تفاوت کمونیسم و ​​فاشیسم

تفاوت اصلی بین ایدئولوژی های کمونیسم و ​​فاشیسم در شعار آنها نهفته است. هدف ایدئولوژی کمونیستی جامعه ای بی طبقه بود که در آن کنترل تولید به دولت تعلق داشت و بین افراد برابری اقتصادی وجود داشت. فاشیسم سیستمی است که نقش های طبقاتی سختگیرانه ای را در جامعه ایفا می کند که اغلب توسط یک دیکتاتور انفرادی کنترل می شود.

این کشور بر ناسیونالیسم افراطی در میان مردم خود تکیه دارد و همه اشکال مخالفان را سرکوب می کند. تا زمانی که در خدمت اهداف ملی بود، از تولید خصوصی حمایت می کرد.

پادکست کوتاه این مقاله را همین حالا بصورت آنلاین بشونید و دیدگاه خود را با ما در میان بگذارید!

برای شنیدن پادکست بصورت آنلاین لطفا ثبت نام کنید و یا به حساب کاربری خود وارد شوید. در غیر این صورت میتوانید فایل پادکست را در انتهای مقاله، دانلود کنید!

کمونیسم: نظریه و عمل

کمونیسم، به‌ویژه در قالب مارکسیستی آن، ایدئولوژی‌ای است که از آثار کارل مارکس و فریدریش انگلس به‌عنوان بنیان‌گذاران آن برخاسته است. این ایدئولوژی هدف خود را ایجاد یک جامعه بی‌طبقه و بدون مالکیت خصوصی می‌داند، جایی که همه منابع تولید تحت مالکیت عمومی یا دولتی قرار گیرند. در چنین جامعه‌ای، اهداف اصلی عبارت‌اند از از بین بردن نابرابری‌های اجتماعی، توزیع عادلانه منابع، و فراهم‌آوردن شرایط برابر برای همه افراد.

ویژگی‌های کلیدی کمونیسم

آرمان جامعه بی‌طبقه

کمونیسم به‌دنبال حذف تمامی طبقات اجتماعی است تا افراد از نظر اقتصادی و اجتماعی برابر باشند. در این نظریه، هدف نهایی ایجاد یک جامعه است که در آن هیچ‌گونه تبعیض طبقاتی وجود ندارد و افراد نه بر اساس وضعیت اقتصادی و نه بر اساس دسترسی به منابع، از یکدیگر تفکیک نمی‌شوند.

مالکیت عمومی

در کمونیسم، ابزارهای تولید (مانند زمین، کارخانه‌ها، ماشین‌آلات و دیگر منابع اقتصادی) باید تحت مالکیت عمومی یا دولتی قرار گیرند. این بدان معناست که مالکیت خصوصی بر منابع تولید از بین می‌رود و دولت، به‌عنوان نماینده مردم، منابع و تولیدات را اداره می‌کند. این تغییر بنیادی در مالکیت منابع، به‌طور قابل توجهی نحوه توزیع ثروت و درآمد در جامعه را دگرگون می‌کند.

دیکتاتوری پرولتاریا

طبق تئوری مارکسیستی، برای گذار از جامعه سرمایه‌داری به کمونیسم، یک دوره انتقالی ضروری است که در آن طبقه کارگر (پرولتاریا) بر سرنوشت کشور تسلط پیدا می‌کند. این دوره گذار به‌عنوان “دیکتاتوری پرولتاریا” شناخته می‌شود و هدف آن برپایی شرایطی است که در آن طبقات اجتماعی از بین بروند و نهایتاً به جامعه‌ای بی‌طبقه و بدون نابرابری‌های اقتصادی و اجتماعی برسیم.

اقتصاد برنامه‌ریزی‌شده

کمونیسم به‌دنبال یک اقتصاد متمرکز و برنامه‌ریزی‌شده است که در آن دولت تصمیم‌گیری‌های اقتصادی را به‌طور متمرکز انجام می‌دهد. به‌جای آنکه بازارهای آزاد و تقاضا و عرضه قیمت‌ها را تعیین کنند، دولت نقش اصلی در تعیین اهداف تولید، توزیع منابع و قیمت‌ها را بر عهده می‌گیرد. این برنامه‌ریزی اقتصادی باید برای رفع نیازهای مردم و ایجاد عدالت اجتماعی صورت پذیرد.

نمونه‌های تاریخی کمونیسم

اتحاد جماهیر شوروی

یکی از نمونه‌های شاخص کمونیسم در عمل، اتحاد جماهیر شوروی بود که تحت رهبری ولادیمیر لنین و سپس استالین، به‌طور کامل به سیستم مارکسیستی رسید. این کشور در اوایل قرن بیستم پس از انقلاب اکتبر 1917، مالکیت منابع تولید را به دست دولت سپرد و سعی کرد در راستای ایجاد یک جامعه بی‌طبقه پیش برود.

در دوران استالین، این روند به‌طور ویژه‌ای تشدید شد و بسیاری از ویژگی‌های اقتصاد مرکزی و برنامه‌ریزی‌شده در عمل در شوروی پیاده شدند. با این‌حال، تحت این سیستم، سرکوب‌های سیاسی شدید، نقض حقوق بشر و ایجاد سیستم‌های دولتی سرکوب‌گر باعث شد که این پروژه کمونیستی با مشکلات زیادی مواجه شود و در نهایت به فروپاشی شوروی در سال 1991 منتهی شد.

