ترازنامه حسابداری یا بیلان

ترازنامه در حسابداری یکی از صورت های مالی اساسی است. نام دیگر ترازنامه، صورت وضعیت مالی هم هست و در زبان انگلیسی به آن Balance Sheet گفته می‌شود، در مواردی به آن بیلان هم می‌گویند.

بیلان لغتی فرانسوی و در اصطلاح بانکی به معنای ترازنامه و کارکرد است.

ترازنامه یا بیلان گزارشی است که مشخص می کند وضعیت دارایی، بدهی و سرمایه یک واحد اقتصادی در یک زمان مشخص به چه شکل است.

در واقع اهمیت ترازنامه حسابداری به حدی است، که می توان آن را به عنوان وضعیت یک واحد اقتصادی در قالب تصویر در نظر گرفت. تهیه تراز نامه مالی توسط حسابرسی و در پایان دوره های مالی انجام می‌شود.

ترانامه بر اساس اصل زیر استوار است:

دارایی = بدهی + سرمایه 

به این اصل، معادله اصلی حسابداری می‌گویند.

ترازنامه از چه بخش‌هایی تشکیل شده است؟ ترازنامه حسابداری

تراز نامه از ۳ بخش اصلی دارایی، بدهی و سرمایه تشکیل می شود که معادله اصلی حسابداری را تشکیل می دهند. وضعیت کلی یک ترازنامه باید شبیه به معادله اصلی حسابداری باشد.

به عبارتی دیگر ترازنامه در حسابداری، نشان دهنده اجزای معادله حسابداری اصلی حسابداری است که تصویری از وضعیت مالی یک واحد اقتصادی را در یک دوره زمانی معین نشان می‌دهد. می‌توان گفت که مبنای تهیه ترازنامه مالی، ارائه اطلاعات اجزای معادله حسابداری در قالب و شکل منظم است.

چند نکته درباره ترازنامه حسابداری

• در ترازنامه اعداد به ارزش دفتری(تاریخی) ثبت می شوند و ارزش روز آن دارایی و بدهی را منعکس نمی کنند.
• در ترازنامه دارایی ها و بدهی هایی که میبینید بر اساس درجه نقد شوندگی قرارداده شده اند. ترازنامه حسابداری
• در صنایع گوناگون ساختار ترازنامه با یکدیگر تفاوت دارد. مثلا بانکی ها دارایی های جاری و غیر جاری ندارند، یا ساختمان برای یک شرکت تولیدی یک دارایی (غیرجاری) است ولی برای یک شرکت انبوه سازی دارایی جاری است. ترازنامه حسابداری

ترازنامه جاری و غیرجاری

دارایی های واحد تجاری که انتظار می رود در یک سال مالی به وجه نقد تبدیل شده یا مصرف شده و یا فروخته شوند، دارایی های جاری هستند.

دارایی هایی که با عمر طولانی تر که که در جریان عملیات شرکت مورد استفاده قرار میگیرند، دارایی غیر جاری می گویند.

بدهی های جاری و غیر جاری هم مانند دارایی ها هستند.

ترتیب دارایی ها در صورت های مالی به ترتیب نقد شوندگی نوشته می شوند.

نقدشوندگی چیست؟

اصطلاحات مهم ترازنامه حسابداری

• سرمایه در گردش Working capital

 از شاخص های مالی است، که با کسر کردن بدهی های جاری یک شرکت دارایی های جاری محاسبه می شود.

مجموع دارایی های جاری منهای مجموع بدهی های جاری.

اگر بخواهیم به زبان ساده تر بگوییم، سرمایه در گردش خالص، میزان واقعی دارایی های نقد یا نزدیک به نقد یک سازمان است.

چیزی که هزینه ها و نیازهای روزمره یک شرکت را تامین میکند. ترازنامه حسابداری

• ساختار سرمایه

برای شروع هر پروژه نیاز به منابع مالی وجود می تواند از طریق سرمایه شخصی و شراکت با دیگران تاتمین شده یا قرض گرفته شود. به ترکیب خاصی از این دو مورد شامل بدهی بلند مدت و کوتاه مدت شرکت، حقوق صاحبان سهام عادی و حقوق صاحبان سهام ممتاز ساختار سرمایه گفته می شود.

