ریسک نرخ بهره Interest Rate Risk

ریسک نرخ بهره به عنوان ریسک تغییر در ارزش دارایی در نتیجه نوسانات نرخ بهره تعریف می شود. یا امنیت مورد نظر را غیررقابتی می کند یا ارزش آن را افزایش می دهد. اگرچه گفته می شود ریسک به دلیل یک حرکت غیرمنتظره ایجاد می شود، به طور کلی، سرمایه گذاران نگران هستند. این ریسک مستقیماً بر دارنده اوراق با نرخ ثابت تأثیر می گذارد. هر زمان که نرخ بهره افزایش یابد، قیمت اوراق بهادار با درآمد ثابت کاهش می یابد و بالعکس.

به طور خلاصه:

• ریسک نرخ بهره پتانسیلی است که تغییر در نرخ بهره کلی باعث کاهش ارزش اوراق قرضه یا سایر سرمایه گذاری با نرخ ثابت می شود.
• با افزایش نرخ بهره، قیمت اوراق قرضه کاهش می یابد و بالعکس. این بدان معناست که قیمت بازار اوراق قرضه موجود کاهش می یابد تا نرخ های جذاب تر انتشار اوراق جدید را جبران کند.
• ریسک نرخ بهره با طول مدت اوراق بهادار با درآمد ثابت اندازه‌گیری می‌شود و اوراق قرضه بلندمدت حساسیت قیمتی بیشتری نسبت به تغییرات نرخ دارند.
• ریسک نرخ بهره را می‌توان از طریق تنوع در سررسید اوراق قرضه کاهش داد یا با استفاده از مشتقات نرخ بهره پوشش داد.

مثالی از ریسک نرخ بهره

اجازه دهید ریسک نرخ بهره را از طریق یک مثال درک کنیم.

اگر سرمایه گذار مقداری را با نرخ ثابت سرمایه گذاری کرده باشد و قیمت رایج که نرخ کوپن ۵% را به او پیشنهاد می کند و اگر پس از آن بهره به ۶% افزایش یابد، قیمت اوراق کاهش می یابد. این به این دلیل است که اوراق قرضه نرخ ۵ درصد را ارائه می دهد در حالی که بازار نرخ بازدهی ۶ درصدی را ارائه می دهد.

بنابراین اگر سرمایه‌گذار بخواهد این اوراق را در بازار بفروشد، خریدار مبلغ کمتری را برای اوراق به او پیشنهاد می‌کند زیرا این اوراق در مقایسه با بازار کم‌بازده است. با انجام این کار، سرمایه گذار جدید سعی می کند بازدهی مشابه بازار را به دست آورد، زیرا مبلغ سرمایه گذاری شده کمتر است.

به عبارت دیگر، هزینه فرصت کسب بازده بهتر در جاهای دیگر با افزایش نرخ بهره افزایش می یابد. از این رو منجر به کاهش قیمت اوراق می شود. راه های مختلفی برای مبارزه با ریسک نرخ بهره وجود دارد. می توان خرید کردسوآپ نرخ بهره، برای پوشش ریسک اوراق بهادار را فراخوانی یا قرار داد یا در اوراق بهادار با همبستگی منفی سرمایه گذاری کرد.

تاثیر تغییر نرخ بهره بر اوراق قرضه

تغییر نرخ بهره به میزان متفاوتی بر اوراق قرضه با سررسیدهای مختلف تأثیر می گذارد. این همبستگی بین حرکت نرخ بهره و حرکت در قیمت با افزایش سررسید قوی تر می شود. دلیل این امر این است که در صورت افزایش نرخ بهره، اوراق با سررسید طولانی‌تر در مقایسه با اوراق با سررسید کوتاه‌تر، برای مدت طولانی‌تری از نرخ بهره کمتری برخوردار خواهد بود. به همین دلیل است که سرمایه گذاری در اوراق قرضه با سررسیدهای مختلف به عنوان یک تکنیک پوشش ریسک برای مقابله با ریسک نرخ بهره استفاده می شود.

 اگر هر دو نوع اوراق را با سررسید یکسان در نظر بگیریم، به دلیل افزایش نرخ سود نسبت به اوراق کوپنی، کاهش شدیدتری را در قیمت اوراق کوپنی صفر تجربه خواهیم کرد. این به این دلیل است که کل مبلغ در پایان مدت مقرر در مورد اوراق کوپن صفر دریافت می شود و از این رو افزایش می یابد. مدت زمان موثر در حالی که بازده به صورت دوره ای در مورد اوراق کوپنی ایجاد می شود و از این رو مدت زمان موثر بازپرداخت را کاهش می دهد.

ریسک نرخ بهره نیز تحت تاثیر نرخ کوپن است. اوراق قرضه با نرخ کوپن پایین تر در مقایسه با اوراق با نرخ بهره بالاتر ریسک نرخ بهره بالاتری دارد. این چنین است، زیرا یک تغییر کوچک در نرخ سود بازار به راحتی می تواند بر نرخ کوپن پایین تر باشد و قیمت بازار آن اوراق را کاهش دهد.