چین

جمهوری خلق چین نیز تحت رهبری مائو تسه‌تونگ به کمونیسم رسید. پس از انقلاب چین در سال 1949، کمونیسم در این کشور به‌طور رسمی پیاده شد. در این دوره، چین تحت سیاست‌های اقتصادی سوسیالیستی، برنامه‌ریزی‌شده و تحت کنترل دولت قرار گرفت.

از دهه‌ها پیش، به‌ویژه پس از اصلاحات دنگ شیائوپینگ در دهه 1980، سیاست‌های اقتصادی چین تغییرات قابل توجهی پیدا کرد و به سمت مدل‌های بازار آزاد حرکت کرد، اما چین همچنان خود را به‌عنوان یک کشور کمونیستی می‌شناسد و حزب کمونیست چین به‌عنوان حزب حاکم در این کشور باقی مانده است.

کمونیسم در عمل: چالش‌ها و مشکلات

اگرچه کمونیسم به‌عنوان یک نظریه ایدئولوژیک وعده‌هایی از جمله رفع نابرابری‌ها و تأمین عدالت اجتماعی را می‌دهد، اما در عمل به چالش‌های جدی برخورده است. یکی از مهم‌ترین چالش‌ها، مشکلات در پیاده‌سازی اقتصاد برنامه‌ریزی‌شده است.

به‌ویژه در کشورهای کمونیستی مانند شوروی و چین، اجرای یک سیستم اقتصادی مرکزی باعث ناکارآمدی‌ها و بحران‌های اقتصادی شد. علاوه بر این، مشکلات در تأمین نیازهای اساسی مردم، کمبود کالاهای مصرفی و ایجاد فساد در دستگاه‌های دولتی از دیگر مسائلی بودند که این کشورها با آن‌ها مواجه شدند.

فاشیسم: ریشه‌ها و ویژگی‌ها

فاشیسم، برخلاف کمونیسم، یک ایدئولوژی اقتدارگرا، ناسیونالیستی و ضد لیبرال است. این ایدئولوژی در دهه‌های 1920 و 1930 در ایتالیا و آلمان به اوج خود رسید و غالباً با شخصیت‌های تاریخی چون بنیتو موسولینی و آدولف هیتلر پیوند خورده است.

فاشیسم به‌دنبال ایجاد یک دولت مقتدر است که تحت رهبری یک دیکتاتور قدرتمند قرار داشته باشد و تمام جنبه‌های زندگی اجتماعی، سیاسی و اقتصادی را تحت نظارت خود درآورد. برخلاف کمونیسم که به‌دنبال دگرگونی‌های اجتماعی در راستای برابری است، فاشیسم به‌طور خاص بر نظم و سلطه تأکید دارد و آزادی‌های فردی را به‌طور عمده نادیده می‌گیرد.

ویژگی‌های کلیدی فاشیسم

دیکتاتوری فردی

فاشیسم به‌دنبال تقویت قدرت یک دیکتاتور است که تمامی جنبه‌های حکومت را کنترل می‌کند. در این سیستم، شخص یا حزب خاصی به‌طور کامل بر زندگی مردم سلطه دارد و قدرت‌های اجرایی، قضائی و مقننه به‌صورت متمرکز و در دست یک نفر یا گروه خاص قرار می‌گیرد.

این دیکتاتوری به‌طور شدیدی ضد دموکراتیک است و حقوق فردی یا آزادی‌های سیاسی را نادیده می‌گیرد. افراد به جای اینکه خود در تصمیمات سیاسی و اجتماعی مشارکت داشته باشند، باید تابع دستورهای حکومت باشند.

ملی‌گرایی افراطی

فاشیسم بر مبنای ملی‌گرایی شدید و اعتقاد به برتری یک ملت خاص ساخته شده است. این ملی‌گرایی به‌ویژه بر پایه ویژگی‌های قومی، نژادی و فرهنگی متمرکز است و در بسیاری از موارد با خصومت علیه اقلیت‌ها و مهاجران همراه می‌شود.

در رژیم‌های فاشیستی، تعاریف ملی و هویت قومی به‌شدت به‌عنوان عامل اصلی قدرت و یکپارچگی ملت تقویت می‌شود و در مواردی این باور به برتری نژادی به‌طور مستقیم در سیاست‌های حکومتی منعطف می‌شود. در دوران هیتلر در آلمان، ایدئولوژی نازیستی به شدت بر برتری نژادی آریایی‌ها تأکید داشت و سایر اقوام و نژادها را به‌عنوان تهدیدی برای جامعه می‌دانست.

مخالفت با کمونیسم و لیبرالیسم

فاشیسم به‌شدت ضدکمونیستی است و با هر نوع ایدئولوژی که تهدیدی برای نظم موجود تلقی شود، مخالف است. این ایدئولوژی، که برخلاف کمونیسم به هیچ‌وجه به حقوق فردی و آزادی‌های دموکراتیک احترام نمی‌گذارد، با لیبرالیسم و دیگر نظریه‌های سیاسی مخالف است.

فاشیسم در تلاش است تا تمامی جریان‌های مخالف سیاسی را سرکوب کرده و نهادهای دولتی را تحت کنترل کامل خود درآورد. در این نوع نظام‌ها، آزادی‌های مدنی محدود شده و حکومت نظارت گسترده‌ای بر فعالیت‌های سیاسی، رسانه‌ها، و حتی زندگی خصوصی شهروندان اعمال می‌کند.

اقتصاد ترکیبی و دولتی

فاشیسم به‌دنبال حفظ مالکیت خصوصی است، اما در عین حال دولت به شدت بر فعالیت‌های اقتصادی نظارت و آن‌ها را کنترل می‌کند. این سیستم اقتصادی در عمل ترکیبی از اقتصاد آزاد و دولتی است که به نفع خواسته‌های دولت تمام می‌شود.

