قیمت پایین و دسترسی آسان

کالاهای پست به دلیل قیمت پایین و دسترسی راحت، برای افراد با درآمد پایین جذابیت دارند. این کالاها اغلب نیازهای اولیه زندگی را برآورده می‌کنند و به مصرف‌کنندگان این امکان را می‌دهند که با هزینه کمتر، به ضروریات خود دسترسی پیدا کنند. در شرایط اقتصادی سخت یا زمانی که افراد با محدودیت‌های مالی مواجه هستند، کالاهای پست به عنوان گزینه‌ای مقرون‌به‌صرفه برای تأمین نیازهای روزمره انتخاب می‌شوند.

کیفیت نسبتاً پایین‌تر

کالاهای پست معمولاً از نظر کیفیت پایین‌تر از جایگزین‌های گران‌قیمت هستند. این تفاوت کیفیت باعث می‌شود که مصرف‌کنندگان با درآمد بالاتر تمایل کمتری به خرید این محصولات داشته باشند و به جای آن‌ها، به دنبال کالاهای با کیفیت بالاتر و امکانات بهتر بروند. در نتیجه، کالاهای پست بیشتر در بین افرادی که محدودیت‌های مالی دارند، محبوبیت پیدا می‌کنند و برای افراد با درآمد بالاتر، گزینه‌ای جذاب به شمار نمی‌روند.

افزایش تقاضا در شرایط رکود اقتصادی

در دوران رکود اقتصادی و کاهش درآمد خانوارها، تقاضا برای کالاهای پست معمولاً افزایش می‌یابد. در این شرایط، مصرف‌کنندگان به دنبال گزینه‌های مقرون‌به‌صرفه‌تر هستند تا بتوانند هزینه‌های خود را کاهش دهند و استانداردهای زندگی پایه خود را حفظ کنند. این رفتار مصرفی نشان‌دهنده تغییر اولویت‌ها و تلاش افراد برای مقابله با شرایط اقتصادی دشوار است، چرا که کالاهای پست به دلیل قیمت پایین و دسترسی آسان، راه‌حلی مناسب برای گذر از این دوران محسوب می‌شوند.

عوامل مؤثر بر تقاضای کالاهای پست

سطح درآمد

سطح درآمد افراد یکی از مهم‌ترین عوامل مؤثر بر تقاضای کالاهای پست است. زمانی که درآمد افراد کاهش می‌یابد، آن‌ها به دلیل محدودیت‌های مالی به دنبال گزینه‌های ارزان‌تر و اقتصادی‌تر می‌روند تا بتوانند نیازهای اساسی خود را تأمین کنند. در این شرایط، کالاهای پست به دلیل قیمت پایین‌تر و دسترسی آسان‌تر، انتخابی مناسب به نظر می‌رسند.

اما در مقابل، با افزایش درآمد افراد، تمایل به خرید کالاهای باکیفیت‌تر و لوکس‌تر بیشتر می‌شود، زیرا این افراد قادر به پرداخت هزینه‌های بالاتر برای کالاهای با استانداردهای بهتر هستند. در نتیجه، تقاضا برای کالاهای پست کاهش می‌یابد. این رابطه معکوس بین درآمد و تقاضا برای کالاهای پست، ویژگی اساسی این نوع کالاها را تشکیل می‌دهد.

قیمت کالاهای جایگزین

قیمت کالاهای جایگزین نقش مهمی در تقاضای کالاهای پست ایفا می‌کند. هنگامی که قیمت کالاهای باکیفیت‌تر و جایگزین کاهش می‌یابد، مصرف‌کنندگان تمایل دارند که این کالاها را به جای کالاهای پست خریداری کنند، که منجر به کاهش تقاضا برای کالاهای پست می‌شود.

در عوض، اگر قیمت کالاهای جایگزین افزایش یابد، کالاهای پست به دلیل قیمت پایین‌تر و مقرون‌به‌صرفه‌تر بودن، برای مصرف‌کنندگان جذاب‌تر می‌شوند و تقاضا برای آن‌ها بیشتر می‌شود. بنابراین، تغییرات در قیمت کالاهای جایگزین می‌تواند تأثیر قابل‌توجهی بر انتخاب‌های مصرفی و تقاضای کالاهای پست داشته باشد.