انواع ریسک نرخ بهره

1- ریسک قیمت

این خطر تغییر در قیمت اوراق بهادار است که ممکن است در هنگام فروش اوراق بهادار منجر به سود یا زیان غیرمنتظره شود.

2- ریسک سرمایه گذاری مجدد

به خطر تغییر در نرخ بهره اشاره دارد که ممکن است منجر به در دسترس نبودن فرصت شود سرمایه گذاری مجدد در نرخ سرمایه گذاری فعلی بیشتر به دو بخش تقسیم می شود:

1. ریسک مدت زمان: به ریسک ناشی از احتمال عدم تمایل به پیش پرداخت یا تمدید سرمایه گذاری بیش از دوره زمانی از پیش تعیین شده اشاره دارد.
2. ریسک پایه:  به ریسک عدم تجربه رفتار دقیقاً مخالف تغییرات نرخ بهره در اوراق بهادار با ویژگی‌های معکوس اشاره دارد.

محاسبه مدت زمان و تغییر قیمت به دلیل تغییر نرخ بهره

مدت زمان اوراق بهادار مستقیماً به میزان تأثیر تغییر در نرخ بهره بر قیمت بستگی دارد. با بلوغ فرق دارد. تغییر مورد انتظار در قیمت را در نتیجه تغییر ۱% در نرخ بهره محاسبه می کند. کشش قیمتی تقاضا را تقریبی می کند. با جمع آوری حاصل ضرب دوره زمانی جریان نقدی و وزن های مربوطه که بر اساس ارزش فعلی جریان های نقدی محاسبه می شود، محاسبه می شود.

مثال

اوراق قرضه پنج ساله با ارزش اسمی ۱۰۰ دلار با نرخ کوپن ۶ درصد منتشر می شود. بازدهی بازار مرکب شش ماهه ۸ درصدی دارد. مدت زمان را محاسبه کنید.

راه حل:

پرداخت کوپن به صورت شش ماهه انجام می شود. بنابراین، جریان نقدی پس از هر ۶ ماه نیمی از ۶٪ خواهد بود، یعنی ۳ دلار.

از این رو، مدت این اوراق ۳٫۵۹۹ سال و سررسید آن ۴ سال است. قیمت اوراق قرضه مجموع ارزش فعلی تمام جریان های نقدی است که ۹۳٫۲۷ دلار است.

تغییر قیمت متناسب با تغییر نرخ بهره است که با استفاده از فرمول زیر محاسبه می شود:

بنابراین، اگر درصد افزایش نرخ بهره ۰٫۱٪ باشد، در مثال بالا، تغییر در قیمت خواهد بود: -۰٫۱٪ * ۳٫۵۹۹ * ۹۳٫۲۷ = -۰٫۳۴ دلار

قیمت جدید اوراق قرضه = ۹۳٫۲۷ دلار – ۰٫۳۴ دلار = ۹۲٫۹۳ دلار خواهد بود.

مزایا

• سود حاصل از تغییرات نرخ بهره مطلوب
• سود آربیتراژ با فعالیت در بازارهای متعدد
• ایجاد بستر بازار کارآمد از طریق معرفی شرکت کنندگانی مانند بیمه

معایب

• زیان احتمالی ناشی از تغییرات غیرمنتظره نرخ بهره
• افزایش هزینه یعنی هزینه پوشش، هزینه مدیریت و غیره

چگونه ریسک نرخ بهره را کاهش دهیم؟

همانند سایر انواع ریسک، ریسک نرخ بهره نیز قابل کاهش است. رایج ترین ابزارهای کاهش نرخ بهره عبارتند از:

تنوع: اگر یک دارنده اوراق از ریسک نرخ بهره که می تواند بر ارزش پرتفوی او تأثیر منفی بگذارد می ترسد، می تواند پرتفوی موجود خود را با افزودن اوراق بهاداری که ارزش آنها کمتر در معرض نوسانات نرخ بهره است (مثلاً حقوق صاحبان سهام) متنوع کند. اگر سرمایه گذار دارای پرتفوی «فقط اوراق قرضه» باشد، می تواند با گنجاندن ترکیبی از اوراق قرضه کوتاه مدت و بلندمدت، پرتفوی را متنوع کند.

پرچین: ریسک نرخ بهره را می توان از طریق استراتژی های پوشش ریسک نیز کاهش داد. این استراتژی ها به طور کلی شامل خرید انواع مختلف مشتقات می شود. رایج‌ترین نمونه‌ها عبارتند از سوآپ نرخ بهره، اختیار معامله، قراردادهای آتی و نرخ آتی.

نتیجه

ریسک نرخ بهره محرک اصلی بازارها است. تأثیر مستقیم بر اوراق بهادار با درآمد ثابت و تأثیر غیرمستقیم بر قیمت سهام دارد. همچنین به طور مستقیم بر نرخ ارز خارجی تأثیر می گذارد. راه‌های زیادی برای محافظت از این خطرات وجود دارد و بازاری که چنین محصولاتی را ارائه می‌کند، نقدشوندگی و کارآمدی بالایی دارد اگرچه هزینه ای در بر دارد.