در دوران موسولینی و هیتلر، بخش‌های عمده‌ای از صنعت و کشاورزی تحت نظارت دولت قرار گرفتند، اما مالکیت خصوصی در بسیاری از صنایع و کارخانجات همچنان حفظ شد. در این نظام، دولت از طریق قوانین و مقررات مختلف، فعالیت‌های اقتصادی را هدایت و کنترل می‌کند تا منافع عمومی و منافع ملی تحقق یابند.

نمونه‌های تاریخی فاشیسم

ایتالیا تحت رهبری موسولینی

بنیتو موسولینی اولین رهبری بود که توانست در دهه 1920 فاشیسم را در ایتالیا به‌عنوان یک ایدئولوژی سیاسی رسمی معرفی کند. موسولینی از طریق کودتا و سرکوب مخالفان، خود را به‌عنوان دیکتاتور کشور مطرح کرد.

او دولت فاشیستی ایتالیا را بر اساس اصول شدیداً ملی‌گرایانه، سرکوب دموکراسی و تأسیس یک سیستم اقتصادی ترکیبی راه‌اندازی کرد. موسولینی با استفاده از قدرت نظامی و همکاری با نهادهای مختلف اجتماعی، حکومت خود را تثبیت کرد و در نهایت ایتالیا را به‌عنوان یکی از محورهای جنگ جهانی دوم وارد کرد.

آلمان نازی تحت رهبری هیتلر

آلمان نازی تحت رهبری آدولف هیتلر، نمونه برجسته دیگری از فاشیسم است. هیتلر با شعارهای ضد یهودی، ضد کمونیستی و ضد لیبرالیستی، توانست قدرت را در آلمان به دست بگیرد و به سرعت جامعه را به سمت یک دیکتاتوری فاشیستی هدایت کند.

هیتلر نه تنها یک دیکتاتوری فردی برقرار کرد، بلکه با پیروی از ایدئولوژی نازیسم، سیاست‌های نژادپرستانه و جنگ‌طلبانه‌ای را پیش برد که به وقوع جنگ جهانی دوم و کشتار میلیون‌ها نفر منجر شد. در حکومت نازی، دولت آلمان به‌شدت بر تمام جنبه‌های زندگی اجتماعی و اقتصادی نظارت داشت و مخالفان و اقلیت‌ها تحت سرکوب شدید قرار گرفتند.

فاشیسم در عمل: چالش‌ها و پیامدها

در عمل، رژیم‌های فاشیستی معمولاً با چالش‌های زیادی مواجه می‌شوند. سرکوب مخالفان سیاسی، محدود کردن آزادی‌های فردی، و به‌وجود آمدن جنگ‌های جهانی از جمله پیامدهای منفی فاشیسم بوده است.

هرچند فاشیسم به‌دنبال ایجاد ثبات و قدرت سیاسی بود، اما در نهایت به آشوب و ویرانی‌های عظیم منجر شد. نمونه بارز این پیامدها، جنگ جهانی دوم است که در نتیجه سیاست‌های جنگ‌طلبانه و فاشیستی کشورهای آلمان و ایتالیا به وقوع پیوست و میلیون‌ها نفر جان خود را از دست دادند.

اهداف ایدئولوژیک

کمونیسم و فاشیسم دو ایدئولوژی مخالف هستند که نه‌تنها در اصول اجرایی بلکه در اهداف بنیادین و آرمان‌های سیاسی نیز تفاوت‌های عمده‌ای دارند. در ادامه به بررسی اهداف ایدئولوژیک هر کدام از این ایدئولوژی‌ها می‌پردازیم.

اهداف کمونیسم

کمونیسم به‌عنوان یک ایدئولوژی مارکسیستی، به‌طور اساسی به دنبال ایجاد جامعه‌ای بی‌طبقه و برابر است. این هدف بلندمدت کمونیسم، تحول بنیادی در ساختارهای اجتماعی، اقتصادی و سیاسی جوامع است.

• ایجاد جامعه‌ای برابر: هدف اصلی کمونیسم، ایجاد جامعه‌ای است که در آن تمامی افراد از نظر اقتصادی، اجتماعی و سیاسی برابر باشند. کمونیسم به این باور است که ساختارهای موجود در جوامع سرمایه‌داری، سبب ایجاد تفاوت‌های عظیم در ثروت، قدرت و امکانات می‌شود. در چنین جوامعی، اقشار فقیر و کارگر تحت استثمار طبقات بالا قرار می‌گیرند. کمونیسم معتقد است که برای تحقق عدالت اجتماعی، این تفاوت‌ها باید از بین بروند و تمام افراد فرصت‌های یکسانی برای پیشرفت داشته باشند.
• حذف مالکیت خصوصی: یکی از اهداف بنیادین کمونیسم، حذف مالکیت خصوصی بر ابزار تولید است. طبق تئوری مارکس، مالکیت خصوصی عامل اصلی استثمار طبقات کارگر است. در یک جامعه کمونیستی، ابزار تولید (مانند کارخانه‌ها، زمین‌ها و منابع طبیعی) باید به‌طور جمعی یا عمومی کنترل و اداره شوند تا استثمار از بین برود. این امر شامل انتقال مالکیت از دست افراد خاص یا شرکت‌ها به جامعه به‌طور کلی است.
• جامعه بدون دولت: کمونیسم به آینده‌ای بدون دولت اعتقاد دارد. در این ایدئولوژی، دولت به‌عنوان ابزاری برای کنترل طبقاتی شناخته می‌شود و در نتیجه باید در نهایت از بین برود. در مرحله‌ای که کمونیسم تحقق می‌یابد، نیازی به دولت نخواهد بود، زیرا افراد به‌طور داوطلبانه و بدون اجبار، در جامعه‌ای عادلانه و برابر زندگی خواهند کرد. این ایده برگرفته از نظریات مارکس است که معتقد بود، با نابودی طبقات و دستیابی به جامعه‌ای بی‌طبقه، ساختار دولتی نیز از بین خواهد رفت.