تغییرات در ترجیحات مصرف‌کننده

ترجیحات مصرف‌کنندگان یکی دیگر از عوامل مهم در تعیین تقاضای کالاهای پست است. این ترجیحات ممکن است تحت تأثیر عوامل مختلفی از جمله فرهنگ، جامعه، تحصیلات، یا حتی تبلیغات و ترندهای بازار تغییر کنند.

به عنوان مثال، اگر در یک جامعه توجه به سلامت یا حفظ محیط زیست بیشتر شود، مصرف‌کنندگان ممکن است ترجیح دهند از محصولات سالم‌تر، ارگانیک‌تر یا سازگار با محیط‌زیست استفاده کنند، که این امر می‌تواند منجر به کاهش تقاضا برای کالاهای پست مانند غذاهای فرآوری‌شده یا ارزان‌قیمت شود. علاوه بر این، تمایلات و سبک زندگی افراد در جوامع مختلف ممکن است به تغییراتی در ترجیحات مصرفی منجر شود، که به نوبه خود تأثیر زیادی بر تقاضای کالاهای پست خواهد داشت.

علاوه بر این سه عامل کلیدی، شرایط اقتصادی کلی نیز می‌تواند بر تقاضای کالاهای پست تأثیر بگذارد. در زمان رکود اقتصادی یا تورم، تقاضا برای این کالاها معمولاً افزایش می‌یابد، زیرا افراد مجبور به مدیریت دقیق‌تر هزینه‌های خود می‌شوند. این در حالی است که در دوران رونق اقتصادی، تمایل به خرید کالاهای پست کاهش پیدا می‌کند.

نمونه هایی از کالاهای پست در زندگی روزمره

مواد غذایی

مواد غذایی یکی از ملموس‌ترین مثال‌های کالاهای پست به شمار می‌آیند، زیرا تأمین غذا برای همه یک نیاز اساسی است. با این حال، انتخاب نوع و کیفیت غذا با توجه به وضعیت مالی افراد تغییر می‌کند. به‌جای صرف یک وعده شام با استیک، ممکن است گزینه‌های اقتصادی‌تری مثل گوشت کنسروی یا غذاهای یخ‌زده انتخاب شوند.

همچنین، شیوه مصرف غذا نیز بسته به شرایط اقتصادی تغییر می‌کند. افراد ممکن است کمتر به رستوران‌های گران‌قیمت مراجعه کنند و به جای آن، ترجیح دهند خودشان غذا را در خانه تهیه کنند. در این حالت، پخت‌وپز خانگی به‌عنوان جایگزینی مقرون‌به‌صرفه و عملی برای غذا خوردن در بیرون عمل می‌کند، و انعطاف‌پذیری رفتار مصرف‌کننده را در شرایط مختلف اقتصادی نشان می‌دهد.

حمل‌ و نقل

حمل‌ و نقل نیز می‌تواند نمونه‌ای از کالای پست باشد. زمانی که درآمد افراد پایین است، ممکن است ترجیح دهند از وسایل نقلیه عمومی استفاده کنند. اما با افزایش درآمد، استفاده از اتوبوس را کنار گذاشته و به جای آن از تاکسی استفاده کرده یا حتی خودرو شخصی خریداری می‌کنند. همچنین، خرید خودرو نیز می‌تواند بر اساس سطوح مختلف طبقه‌بندی شود؛ به‌عنوان مثال، یک خودروی دست‌دوم هوندا ممکن است در مقایسه با یک تسلا جدید، کالای پست تلقی شود.

