یا در اسناد فنی ابزار مشتقه درج می‌شود. اگر مشخص نباشد، باید از بروکر یا سازمان بورس مربوطه پرس‌وجو کرد.

۹. آیا امکان تغییر نوع آپشن پس از خرید وجود دارد؟

خیر. نوع آپشن (اروپایی یا آمریکایی) در زمان انتشار قرارداد مشخص می‌شود و پس از خرید قابل تغییر نیست.

۱۰. آیا آپشن‌های دیگر هم وجود دارند؟

بله. نوع سومی هم وجود دارد به‌نام آپشن برمودایی که ویژگی‌های هر دو نوع را دارد؛ یعنی فقط در تاریخ‌های خاصی بین شروع و پایان قرارداد قابل اعمال است. این نوع در بازارهای پیشرفته‌تر کاربرد دارد.