اهداف فاشیسم

فاشیسم به‌عنوان یک ایدئولوژی اقتدارگرا، ناسیونالیستی و ضد دموکراتیک، اهداف و آرمان‌های کاملاً متفاوتی نسبت به کمونیسم دارد. این ایدئولوژی به‌دنبال ایجاد یک دولت مرکزی قوی و کنترل شده است که از طریق آن جامعه به یک نظم اجتماعی و سیاسی جدید دست یابد.

• ایجاد دولت قوی و مرکزی: هدف اصلی فاشیسم ایجاد یک دولت قدرتمند است که در آن تمامی قدرت‌های سیاسی و اجتماعی تحت کنترل یک رهبر مطلق قرار می‌گیرد. این دولت به‌طور استبدادی و غالباً تحت رهبری یک دیکتاتور عمل می‌کند. فاشیسم معتقد است که برای حفظ نظم و اتحاد اجتماعی، ضروری است که یک دولت مقتدر تمامی جنبه‌های زندگی فردی و اجتماعی را هدایت کند.
• حفظ قدرت و عظمت ملی: فاشیسم بر ملی‌گرایی افراطی تأکید دارد و هدف آن تقویت هویت ملی و بازگرداندن عظمت کشور است. در این ایدئولوژی، دولت به‌عنوان ابزار اصلی برای تقویت و حفظ قدرت ملی، مشروعیت می‌یابد. فاشیسم معمولاً از تاریخ، فرهنگ و هویت ملی به‌عنوان ابزاری برای متحد کردن مردم و تحکیم قدرت استفاده می‌کند. این ایدئولوژی بر این باور است که ملت‌ها باید به خودکفایی اقتصادی، نظامی و فرهنگی دست یابند و از تهدیدات خارجی و داخلی محافظت کنند.
• سلسله‌مراتب اجتماعی طبیعی و ضروری: در فاشیسم، برخلاف کمونیسم که به دنبال نابودی طبقات اجتماعی است، سلسله‌مراتب اجتماعی به‌عنوان یک عنصر طبیعی و ضروری پذیرفته می‌شود. فاشیسم معتقد است که در جامعه باید تفاوت‌های طبیعی میان افراد و گروه‌ها وجود داشته باشد و این تفاوت‌ها بر اساس ویژگی‌هایی مانند نژاد، ملیت و فرهنگ مشخص می‌شوند. در این نظام، برخی افراد یا گروه‌ها (معمولاً بر اساس ویژگی‌های قومی یا نژادی) به‌عنوان برتر و برجسته شناخته می‌شوند، در حالی که دیگر گروه‌ها به‌عنوان “ناخالص” یا “پایین‌تر” تلقی می‌شوند.
• فرد به نفع ملت قربانی می‌شود: فاشیسم به فردیت و آزادی‌های فردی به‌طور خاص اهمیتی نمی‌دهد و فرد را تنها به‌عنوان جزئی از کل جامعه یا ملت می‌بیند. در این ایدئولوژی، فرد باید منافع ملت و دولت را در اولویت قرار دهد و در خدمت اهداف ملی باشد. این به‌معنای قربانی کردن حقوق فردی به نفع جمع است. فاشیسم معمولاً آزادی‌های فردی و دموکراتیک را محدود کرده و برای تحکیم قدرت دولتی و نظم اجتماعی، سرکوب می‌کند.

ساختار اجتماعی

ساختار اجتماعی در کمونیسم و فاشیسم، دو ایدئولوژی مخالف، به‌طور اساسی با هم تفاوت دارند. این تفاوت‌ها نه‌تنها در نحوه توزیع منابع و قدرت، بلکه در نحوه شکل‌گیری روابط میان افراد و گروه‌ها در داخل جامعه نیز منعطف می‌شوند.

در ادامه به بررسی این تفاوت‌ها خواهیم پرداخت.

ساختار اجتماعی در کمونیسم

کمونیسم، به‌عنوان یک ایدئولوژی مارکسیستی، بر برابری و حذف طبقات اجتماعی تأکید دارد. در این نظام، هدف نهایی ایجاد یک جامعه بدون طبقات است که در آن تمامی افراد از حقوق برابر برخوردارند و هیچ‌گونه تفاوتی میان گروه‌های اجتماعی و اقتصادی وجود ندارد.