علاوه بر حمل‌ و نقل روزمره، بسیاری از جنبه‌های سفر نیز می‌توانند به‌عنوان کالاهای برتر یا پست دسته‌بندی شوند. به‌عنوان مثال، هتلی که برای اقامت انتخاب می‌کنید، بسته به وضعیت مالی شما ممکن است متفاوت باشد. همچنین ممکن است تصمیم بگیرید به جای انتخاب گزینه‌های ارزان‌تر و پست‌تر، در رویدادهای تفریحی گران‌قیمت شرکت کنید یا بلیت کلاس اول هواپیما را ترجیح دهید.

برندها

قهوه مک‌دونالد در مقایسه با قهوه استارباکس می‌تواند به عنوان یک کالای پست شناخته شود. وقتی درآمد مصرف‌کننده کاهش می‌یابد، او ممکن است قهوه استارباکس گران‌تر خود را با نسخه مقرون‌به‌صرفه‌تر مک‌دونالد جایگزین کند. اما با بهبود وضعیت مالی، این روند معکوس می‌شود و استارباکس بار دیگر به انتخاب اصلی او تبدیل می‌گردد.

همین مسئله در مورد محصولات بدون برند فروشگاهی، مانند غلات یا کره بادام‌زمینی، صدق می‌کند. در دوره‌هایی که درآمد محدودتر است، این گزینه‌های ارزان‌تر و بدون برند جذابیت بیشتری پیدا می‌کنند. اما با افزایش درآمد، مصرف‌کنندگان به محصولات برنددار و گران‌قیمت‌تر روی می‌آورند. جالب اینجاست که بسیاری از این محصولات فروشگاهی از همان خطوط تولید کالاهای برنددار تهیه می‌شوند و نشان می‌دهند که کالاهای پست لزوماً کیفیت پایین‌تری ندارند.

کالاهای پست و رفتار مصرف‌کننده

تقاضا برای کالاهای پست معمولاً ناشی از رفتار خاص مصرف‌کنندگان است. در بیشتر موارد، این کالاها توسط افرادی خریداری می‌شوند که درآمد کمتری دارند یا در دوران رکود اقتصادی زندگی می‌کنند، اما این الگو همیشه ثابت نیست. گاهی اوقات مصرف‌کنندگان باوجود افزایش درآمد، ممکن است همچنان به خرید کالاهای پست ادامه دهند.

به‌عنوان مثال، تصور کنید که فردی که به‌تازگی افزایش حقوق داشته است، همچنان به خرید قهوه مک‌دونالد ادامه می‌دهد، زیرا آن را به قهوه استارباکس ترجیح می‌دهد. یا ممکن است فردی که درآمد بالاتری دارد، همچنان محصولات ارزان‌تر و بدون برند را به جای محصولات گران‌قیمت و معروف انتخاب کند. این تصمیمات معمولاً به ترجیحات شخصی و نیازهای فردی بستگی دارند و به‌خوبی نشان‌دهنده این است که حتی در شرایط اقتصادی بهبود یافته، برخی از مصرف‌کنندگان ممکن است رفتار خود را تغییر ندهند.

علاوه بر این، مفهوم کالاهای پست در مناطق مختلف جهان یکسان نیست. برای مثال، فست فود ممکن است در کشورهای توسعه‌یافته مانند ایالات متحده یک کالای پست محسوب شود، اما در کشورهای در حال توسعه، ممکن است همان محصول به عنوان یک کالای معمولی یا حتی ترجیحی در نظر گرفته شود. در واقع، کالای معمولی، کالایی است که تقاضا برای آن با افزایش درآمد افزایش می‌یابد، در حالی که کالاهای پست به دلیل قیمت پایین‌تر و دسترسی آسان، توسط گروه‌های خاصی از مردم خریداری می‌شوند.

تفاوت کالای پست با کالای گیفن

اگرچه کالاهای پست و کالاهای گیفن هر دو ویژگی‌های غیرمعمولی در تقاضا دارند، اما تفاوت‌های اساسی در نوع واکنش آن‌ها به تغییرات درآمد و قیمت وجود دارد. این تفاوت‌ها به‌ویژه در رفتار مصرف‌کنندگان و دلایل تغییرات تقاضا برای این کالاها نمود پیدا می‌کند.

