برابری قدرت خرید Purchasing Power Parity

PPP یا Purchasing Power Parity به معنای برابری قدرت خرید، یک نظریه اقتصادی است که برای مقایسه قدرت خرید ارزهای مختلف در کشورهای مختلف استفاده می‌شود. این نظریه بر پایهٔ این فرض است که در شرایط ایده‌آل، یک سبد کالای یکسان باید در کشورهای مختلف، با استفاده از ارزهای مختلف، هزینهٔ یکسانی داشته باشد.

PPP یکی از ابزارهای کلیدی در اقتصاد بین‌الملل است که برای تحلیل‌های مقایسه‌ای، تعیین نرخ ارز تعادلی، و سنجش تفاوت‌های اقتصادی بین کشورها به کار می‌رود.

بیشتر بخوانید: فرمول برابری قدرت خرید

مفهوم اساسی PPP

بر اساس تئوری برابری قدرت خرید، نرخ ارز بین دو کشور باید به گونه‌ای تنظیم شود که قدرت خرید یک واحد پولی در هر دو کشور برابر باشد. به عبارت دیگر، اگر یک کالا در کشور A به قیمت مشخصی فروخته می‌شود، همان کالا باید در کشور B (پس از تبدیل ارز) همان قیمت را داشته باشد.

فرمول ساده برای محاسبه PPP به صورت زیر است:

اهمیت برابری قدرت خرید

برابری قدرت خرید برای توسعه داده های اقتصادی نسبتا قابل اعتمادی که می تواند برای ارزیابی وضعیت بازار کشورهای مختلف در سراسر مرزها مورد استفاده قرار گیرد، حیاتی است.

علاوه بر این، از آنجایی که قدرت خرید از کشوری به کشور دیگر تفاوت وجود دارد، بینشی در مورد احتمال زیاد یا کمتر ارزش گذاری پول یک کشور می دهد. این مهم است زیرا ارزهایی که از نظر برابری قدرت خرید (PPP) بیش از ارزش یا کمتر از ارزش آن هستند، احتمالاً در طول زمان تعدیل می‌شوند و در نتیجه عواقب اقتصادی جدی و همچنین نوسانات بلندمدت در ارزش پول ایجاد می‌شود.

برای مثال، ممکن است پیش‌بینی شود که ارزش یک ارز محلی که PPP آن را بسیار بیش از حد قیمت گذاری کرده است، نسبت به ارزهای رایج معامله شده مانند دلار ایالات متحده در طول زمان کاهش یابد.

انواع برابری قدرت خرید

در نظریه اقتصاد کلان، دو نوع مختلف PPP زیر را می‌یابیم: 

۱- برابری مطلق

این بدان معناست که سبدی از محصولات یکسان در یک کشور، صرف نظر از کشوری که در آن تولید می شود، در کشور دیگر به همان قیمت تمام می شود. با این حال، در صورت عدم احتساب تورم، کج و ایستا می شود. 

۲- برابری نسبی

برابری قدرت خرید نسبی شامل تورم می شود در حالی که بیان می کند که نرخ ارز برابر با سطوح قیمت کالاها در بلندمدت است. بنابراین، تورم PPP را همگن می‌کند و در بلندمدت با نرخ ارز برابری می‌کند.

شاخص بیگ‌مک: ابزاری برای بررسی برابری قدرت خرید (PPP)

شاخص بیگ‌مک که توسط مجله اکونومیست در سال 1986 معرفی شد، قیمت ساندویچ بیگ‌مک مک‌دونالد را در کشورهای مختلف مقایسه می‌کند تا ارزش ارزها و قدرت خرید مردم را بررسی کند.

این شاخص بر اساس نظریه برابری قدرت خرید (PPP) است که بیان می‌کند نرخ ارز باید قدرت خرید یکسانی برای یک کالا (مثل بیگ‌مک) در کشورهای مختلف فراهم کند.

مثال واقعی

• در سال 2020، قیمت یک بیگ‌مک در آمریکا 5.66 دلار و در چین 22.4 یوان (حدود 3.47 دلار) بود.
• این نشان می‌داد که یوان چین نسبت به دلار آمریکا کم‌ارزش‌تر است.

چرا بیگ‌مک؟

• بیگ‌مک در تمام کشورها استاندارد مشابهی دارد.
• قیمت آن وابسته به هزینه‌های محلی مثل نیروی کار و اجاره‌بها است.

کاربردها

• مقایسه هزینه زندگی: کشورهایی با بیگ‌مک ارزان‌تر، هزینه زندگی پایین‌تری دارند.
• ارزش‌گذاری ارزها: این شاخص نشان می‌دهد کدام ارزها بیش‌ارزش یا کم‌ارزش هستند.

محدودیت‌ها

• بیگ‌مک تنها یک کالا است و نمی‌تواند نماینده کل اقتصاد باشد.
• هزینه‌های تولید محلی روی قیمت تأثیر زیادی می‌گذارد.