• هدف نهایی: نابودی طبقات اجتماعی: در کمونیسم، هدف نهایی از بین بردن تمامی طبقات اجتماعی و اقتصادی است. طبق تئوری مارکس، طبقات اجتماعی (مانند کارگران و بورژوازی) نتیجه سیستم‌های استثماری هستند که در آن یک طبقه خاص بر منابع و ابزار تولید تسلط دارد. در جامعه کمونیستی، این تفاوت‌ها باید به‌طور کامل از بین برود تا جامعه‌ای بی‌طبقه، عادلانه و بدون استثمار شکل گیرد.
• تمرکز بر برابری: کمونیسم تأکید زیادی بر برابری دارد. تمامی شهروندان در یک نظام کمونیستی باید از حقوق برابر برخوردار باشند. در این نظام، برابری اقتصادی، اجتماعی و سیاسی به‌عنوان اصول بنیادین پذیرفته می‌شود. از این رو، دسترسی به منابع و امکانات اجتماعی نباید تحت تأثیر تفاوت‌های اقتصادی، نژادی یا جنسی باشد.
• مالکیت عمومی: یکی از ویژگی‌های بارز کمونیسم این است که تمامی منابع و ابزارهای تولید به‌صورت عمومی یا دولتی مدیریت می‌شوند. در این ساختار، مالکیت خصوصی وجود ندارد و تمامی منابع و امکانات اقتصادی تحت کنترل جامعه و دولت قرار دارد. هدف از این اقدام، توزیع عادلانه‌تر منابع و جلوگیری از انباشت ثروت در دست عده‌ای خاص است.
• جامعه بدون طبقات: کمونیسم به دنبال ایجاد یک جامعه بی‌طبقه است که در آن هیچ گروه یا فردی بر دیگران تسلط ندارد. در چنین جامعه‌ای، افراد بر اساس نیازهایشان توزیع منابع خواهند داشت و به هیچ عنوان هیچ‌گونه تفکیک اجتماعی یا اقتصادی وجود نخواهد داشت. این ایده‌آل در نظر مارکس، آخرین مرحله توسعه اجتماعی و تاریخی است که در آن دولت دیگر نیازی به وجود ندارد و تمامی انسان‌ها به‌طور برابر و آزاد زندگی خواهند کرد.

ساختار اجتماعی در فاشیسم

در فاشیسم، برخلاف کمونیسم، ساختار اجتماعی مبتنی بر سلسله‌مراتب است و تفاوت‌های اجتماعی به‌طور جدی تقویت می‌شوند. فاشیسم به‌شدت بر قدرت‌های خاص و هویت نژادی تأکید می‌کند و برخی گروه‌ها را به‌عنوان نخبگان یا طبقات برتر می‌شناسد.

• سلسله‌مراتب اجتماعی: فاشیسم بر اساس یک سیستم سلسله‌مراتبی عمل می‌کند که در آن هر گروه یا فردی جایگاه مشخصی دارد. این سلسله‌مراتب معمولاً مبتنی بر ویژگی‌هایی مانند نژاد، ملیت، یا توانایی‌های فردی است. در چنین سیستمی، افراد و گروه‌هایی که به‌عنوان “برتر” شناخته می‌شوند، به‌طور طبیعی قدرت بیشتری دارند و می‌توانند در تمام زمینه‌های اجتماعی و اقتصادی تسلط داشته باشند. به‌عبارت دیگر، در فاشیسم افراد از طبقاتی با جایگاه‌های ثابت و متمایز به‌طور دائمی برخوردارند.
• تقدیس ملت و نژاد: در فاشیسم، ملی‌گرایی و نژادگرایی به‌طور ویژه‌ای تقدیس می‌شوند. فاشیست‌ها اعتقاد دارند که برخی ملت‌ها یا نژادها به‌طور ذاتی از دیگران برتر هستند. این برتری به‌طور رسمی در سیاست‌ها و قوانین حکومت وارد می‌شود و فردیت و هویت‌های دیگر را در مقابل هویت ملی یا نژادی خاصی قربانی می‌کند. در بسیاری از رژیم‌های فاشیستی، مانند رژیم نازی در آلمان، نژاد آریایی به‌عنوان برتر شناخته می‌شد و سایر نژادها، به‌ویژه یهودیان، تحت سرکوب و تحقیر قرار می‌گرفتند.
• تحقیر اقلیت‌ها: فاشیسم به‌طور سیستماتیک اقلیت‌های قومی، مذهبی یا سیاسی را سرکوب می‌کند. این سرکوب ممکن است به‌صورت حذف فیزیکی (مانند کشتار و نسل‌کشی) یا فرهنگی (مانند حذف زبان، سنت‌ها و نمادهای اقلیت‌ها) باشد. در فاشیسم، نژاد و ملیت‌هایی که به‌عنوان “ناخالص” یا “پایین‌تر” شناخته می‌شوند، غالباً تحت ظلم و آزار قرار می‌گیرند و بسیاری از حقوق بنیادی آن‌ها به‌طور کامل نادیده گرفته می‌شود.
• تفکیک اجتماعی و اقتصادی: در فاشیسم، تفاوت‌های اقتصادی و اجتماعی به‌شدت تقویت می‌شود و افراد و گروه‌های خاصی به‌طور سیستماتیک از امتیازات بیشتری نسبت به دیگران برخوردار می‌شوند. این سیستم اغلب به نفع طبقات بالا و نخبگان سیاسی و اقتصادی است، و در عین حال، اقلیت‌ها و گروه‌های ضعیف اجتماعی به‌طور مستمر از منابع و امکانات محروم می‌شوند.

اقتصاد

اقتصاد در کمونیسم

کمونیسم به‌عنوان یک ایدئولوژی مارکسیستی، به‌طور اساسی در پی یک بازسازی بنیادی در ساختار اقتصادی جامعه است. یکی از ویژگی‌های برجسته اقتصاد کمونیستی، حذف مالکیت خصوصی بر ابزار تولید است. در این سیستم، تمامی منابع تولیدی—از جمله کارخانه‌ها، زمین‌ها، معادن، و حتی سرمایه‌ها—باید به‌طور عمومی یا دولتی کنترل شوند. به این ترتیب، هیچ فردی حق مالکیت بر ابزار تولید ندارد و تمامی منابع به‌طور مساوی میان مردم توزیع می‌شوند.