1. اثر درآمدی و تقاضا:
   • کالاهای پست: این کالاها با افزایش درآمد کاهش تقاضا را تجربه می‌کنند. دلیل این امر این است که مصرف‌کنندگان، هنگامی که درآمدشان افزایش می‌یابد، تمایل دارند به جای کالاهای پست، به سراغ کالاهای با کیفیت‌تر و گران‌تر بروند. به عبارت دیگر، کالاهای پست معمولاً گزینه‌های کم‌هزینه‌تری هستند که به دلیل نیاز به صرفه‌جویی و محدودیت‌های مالی در شرایط خاص مورد استفاده قرار می‌گیرند. برای مثال، افراد با درآمد بالاتر ممکن است به جای خرید نان سفید، به سراغ نان‌های سبوس‌دار و گران‌تر بروند.
   • کالاهای گیفن: در مقابل، کالاهای گیفن کالای ضروری هستند که حتی با افزایش قیمت نیز تقاضای آن‌ها افزایش می‌یابد. این پدیده برخلاف رفتار معمول اقتصادی است، چرا که طبق اصول اقتصادی معمول، با افزایش قیمت، تقاضا باید کاهش یابد. اما در مورد کالاهای گیفن، به دلیل نبود گزینه‌های جایگزین یا ضروری بودن کالا، مصرف‌کنندگان حتی با افزایش قیمت مجبور به خرید آن‌ها هستند. مثال‌های معمول از کالاهای گیفن شامل برنج یا نان در برخی کشورهای در حال توسعه است که افراد به دلیل نداشتن گزینه‌های ارزان‌تر و ضرورت مصرف آن‌ها، به خرید ادامه می‌دهند.
2. نوع مصرف:
   • کالاهای پست: این کالاها معمولاً برای مصرف‌کنندگان با درآمد پایین یا افرادی که در شرایط اقتصادی دشوار به سر می‌برند، جذاب هستند. آن‌ها قیمت پایین و دسترسی آسان دارند، اما معمولاً کیفیت پایین‌تری دارند. با افزایش درآمد، افراد تمایل دارند که این کالاها را کنار گذاشته و به دنبال کالاهای با کیفیت‌تر بروند. به طور مثال، در شرایط اقتصادی دشوار، مردم ممکن است به خرید پوشاک ارزان‌قیمت تمایل داشته باشند، اما با افزایش درآمد، آن‌ها به سمت خرید پوشاک با کیفیت بالاتر و برندهای معروف‌تر می‌روند.
   • کالاهای گیفن: این کالاها برخلاف کالاهای پست، معمولاً جزء کالاهای ضروری و اساسی هستند که مصرف‌کنندگان حتی با افزایش قیمت مجبور به خرید آن‌ها هستند. برای مثال، در شرایط تورم شدید یا بحران‌های اقتصادی، ممکن است مردم همچنان به خرید کالاهایی مانند نان یا برنج ادامه دهند، زیرا این کالاها برای بقای روزمره ضروری هستند و گزینه‌های جایگزین کافی یا ارزان‌تری وجود ندارد. در این حالت، افزایش قیمت این کالاها باعث کاهش قدرت خرید نمی‌شود و مردم همچنان به مصرف آن‌ها ادامه می‌دهند.

در نتیجه، تفاوت اصلی بین کالاهای پست و گیفن در نحوه واکنش تقاضا به تغییرات درآمد و قیمت نهفته است. کالاهای پست با افزایش درآمد، مصرف‌کنندگان را به سوی محصولات با کیفیت‌تر و گران‌قیمت‌تر سوق می‌دهند، در حالی که کالاهای گیفن، به دلیل ضرورت و عدم وجود جایگزین‌های مناسب، تقاضای خود را حتی با افزایش قیمت حفظ می‌کنند.