S = هزینه سبد محصول ۱ در کشور A/ هزینه سبد محصول ۲ در کشور B 

S = P1 / P2

اقتصاددانان از ماشین حساب های برابری قدرت خرید یا نرم افزار استفاده می کنند تا ارقام بزرگ را به راحتی محاسبه کنند.

محاسبات 

اجازه دهید برخی از محاسبات مربوط به PPP را برای درک بهتر برابری قدرت خرید بر اساس کشور انجام دهیم.

طبق داده های شاخص ۲۰۲۰:

• هزینه یک مک بزرگ در انگلستان = ۳ پوند
• هزینه یک مک بزرگ در ایالات متحده = ۶ دلار

بنابراین، نرخ مبادله PPP بیگ مک = PPP = هزینه یک سبد بیگ مک ۱ در کشور A/ هزینه سبد بیگ مک ۲ در کشور B 

نرخ مبادله PPP = 3 پوند / ۶ دلار = ۳/۶ = ۰٫۵۰ 

با این حال، نرخ واقعی مبادله بیگ مک بین دو کشور ۰٫۸۰ است. از این رو، می توان گفت که دلار آمریکا ۲۵ درصد بیش از حد ارزش گذاری شده است.

مثال

شاخص بیگ‌مک (Big Mac Index):

مجله اکونومیست (The Economist) شاخصی با عنوان «بیگ‌مک» معرفی کرده که قیمت یک همبرگر بیگ‌مک (از منوی مک‌دونالدز) را در کشورهای مختلف مقایسه می‌کند.

این شاخص به عنوان یک معیار ساده و ملموس از PPP استفاده می‌شود و اختلاف بین نرخ ارز واقعی و نرخ ارز بر اساس PPP را نشان می‌دهد.

محاسبه GDP بر اساس PPP:

تولید ناخالص داخلی کشورها معمولاً بر اساس PPP محاسبه می‌شود تا قدرت خرید واقعی مردم در کشورهای مختلف نشان داده شود.

اهمیت PPP در اقتصاد

• تحلیل اختلافات توسعه‌ای: PPP ابزاری مهم برای تحلیل تفاوت‌های سطح توسعه و استاندارد زندگی در بین کشورها است.
• کمک به سیاست‌گذاری اقتصادی: دولت‌ها می‌توانند از اطلاعات حاصل از PPP برای سیاست‌گذاری بهتر استفاده کنند.
• ارزیابی بازارهای بین‌المللی: سرمایه‌گذاران بین‌المللی از PPP برای ارزیابی جذابیت اقتصادی بازارهای مختلف استفاده می‌کنند.

چرا به PPP نیاز داریم؟

• تفاوت نرخ ارز اسمی و واقعی: نرخ ارز اسمی، نرخی است که در بازار ارز برای تبدیل یک واحد پول به واحد پول دیگر استفاده می‌شود. اما این نرخ لزوماً قدرت خرید واقعی پول‌ها را نشان نمی‌دهد. مثلاً ممکن است یک دلار آمریکا در آمریکا بتواند یک همبرگر بخرد، اما همین یک دلار در کشوری دیگر تنها بتواند نیمی از یک همبرگر را بخرد.
• مقایسه‌ی سطح زندگی: PPP به ما کمک می‌کند تا سطح زندگی در کشورهای مختلف را به صورت دقیق‌تری مقایسه کنیم. مثلاً اگر درآمد سرانه‌ی دو کشور برابر باشد، اما PPP یکی از آن‌ها بالاتر باشد، به این معنی است که مردم آن کشور از سطح زندگی بالاتری برخوردار هستند.
• تعیین اندازه اقتصاد: PPP برای محاسبه‌ی تولید ناخالص داخلی (GDP) یک کشور به دلار ثابت استفاده می‌شود و به این ترتیب، امکان مقایسه‌ی دقیق‌تر اندازه اقتصادهای مختلف فراهم می‌شود.

ارتباط ساده میان برابری قدرت خرید (PPP) و شاخص بهای مصرف‌کننده (CPI)

برابری قدرت خرید (PPP) و شاخص بهای مصرف‌کننده (CPI) هر دو به قیمت کالاها و خدمات مربوط می‌شوند، اما از دیدگاه‌های مختلف:

1. CPI چیست؟ CPI تغییرات قیمت یک سبد مشخص از کالاها و خدمات را در طول زمان در یک کشور اندازه‌گیری می‌کند و در واقع شاخصی است برای نرخ تورم.
2. PPP چیست؟ PPP تفاوت قیمت‌ها بین دو کشور (یا مناطق مختلف یک کشور) را اندازه‌گیری می‌کند و تعیین می‌کند که نرخ ارز میان دو کشور باید چگونه باشد تا قدرت خرید یکسانی ایجاد شود.