اقتصاد کمونیستی به‌طور مستقیم به برابری اقتصادی و عدالت اجتماعی تاکید دارد. در این سیستم، دولت مسئول توزیع منابع است و هر فرد طبق نیاز خود از کالاها و خدمات استفاده می‌کند. به جای تمرکز بر سودآوری و افزایش سرمایه‌گذاری خصوصی، کمونیسم در پی تحقق نیازهای بنیادی جامعه است.

در این سیستم، بازار آزاد و رقابت حذف می‌شود، زیرا به باور کمونیست‌ها، این اصول منجر به استثمار طبقات کارگر توسط سرمایه‌داران می‌شود. به‌جای آن، یک برنامه‌ریزی مرکزی جایگزین می‌شود که دولت یا جامعه به‌طور مستقیم بر فعالیت‌های اقتصادی نظارت دارد و تصمیمات اقتصادی از بالا گرفته می‌شود.

هدف نهایی کمونیسم این است که با پایان دادن به مالکیت خصوصی و از بین بردن تفاوت‌های اقتصادی، به جامعه‌ای بدون طبقات و بدون نیاز به دولت برسد. در این جامعه، تفاوت‌های طبقاتی از بین می‌رود و هر فرد به میزان نیاز خود از منابع بهره‌مند می‌شود.

اقتصاد در فاشیسم

اقتصاد در فاشیسم با اقتصاد کمونیستی کاملاً متفاوت است. در فاشیسم، مالکیت خصوصی حفظ می‌شود، اما دولت بر آن نظارت و آن را هدایت می‌کند. در این سیستم، دولت برخلاف کمونیسم که سعی دارد مالکیت را عمومی کند، از منابع و ابزار تولید به نفع اهداف ملی استفاده می‌کند، ولی به افراد اجازه می‌دهد که از مالکیت خصوصی بهره‌مند شوند.

نظارت دولت بر اقتصاد در فاشیسم به‌ویژه در زمینه‌های استراتژیک نظیر صنایع دفاعی، حمل و نقل و انرژی تقویت می‌شود. دولت همچنین با تعیین قوانین و مقررات اقتصادی، بهره‌برداری از منابع را به گونه‌ای هدایت می‌کند که منافع ملی در اولویت قرار گیرد. در نتیجه، اقتصاد فاشیستی از یک طرف به حفظ مالکیت خصوصی توجه دارد و از طرف دیگر به‌دنبال کنترل دولتی برای پیشبرد اهداف ملی و حفظ قدرت دولت است.

اقتصاد فاشیسم معمولاً بر پایه ملی‌گرایی و خودکفایی اقتصادی استوار است. در این مدل، دولت‌ها به دنبال تقویت صنایع داخلی و کاهش وابستگی به کشورهای خارجی هستند. یکی از ویژگی‌های بارز اقتصاد فاشیستی این است که همکاری نزدیکی میان دولت، کارفرمایان و اتحادیه‌ها وجود دارد. برخلاف کمونیسم که خصوصی‌سازی و رقابت را نابود می‌کند، فاشیسم اجازه می‌دهد که بازار آزاد به‌طور نسبی کار کند، اما تحت نظارت و برنامه‌ریزی دولتی.

در نهایت، هدف اصلی اقتصاد فاشیستی تقویت قدرت کشور و توانمندی‌های آن است. دولت فاشیستی با مداخله در سیاست‌های اقتصادی، به ویژه در زمینه‌های صنعتی و نظامی، سعی دارد که ملت را به‌عنوان یک موجودیت قدرتمند و یکپارچه در عرصه جهانی مطرح کند.

نقش دولت

دولت در هر دو ایدئولوژی کمونیسم و فاشیسم نقش کلیدی دارد، اما عملکرد و جایگاه آن در هر یک به‌طور کاملاً متفاوتی تعریف می‌شود. در کمونیسم، دولت در مراحل اولیه به‌عنوان ابزاری برای تغییرات اجتماعی و اقتصادی عمل می‌کند، در حالی که در فاشیسم، دولت نهادی غیرقابل تغییر و ابدی است که تمام جنبه‌های زندگی اجتماعی، سیاسی و اقتصادی را کنترل می‌کند. در ادامه به بررسی دقیق‌تر این نقش‌ها خواهیم پرداخت.

دولت در کمونیسم

کمونیسم، با توجه به اصول نظری مارکسیسم، به‌دنبال حذف تدریجی دولت در درازمدت است. در این ایدئولوژی، دولت به‌عنوان ابزاری برای انتقال از یک جامعه طبقاتی به یک جامعه بی‌طبقه و بدون استثمار در نظر گرفته می‌شود. طبق تئوری مارکس، در مرحله‌ای که جامعه به‌طور کامل کمونیستی شود، نیازی به دولت نخواهد بود و هرگونه سرکوب و کنترل توسط دولت از میان خواهد رفت. اما این فرایند به‌طور تدریجی و در چندین مرحله انجام می‌شود.

1. مرحله گذار (سوسیالیسم)

در مرحله گذار، که معمولاً به‌عنوان “سوسیالیسم” شناخته می‌شود، دولت نقش کلیدی در توزیع منابع، کنترل تولید، و حفظ نظم اجتماعی ایفا می‌کند. در این مرحله، دولت باید به‌طور مرکزی بر فعالیت‌های اقتصادی نظارت کرده و مالکیت خصوصی را از میان بردارد تا شرایط برای رسیدن به یک جامعه بی‌طبقه فراهم شود.