مجموع حقوق صاحبان سهام به علاوه مجموع بدهی های غیرجاری(بلند مدت)

ساختار سرمایه به مقدار جریان نقدی شرکت که به طلبکاران می‌رسد و مقداری که به سهامداران می‌رسد، تقسیم می‌شود. هر کسب‌وکاری بسته به نیازها و هزینه‌هایش ترکیب متفاوتی خواهد داشت؛ بنابراین، هر شرکت نسبت بدهی به حقوق صاحبان سهم مخصوص به خودش را خواهد داشت.

ساختار سرمایه همچنین با عنوان ساختار مالی نیز شناخته می شود. ترازنامه حسابداری

• ساختار مالی Capital structure

مجموع حقوق صاحبان سهام به علاوه مجموع بدهی ها(جاری و غیر جاری)

• صورت سود و زیان Income statement

عملکرد یک واحد تجاری را طی یک دوره مالی نشان میدهد.

صورت های حساب سود یا زیان

الف) درآمدها

• درآمد عملیاتی
• در آمد های غیر عملیاتی ترازنامه حسابداری

ب) هزینه ها

• بهای تمام شده کالا( عملیاتی) –مواد اولیه تقسیم –دستمزد مستقیم تولیدی –سربار
• هزینه های غیر عملیاتی
• سایر هزینه های غیر عملیاتی
• سایر هزینه های عملیاتی
• هزینه های مالی ترازنامه حسابداری

• عملیاتی و غیر عملیاتی

1. اقلام عملیاتی: اقلامی که مستقیما به موضوع فعالیت شرکت مرتبط است و به عبارتی وقوع آن مستمر باشد.( مثل فروش کالا در یک شرکت تولیدی)
2. اقلام غیر عملیاتی: اقلامی است که مستقیما به فعالیت شرکت ارتباطی ندارد و وقوع آن غیر مستقیم باشد.( مثل فروش دارایی ثابت از جمله ساختمان در یک شرکت تولیدی) ترازنامه حسابداری
3. اقلام غیر مرتبط: اقلامی که وقوع آن ها قابل پیش بینی نیستند و غیر مستمر می باشند.( مثل خسارت های ناشی از رخداد زلزله). 

ردیف های مهم در ترازنامه و صورت سود و زیان

• بهای تمام شده: پولی که بابت فروش محصولات هزینه شده( مواد اولیه، دستمزد، هزینه سربار، استهلاک خط تولید و هزینه های جاری)
• فروش ناخالص: کل فروش است بدون کسر مرجوعی از فروش، خرابی، گارانتی و….
• فروش خالص: کل فروش است با کسر مرجوعی از فروش، خرابی، گارانتی و..
• سود و زیان ناخالص= فروش- بهای تمام شده
• هزینه های اداری، عمومی و فروش: هزینه های جاری، هزینه های تبلیغات و…
• دیگر درآمد ها(هزینه های) عملیاتی: مثلا شرکت مقداری دلار ارزان خریده و گران می فروشد یا وارون.
• سود (زیان) عملیاتی= سود(زیان) ناخالص- جمع هزینه ها
• هزینه های مالی: بهره پرداخت وام دریافتی یا کارمزد های مالی اصل وام وارد بخش بدهی های دریافتنی می شود.
• سایر خالص درآمدها و هزینه های غیر عملیاتی: آن دسته از درآمد هایی هستند که حاصل فروش محصول تخصصی و نهایی شرکت نیستند: مانند ماشین های تولیدی و … یا ساختمان.
• سود خالص= سود عملیاتی+ سود غیر عملیاتی
• مالیات بر درآمد: در ایران ۲۵درصد است شرکت های بورسی۱۰ درصد ان را تخفیف میگیرند یعنی ۵/۲۲ درصد را می پردازند.
• سود و زیان خالص= کل سود-مالیات بر درآمد
• سود بر پایه هر سهم(EPS): سود و زیان خالص تقسیم بر تعداد سهام.
• تعداد سهام شرکت= سرمایه تقسیم بر۱۰۰۰ریال(قیمت پایه هر سهم در ایران)
• سود انباشته: سود انباشته ی اول دوره+ سود( زیان) خالص طی دوره- سود سهام مصوب(سودی که سهامداران پرداخت شده)