تفاوت‌ها و شباهت‌ها

1. شباهت:
   هر دو شاخص به نوعی با قیمت‌ها و تورم مرتبط هستند. درصد تغییر CPI نشان‌دهنده تورم در یک کشور است، در حالی که درصد تغییر PPP تفاوت نرخ تورم میان دو کشور را نشان می‌دهد.
2. تفاوت:
   • CPI فقط بر سبد مصرف یک کشور تمرکز دارد.
   • PPP به مقایسه قیمت‌ها در کشورهای مختلف می‌پردازد و معمولاً گستره وسیع‌تری از کالاها و خدمات را در بر می‌گیرد.

مقایسه در چند حوزه

1. حوزه پوشش:

• CPI: فقط قیمت کالاها و خدمات مصرفی خانوار در یک کشور را در نظر می‌گیرد.
• PPP: تفاوت قیمت‌ها را در سطح ملی یا بین‌المللی برای طیف گسترده‌تری از کالاها و خدمات بررسی می‌کند.

2. وزن‌های هزینه:

• CPI: وزن‌های هزینه بر اساس داده‌های جمع‌آوری‌شده از هزینه خانوارهاست.
• PPP: وزن‌ها بر اساس حساب‌های ملی سالیانه تعیین می‌شوند.

3. روش محاسبه:

در هر دو شاخص، فرایند محاسبه به صورت مرحله‌ای انجام می‌شود، اما PPP به دلیل نیاز به مقایسه بین‌المللی، پیچیده‌تر است.

ارتباط PPP و تولید ناخالص داخلی (GDP)

GDP نمایانگر ارزش کل کالاها و خدمات تولید شده در یک کشور است و به دو شکل اسمی و واقعی محاسبه می‌شود:

• اسمی: بدون در نظر گرفتن تورم.
• واقعی: تنظیم‌شده بر اساس تورم.

PPP در GDP:
تعدیل GDP بر اساس PPP به اقتصاددانان کمک می‌کند قدرت خرید مردم کشورهای مختلف را بهتر مقایسه کنند.

مثال ساده:
فرض کنید قیمت یک پیراهن در آمریکا 10 دلار است و همان پیراهن در آلمان 8 یورو. اگر نرخ مبادله طوری باشد که 8 یورو معادل 15 دلار باشد، نسبت PPP برابر 1.5 خواهد بود. یعنی به ازای هر 1 دلار آمریکا، باید 1.5 دلار برای خرید همان کالا در آلمان پرداخت شود.

چرا مقایسه GDP با PPP مهم است؟

مقایسه GDP اسمی کشورها ممکن است دقیق نباشد، زیرا ممکن است نرخ ارز تحت تأثیر سیاست‌ها یا بازارهای مالی دستکاری شود. اما با استفاده از GDP بر مبنای PPP، مقایسه قدرت اقتصادی کشورها واقع‌بینانه‌تر خواهد بود.

مثال:
بر اساس GDP اسمی، آمریکا و چین به ترتیب در رتبه اول و دوم قرار دارند، اما بر اساس GDP PPP، چین در رتبه اول و آمریکا در رتبه دوم قرار می‌گیرد.

برنامه مقایسه بین‌المللی (ICP) و کاربرد PPP

برای مقایسه دقیق‌تر قیمت‌ها و GDP کشورها، برنامه‌ای به نام برنامه مقایسه بین‌المللی (ICP) در سال 1968 راه‌اندازی شد. این برنامه:

• قیمت صدها کالا و خدمات مختلف را در سراسر جهان بررسی می‌کند.
• ابزاری برای مقایسه بهره‌وری و رشد کشورها فراهم می‌کند.

گزارش‌های بانک جهانی: بانک جهانی به صورت دوره‌ای گزارشی منتشر می‌کند که کشورها را از نظر تولید و رشد اقتصادی، با استفاده از PPP مقایسه می‌کند.

کاربردهای عملی PPP

1. در اقتصاد بین‌الملل: سیاست‌گذاران از PPP برای مقایسه قدرت خرید مردم و تحلیل وضعیت اقتصادی استفاده می‌کنند.
2. در بازارهای مالی: معامله‌گران فارکس از PPP برای شناسایی ارزهای کم‌ارزش یا بیش‌ارزش‌گذاری‌شده استفاده می‌کنند.
3. برای سرمایه‌گذاران بین‌المللی: PPP به پیش‌بینی تأثیر تغییرات نرخ ارز بر سرمایه‌گذاری‌ها کمک می‌کند.

نتیجه‌گیری

برابری قدرت خرید (PPP) یک نظریه اقتصادی کلیدی است که نقش مهمی در تحلیل و مقایسه اقتصادهای جهانی ایفا می‌کند. اگرچه این مفهوم در عمل به دلیل محدودیت‌های مختلف دقیقاً برقرار نمی‌شود، اما همچنان ابزاری مؤثر برای درک تفاوت‌های اقتصادی بین کشورها و تحلیل نرخ ارز است.

با استفاده از PPP می‌توان تصویری واقع‌گرایانه‌تر از قدرت اقتصادی کشورها به دست آورد و اطلاعات ارزشمندی برای تصمیم‌گیری در سطوح مختلف اقتصادی فراهم کرد.

سوالات متداول