این دولت مرکزی می‌تواند تحت کنترل یک حزب کمونیست یا یک گروه رهبری دیکتاتوری قرار گیرد که مسئول مدیریت و برنامه‌ریزی اقتصاد است.

2. حذف تدریجی دولت

کمونیسم به‌عنوان یک ایدئولوژی در بلندمدت به‌دنبال حذف دولت است. هدف نهایی کمونیسم این است که در یک جامعه کاملاً کمونیستی، نیازی به دولت نباشد و مردم به‌طور جمعی و آزادانه زندگی کنند. در این جامعه بی‌طبقه، مالکیت منابع تولید و ابزارهای اقتصادی به‌طور مشترک در اختیار عموم قرار خواهد گرفت و دیگر نیازی به نهادی برای سرکوب و نظارت بر مردم نخواهد بود.

3. دولت به‌عنوان ابزار گذار

در حالی که دولت در کمونیسم در مراحل اولیه برای گذار به جامعه‌ای بدون طبقات اجتماعی ضروری است، بسیاری از تحلیل‌گران معتقدند که در عمل، دولت در کشورهای کمونیستی به‌طور دائمی باقی می‌ماند و حتی به‌شدت متمرکز می‌شود. در عمل، این دولت‌ها ممکن است به دیکتاتوری‌های یک‌حزبی تبدیل شوند که بر همه جنبه‌های زندگی مردم نظارت می‌کنند.

دولت در فاشیسم

در فاشیسم، دولت نه‌تنها به‌عنوان ابزاری موقت برای نظم اجتماعی و اقتصادی دیده نمی‌شود، بلکه به‌عنوان نهادی ابدی و مقدس در نظر گرفته می‌شود. فاشیسم به‌طور کلی یک ایدئولوژی اقتدارگرا است که در آن قدرت مطلق به‌دست یک حزب یا رهبر دیکتاتور متمرکز است و دولت در رأس تمامی جنبه‌های زندگی اجتماعی، اقتصادی و سیاسی قرار دارد.

1. دولت به‌عنوان ابزار اصلی کنترل

در فاشیسم، دولت باید تمامی جنبه‌های زندگی اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی را کنترل کند. این ایدئولوژی معتقد است که یک دولت مقتدر می‌تواند جامعه را متحد کرده و از هرگونه آشوب یا هرج‌ومرج جلوگیری کند. در رژیم‌های فاشیستی، دولت نه‌تنها در تصمیمات اقتصادی و اجتماعی دخالت دارد، بلکه همه‌چیز را از فرهنگ و هنر گرفته تا آموزش و پرورش تحت نظارت خود در می‌آورد.

2. رهبری مطلق و دیکتاتوری

در فاشیسم، تمام قدرت در دست یک رهبر یا گروه خاصی قرار دارد. این رهبر به‌عنوان نماینده اراده مردم و ملت شناخته می‌شود و هیچ‌گونه مخالفتی با او پذیرفته نمی‌شود. در ایتالیا تحت موسولینی و آلمان تحت هیتلر، رهبری مطلق با اتخاذ تصمیمات یک‌جانبه و بی‌چون‌وچرا اعمال می‌شد. در فاشیسم، هیچ‌گونه دموکراسی، انتخابات آزاد یا آزادی سیاسی وجود ندارد و همه‌چیز تحت نظارت و کنترل حکومت است.

3. دولت به‌عنوان نهادی جاودانه

بر خلاف کمونیسم، که به‌دنبال از بین بردن تدریجی دولت است، فاشیسم دولت را به‌عنوان نهادی جاودانه و ثابت می‌بیند که باید برای حفظ نظم و اقتدار ادامه یابد. در این سیستم، دولت و رهبر آن نه‌تنها قدرت را در دست دارند، بلکه باید همیشه در برابر تهدیدات خارجی و داخلی از خود دفاع کنند. دولت در فاشیسم به‌طور غیرقابل‌تغیری از بین نمی‌رود و همواره باید به کنترل و هدایت جامعه بپردازد.

تفاوت در آزادی‌ها

آزادی‌ها در کمونیسم

• کمونیسم آزادی‌های فردی را قربانی برابری اجتماعی می‌کند.
• مالکیت خصوصی و آزادی اقتصادی وجود ندارد، اما به طور نظری، هدف نهایی آزادی کامل از استثمار است.

آزادی‌ها در فاشیسم

• در فاشیسم، آزادی‌های فردی به کلی سرکوب می‌شوند.
• افراد باید به نفع دولت و رهبر مطلق عمل کنند و آزادی بیان، مطبوعات و اجتماع به شدت محدود می‌شود.

مبانی ایدئولوژیک

کمونیسم

• بر اساس فلسفه مارکسیسم و ماتریالیسم دیالکتیک.
• باور به تضاد طبقاتی به عنوان نیروی محرکه تاریخ.
• هدف نهایی: ایجاد جهانی برابر و بدون دولت.

فاشیسم

• ترکیبی از ملی‌گرایی افراطی، نظامی‌گری و اقتدارگرایی.
• تمرکز بر وفاداری به ملت و رهبر.
• هدف نهایی: قدرت مطلق دولت برای حفظ نظم و عظمت ملی.

تاریخچه و نمونه‌ها

کمونیسم

• اتحاد جماهیر شوروی: نخستین کشور کمونیستی که پس از انقلاب 1917 روسیه به وجود آمد.
• چین، کوبا و کره شمالی: نمونه‌های دیگر از حکومت‌های کمونیستی.