چند نکته ترازنامه حسابداری

• در صورت های مالی اعداد داخل پرانتز زیان یا هزینه هستند به بیان ریاضی منفی هستند.
• اعداد درآمد و هزینه الزاما نقدی نیستند، می توانند نقدی باشند یا نقدی نباشند. ترازنامه حسابداری
• سود سهام مصوب یا سودی که به سهامداران پرداخت می شود از محل سود انباشته+ موجودی نقدی در صورت های مالی است.

نحوه نوشتن ترازنامه

تهیه ترازنامه یکی از مهمترین وظایف حسابداران شرکت می‌باشد. در این بخش از مقاله به آموزش نحوه نوشتن ترازنامه به صورت دستی می پردازیم.

نیاز است جدول دو ستونی شامل یک ستون برای دارایی ها و یک ستون برای بدهی و حقوق‌صاحبان سهام در نظر بگیرید.

با توجه به ماهیت حسابها، نام هر حسابی را که قبلا در دفاتر ثبت گردیده وارد جدول ترازنامه نموده و جلوی آن مبلغ مانده حساب مربوط را یادداشت نمایید.

قانون تهیه ترازنامه، در حقیقت همان معادله اصلی حسابداری می‌باشد. این معادله بیانگر تعادل مبالغ موجود در شرکت است. بر اساس این معادله، کل دارایی‌های شرکت، برابر است با حقوق صاحبان سهام (سرمایه شرکت) به علاوه بدهی‌های آن.

به عبارت دیگر حقوق‌صاحبان سهام پس از ورود به شرکت دارایی شرکت محسوب می‌شود و اگر شرکت بدهی داشته باشد از این مبلغ کسر می گردد.

حقوق صاحبان سهام در ترازنامه

حقوق صاحبان سهام پولی است که به صاحبان کسب‌وکار یعنی صاحبان سهام آن اختصاص دارد. این پول با عنوان «دارایی خالص» هم شناخته می‌شود چرا که معادل کل دارایی‌های یک شرکت منهای بدهی‌هایی است که به غیرصاحبان سهام باید پرداخت شود.

سود انباشته، سود خالص یک شرکت است که یا بر روی کسب‌وکار مجددا سرمایه‌گذاری می‌شود یا برای پرداخت دیون مورد استفاده قرار می‌گیرد و مابقی نیز بین صاحبان سهام به‌صورت سود سهام توزیع می‌شود. ترازنامه حسابداری

سهام خزانه‌داری، سهامی است که شرکت یا آن را بازخرید می‌کند یا از ابتدا صادر نمی‌کند. این سهام را می‌توان در تاریخی دیگر فروخت تا نقدینگی یا اندوخته را بالا برد و مانع تصاحب خصمانه شد.

بعضی از شرکت‌ها اقدام به صدور سهام ممتاز می‌کنند که جدای از سهام‌های عادی در بخش حقوق صاحبان سهام فهرست می‌شوند. به سهام ممتاز یک ارزش نسبی دلخواه تخصیص داده می‌شود (در بعضی موارد برای سهام‌‌های عادی هم همین کار انجام می‌شود)

اما به‌قدری کم است که هیچ باری بر روی ارزش بازاری سهم‌ها تحمیل نمی‌کند. حساب‌های سهام ممتاز و سهام عادی با ضرب ارزش نسبی در تعداد سهم‌های صادره محاسبه می‌شود.

سرمایه‌ی پرداخت‌شده‌ی اضافی یا مازاد سرمایه، نشان‌دهنده‌ی مقداری است که صاحبان سهام مازاد بر حساب‌های سهام عادی یا سهام ممتاز سرمایه‌گذاری کرده‌اند که بر حسب ارزش نسبی است تا قیمت بازار.