تفاوت کالای پست با کالاهای دیگر

کالاهای پست، کالاهایی هستند که تقاضای آن‌ها با افزایش درآمد کاهش می‌یابد. به عبارت دیگر، افراد زمانی که درآمد بیشتری دارند، تمایل کمتری به خرید این کالاها پیدا می‌کنند و به جای آن‌ها، به سمت کالاهای با کیفیت‌تر و گران‌تر می‌روند. این در حالی است که دو نوع کالا دیگر وجود دارند که رفتار تقاضا برای آن‌ها در مواجهه با افزایش درآمد متفاوت است: کالاهای نرمال و کالاهای لوکس.

کالاهای نرمال

کالاهای نرمال به کالاهایی اطلاق می‌شود که تقاضا برای آن‌ها با افزایش درآمد افراد، افزایش می‌یابد. این کالاها در جایگاه میان کالاهای پست و لوکس قرار دارند، یعنی نه به اندازه کالاهای پست ارزان‌قیمت هستند که با افزایش درآمد از آن‌ها اجتناب شود و نه به اندازه کالاهای لوکس گران‌اند که به‌طور خاص برای طبقات خاص اجتماعی مصرف شوند. این کالاها معمولاً برای برآوردن نیازهای اساسی و روزمره افراد در زندگی طراحی شده‌اند و به‌طور معمول از نظر قیمت و کیفیت در سطحی متوسط قرار دارند.

با افزایش درآمد، افراد به‌طور طبیعی تمایل دارند که مصرف کالاهای نرمال خود را بیشتر کنند یا به‌دنبال مدل‌های بهبود یافته و با کیفیت‌تری از این کالاها بروند. این کالاها به‌عنوان بخشی از نیازهای ضروری زندگی روزمره، در هر سطح درآمدی حضور دارند، اما با افزایش درآمد، تقاضا برای آن‌ها بیشتر می‌شود. برای مثال، با بالا رفتن درآمد، فرد ممکن است به جای خرید پوشاک ارزان‌قیمت، به سراغ برندهای معتبرتر و باکیفیت‌تر برود، یا در خرید مواد غذایی معمولی، تمایل بیشتری به خرید میوه‌ها و سبزیجات تازه و سالم نشان دهد.

مثال‌هایی از کالاهای نرمال:

• مواد غذایی معمولی: مانند نان، برنج، حبوبات و میوه‌ها که مصرف آن‌ها در تمام طبقات درآمدی بالا است.
• پوشاک روزمره: مانند شلوار جین یا تی‌شرت که در هر سطحی از درآمد، خریداری می‌شوند.
• لوازم خانگی: مانند یخچال، تلویزیون یا لوازم آشپزخانه که در بسیاری از خانه‌ها موجود است و با افزایش درآمد، افراد به خرید مدل‌های جدیدتر یا به‌روزتر تمایل دارند.

در کل، کالاهای نرمال جزء ضروریات زندگی روزمره محسوب می‌شوند و رفتار مصرفی آن‌ها بیشتر تحت تأثیر تغییرات درآمدی قرار دارد.

کالاهای لوکس

کالاهای لوکس به محصولات خاص و گران‌قیمتی اطلاق می‌شود که معمولاً برای نشان دادن وضعیت اجتماعی و اقتصادی فرد خریداری می‌شوند. این کالاها با افزایش درآمد افراد، تقاضای بیشتری پیدا می‌کنند، اما برخلاف کالاهای نرمال، به دلیل قیمت بالای خود بیشتر در دسترس طبقات اجتماعی و اقتصادی بالا قرار دارند. در حقیقت، کالاهای لوکس نه تنها از نظر قیمت، بلکه از نظر نمادین نیز دارای اهمیت ویژه‌ای هستند. این کالاها بیشتر به‌عنوان نشانه‌ای از موفقیت، قدرت و توانمندی اجتماعی فرد شناخته می‌شوند.

کالاهای لوکس معمولاً نیازهای اساسی را برآورده نمی‌کنند، بلکه به مصرف‌کنندگان فرصتی می‌دهند تا سبک زندگی خود را نمایش دهند یا احساس متفاوتی از رفاه و موفقیت به دست آورند. برخلاف کالاهای نرمال که به‌طور کلی برای استفاده روزمره و معمولی تهیه می‌شوند، کالاهای لوکس جنبه‌ای نمادین دارند و مصرف آن‌ها به نوعی علامت‌گذاری از طبقه اجتماعی بالاتر است.