حقوق صاحبان سهام مستقیما با بازار سرمایه شرکت در ارتباط نیست: حقوق صاحبان سهام بر اساس قیمت جاری سهام است در حالی که سرمایه پرداخت‌شده مجموع ارزشی (equity) است که با هر قیمتی خریداری شده است.

اجزای تشکیل‌دهنده ترازنامه حسابداری

هر ترازنامه‌ای فارغ از شکل گزارشی یا حسابی آن، باید شامل اطلاعات زیر باشد:

• عنوان

عنوان ترازنامه شامل سه سطر جداگانه به شکل زیر است:

1. نام کامل واحد اقتصادی: که در ردیف اول عنوان نوشته می شود.
2. نام گزارش یا صورت حساب مالی : نام این گزارش “ترازنامه” می باشد و در دومین سطر عنوان، ذکر می شود.
3. تاریخ گزارش :در سطر سوم عنوان، تاریخ آخرین روزی که این گزارش نمایش می دهد، ذکر می شود. این مورد باید به تاریخ خاصی اشاره داشته باشد و نه به دوره زمانی خاصی.

• واحد اندازه‌گیری

واحد اندازه گیری استفاده شده جهت ثبت رویدادهای مالی، باید در ترازنامه تهیه شده نمایش داده شود. این واحد در حال حاضر در ایران ریال می باشد و در کشورهای دیگر با توجه به واحد پولی آن کشور، واحد اندازه گیری متفاوت می باشد.

• بخش حساب‌ها

در این قسمت از ترازنامه مانده هر یک از حساب‌های مربوط به گروه دارایی، بدهی و حقوق صاحبان سهام نمایش داده می‌شود.

در صورتی که ترازنامه به شکل حساب تهیه شده باشد، در سمت راست آن ابتدا دارایی‌ها و در سمت چپ آن، در قسمت بالا، ابتدا بدهی‌ها و در زیر آن‌ها حقوق صاحبان سهام نمایش داده می‌شود.

در صورتی که ترازنامه به شکل گزارش تهیه شده باشد ابتدا دارایی‌ها نمایش داده می‌شوند، بعد از آن حساب بدهی‌ها در زیر دارایی‌ها نمایش داده می‌شود و در نهایت حقوق صاحبان سهام آورده می‌شود.

نکته: در بخش دارایی‌ها ابتدا دارایی‌های جاری و سپس دارایی‌های بلند مدت ذکر می‌شود و در بخش بدهی‌ها نیز ابتدا بدهی‌های جاری و سپس بدهی‌های بلند مدت ذکر می‌گردد.

• جمع حساب‌ها

پس از وارد کردن اطلاعات در ترازنامه باید جمع نهایی هر ستون نوشته شود. در نوشتن جمع نهایی باید موارد زیر رعایت شود:

در ترازنامه به شکل حساب، جمع دوطرف ترازنامه همیشه باید با هم مساوی می باشند
در ترارنامه به شکل گزارش باید جمع بدهی ها و حقوق صاحبان سهام با جمع دارایی ها برابر باشد.

تراز آزمایشی چیست؟ ترازنامه حسابداری

یکی از مهم‌ترین گزارشات نرم‌افزار حسابداری تراز آزمایشی می‌باشد. تراز آزمایشی صحت ثبت اسناد و دفاتر ما را نشان می‌دهد.

گزارش تراز آزمایشی علاوه بر آن این امکان را فراهم می‌کند که مدیران و حسابداران دیدی کلی از گردش حساب‌ها در طی یک دوره مالی داشته باشند.

تراز آزمایشی در ۷ نوع مختلف تهیه می‌شود.

۱ – تراز آزمایشی دو ستونی ترازنامه حسابداری

ساده‌ترین شکل، تراز دو ستونی است که در آن مانده تمام حساب‌های دفتر کل در دو ستون بدهکار و بستانکار زیر هم ثبت می‌شوند. هرچند تراز ممکن است در سطوح مختلف حساب (گروه، کل، معین و تفصیل) تهیه شود. در نهایت باید جمع ستون مانده بدهکار و ستون مانده بستانکار در تراز برابر باشد یا اصطلاحاً تراز باشد.

در صورت برابری دو ستون می‌توان به این نتیجه رسید که کلیه اسناد حسابداری ما تراز بوده و بطور کامل در دفتر کل ثبت شده است.

باید توجه داشت در صورتی که تراز در سطح تفصیل تهیه شود ممکن است جمع نهایی دو ستون با هم برابر نباشد دلیل نابرابری به این دلیل است که تمام حساب‌ها سطح تفصیلی ندارند به همین دلیل حساب‌هایی که در سطح معین بسته شده‌اند در تراز تفصیلی درج نمی‌شوند.

۲ – تراز آزمایشی چهارستونی

تراز آزمایشی چهار ستونی در چهار ستون تهیه می‌شود که دو ستون آن مانند تراز دو ستونی مانده حساب و دو ستون دیگر آن گردش حساب می‌باشد. از دو ستون بدهکار و بستانکار مانده در هر سطر فقط یکی پر می‌شود اما ستون‌های گردش هر دو همزمان می‌توانند مقدار داشته باشند.

در صورت ثبت صحیح اسناد و دفتر کل در تراز چهار ستونی، مانده دو ستون گردش با هم برابر است و مانده دو ستون مانده نیز با هم برابر می‌باشد.

تراز چهار ستونی به دلیل نشان دادن گردش حسابها در تصمیم‌گیری‌های مدیریتی بیشتر می‌تواند کمک کند.

۳ – تراز آزمایشی شش ستونی ترازنامه حسابداری

در تراز شش ستونی دو ستون دیگر برای نشان دادن گردش حساب اضافه می‌شود و گردش حساب پیش از دوره و طی دوره در این تراز نمایش داده می‌شود به همین دلیل تراز آزمایشی شش ستونی بر خلاف تراز آزمایشی دو ستونی و چهار ستونی که تا یک تاریخ مشخص تهیه می شدند در یک بازه تاریخی تهیه می‌شود

بطور مثال اگر شما تراز آزمایشی شش ستونی را در بازه زمانی یکم مهر ماه تا سی ام مهر ماه تهیه کنید دو ستون اول گردش حساب از ابتدای سال مالی تا تاریخ ۷/۱ دو ستون بعد گردش حساب از تاریخ ۷/۱ تا ۷/۳۰ می‌باشد. و دو ستون آخر نیز مانده حساب می‌باشد.

جمع دو ستون اول با دو ستون دوم در تراز آزمایشی شش ستونی برابر است با دو ستون اول تراز آزمایشی چهار ستونی.

۴ – تراز آزمایشی هشت ستونی

در بعضی موارد مانده ابتدای دوره نیز در دو ستون مجزا نمایش داده می‌شود. این رقم در اصل همان مبالغ درج شده در تراز افتتاحیه می‌باشد. ترازی که به این شکل تهیه شود تراز هشت ستونی می‌باشد.

۵ – تراز سلسله مراتبی ترازنامه حسابداری

در این تراز سطوح پایین تر حساب‌ها نیز نمایش داده می‌شود؛ مثلا سطح کل در بالا و زیر آن سطح معین و اگر معین دارای تفصیلی باشد گردش تفصیلی آنها نیز نمایش داده می‌شود.

۶ – تراز ده ستونی ترازنامه حسابداری

در این تراز دو ستون جهت نمایش گردش کل به تراز هشت ستونی اضافه می شود یعنی جمع شش ستون اول تراز هشت ستونی در این ستون درج می‌شود.

۷ – تراز هشت ستونی با گردش کل ترازنامه حسابداری

این تراز مانند تراز ده ستونی از روی تراز شش ستونی تهیه می شود و دو ستون جمع کل که جمع چهار ستون اول تراز شش ستونی است به تراز شش ستونی اضافه می‌شود.

برای مشاهده مطالب دیگر کلیک کنید.

برای مشاهده ویدئو های دیگر در یوتوب کلیک کنید.

 برای مشاهده ویدئو های دیگر در آپارات کلیک کنید . 

پیج اینستاگرام معین صادقیان کارشناس اقتصاد و مدرس بازار سرمایه