مثال‌هایی از کالاهای لوکس:

• خودروهای لوکس: مانند برندهایی نظیر مرسدس بنز، لکسوس یا پورشه که به‌عنوان نمادی از ثروت و موقعیت اجتماعی شناخته می‌شوند.
• ساعت‌های گران‌قیمت: برندهایی مثل رولکس یا پاتک فیلیپ که تنها افراد با درآمد بالا قادر به خرید آن‌ها هستند.
• جواهرات: زیورآلاتی مانند الماس یا طلا از برندهای مشهور که علاوه بر ارزش مادی، به‌عنوان نمادهای ثروت و قدرت نیز دیده می‌شوند.
• برندهای مشهور لباس و لوازم جانبی: برندهایی مانند لوئی ویتون، گوچی یا شنل که نه تنها از نظر کیفیت، بلکه از نظر نماد اجتماعی بودن‌شان نیز شناخته شده‌اند.

در کل، کالاهای لوکس به‌عنوان محصولاتی برای مصرف‌کنندگان با درآمد بالا و به‌عنوان ابزاری برای نشان دادن موقعیت اجتماعی و اقتصادی استفاده می‌شوند. با افزایش درآمد، افراد بیشتر به سمت خرید این نوع کالاها تمایل پیدا می‌کنند، زیرا این کالاها به نوعی هویت فردی و اجتماعی را تقویت می‌کنند.

کالاهای ویبلن

کالاهای ویبلن، کالاهایی هستند که افزایش قیمت آن‌ها ممکن است منجر به افزایش تقاضا شود. این کالاها معمولاً به‌عنوان نمادی از وضعیت اجتماعی و اقتصادی بالا شناخته می‌شوند و مصرف‌کنندگان برای نمایش جایگاه خود به سمت آن‌ها جذب می‌شوند.

به عبارت دیگر، مصرف‌کنندگان به‌طور ناخودآگاه افزایش قیمت را نشانه‌ای از ارزش بیشتر و منحصر به‌فرد بودن این کالا می‌دانند و به همین دلیل تمایل بیشتری برای خرید آن‌ها پیدا می‌کنند. برای مثال، خودروهای لوکس، ساعت‌های گران‌قیمت یا آثار هنری، کالاهای ویبلن هستند که تقاضا برای آن‌ها با افزایش قیمت نه تنها کاهش نمی‌یابد، بلکه افزایش می‌یابد.

اما در کالاهای پست، عکس این موضوع صادق است. این کالاها با افزایش درآمد افراد، تقاضا برای آن‌ها کاهش می‌یابد. کالاهای پست معمولاً کالاهایی با کیفیت پایین‌تر هستند که برای افراد با درآمد محدود مناسب می‌باشند. به محض افزایش درآمد یا بهبود وضعیت اقتصادی افراد، آن‌ها تمایل دارند به سمت کالاهای با کیفیت‌تر و گران‌تر روی بیاورند و از خرید کالاهای پست صرف‌نظر کنند.

برای مثال، نان سفید، غذاهای آماده یا پوشاک ارزان‌قیمت، نمونه‌هایی از کالاهای پست هستند که تقاضا برای آن‌ها با افزایش درآمد کاهش می‌یابد.

تفاوت اصلی میان کالاهای ویبلن و کالاهای پست در این است که کالاهای ویبلن با افزایش قیمت جذاب‌تر می‌شوند و به‌عنوان نمادی از موفقیت و جایگاه اجتماعی استفاده می‌شوند، در حالی که کالاهای پست با افزایش درآمد مصرف‌کنندگان، به دلیل کیفیت پایین‌تر و نیاز به قیمت‌های پایین‌تر، از دایره خرید خارج می‌شوند.

به عبارت دیگر، در کالاهای ویبلن، افزایش قیمت منجر به افزایش تقاضا می‌شود، در حالی که در کالاهای پست، افزایش درآمد منجر به کاهش تقاضا می‌شود.