فاشیسم

• ایتالیا: نخستین حکومت فاشیستی به رهبری بنیتو موسولینی.
• آلمان نازی: رژیمی فاشیستی تحت رهبری آدولف هیتلر که با ایدئولوژی نژادپرستی ترکیب شد.

انتقادها

انتقاد از کمونیسم

• ناکارآمدی اقتصادی به دلیل حذف انگیزه‌های شخصی.
• دولت‌های کمونیستی اغلب به دیکتاتوری ختم شدند.
• محدودیت آزادی‌های فردی و سرکوب مخالفان.

انتقاد از فاشیسم

• نقض گسترده حقوق بشر.
• جنگ‌افروزی و تجاوز به سایر کشورها.
• سرکوب اقلیت‌ها و ترویج نژادپرستی.

شباهت ها

دموکراسی

در یک دموکراسی، نظام سیاسی اجازه مالکیت خصوصی کالاها و خدمات را می دهد. این به شرکت های خصوصی اجازه می داد تا از آزادی تولید کالا و خدمات برخوردار باشند. کمونیسم مخالف این نوع آزادی بود و از این رو با ایده دموکراسی در این شکل مخالف بود.از سوی دیگر فاشیسم ریشه در دیکتاتوری و برتری حس تعلق داشت. فریادهای آزادی ستمدیدگان را سرنگون کرد و در نتیجه با دموکراسی مخالفت کرد. 

اصل و نسب

کمونیسم در نیمه دوم قرن نوزدهم در اروپا شکل گرفت. فاشیسم همچنین در قرن نوزدهم پس از آغاز جنگ جهانی در اروپا ظهور کرد.

احساس فردگرایی 

کمونیسم نیازهای جامعه را بر ارضای نیازهای فردی مقدم می دارد. از سوی دیگر، فاشیسم می خواست ملتی بسازد و می خواست مردم از آن حمایت کنند و ناسیونالیسم را فراتر از احساس فردگرایی ارزش قائل شوند.

جمع بندی مقایسه کمونیسم و فاشیسم

اگرچه کمونیسم و فاشیسم دو ایدئولوژی کاملاً متفاوت به نظر می‌رسند و در اهداف و مبانی نظری خود تفاوت‌های اساسی دارند، در عمل می‌توانند شباهت‌هایی نیز از خود نشان دهند. این شباهت‌ها بیشتر به‌دلیل ساختارهای اقتدارگرایانه‌ای است که هر دو ایدئولوژی به‌وجود می‌آورند و همچنین نحوه تعامل آن‌ها با دولت و سرکوب مخالفان.

در ادامه، به بررسی شباهت‌ها و تفاوت‌های این دو ایدئولوژی خواهیم پرداخت.

شباهت‌ها

• دولت‌گرایی شدید: هر دو ایدئولوژی بر حضور و دخالت گسترده دولت در زندگی اقتصادی و اجتماعی تأکید دارند. در کمونیسم، دولت باید مالکیت عمومی بر منابع تولید را برقرار کند و نقش اصلی را در برنامه‌ریزی و توزیع منابع ایفا کند. در فاشیسم، اگرچه مالکیت خصوصی حفظ می‌شود، دولت نظارت و کنترل شدیدی بر فعالیت‌های اقتصادی و اجتماعی اعمال می‌کند و در بسیاری از موارد، حتی بر تصمیمات فردی و اجتماعی مردم تاثیرگذار است.
• دیکتاتوری: در هر دو سیستم، قدرت به‌طور مرکزی در دست یک رهبر یا حزب واحد قرار دارد که مخالفان را سرکوب می‌کند. در کمونیسم، به‌ویژه در دوران گذار به‌سمت یک جامعه بی‌طبقه، قدرت ممکن است در دست حزب کمونیست متمرکز شود که مخالفان را تحت سرکوب قرار می‌دهد. در فاشیسم، یک دیکتاتور یا حزب واحد به‌شدت کنترل را در دست می‌گیرد و سرکوب شدید مخالفان جزء لاینفک حکومت است.
• سرکوب آزادی‌های فردی: در هر دو ایدئولوژی، آزادی‌های فردی به‌شدت محدود می‌شود. در کمونیسم، این سرکوب به‌ویژه در دوره‌های گذار به‌سمت یک جامعه بی‌طبقه و تحقق اهداف ایدئولوژیک اقتصادی به‌وجود می‌آید. دولت کمونیستی معمولاً بر آزادی‌های سیاسی و رسانه‌ها نظارت شدید دارد و مخالفت با رژیم را به‌عنوان تهدیدی برای تحقق اهداف اجتماعی و اقتصادی خود سرکوب می‌کند. در فاشیسم، این سرکوب آزادی‌ها به‌دلیل اقتدارگرایی و ملی‌گرایی افراطی است که مخالفان سیاسی و اجتماعی را تهدیدی برای وحدت ملی و قدرت دیکتاتوری می‌داند.

تفاوت‌ها

• اهداف اقتصادی: کمونیسم به‌دنبال حذف مالکیت خصوصی و رسیدن به یک سیستم اقتصادی بر پایه مالکیت دولتی و برنامه‌ریزی‌شده است. هدف کمونیسم ساختن یک جامعه بی‌طبقه است که در آن هیچ‌کس مالک منابع تولید نباشد و تولید کالا و خدمات بر اساس نیازهای جامعه انجام شود. در مقابل، فاشیسم معمولاً به حفظ مالکیت خصوصی و دخالت شدید دولت در آن اکتفا می‌کند. در این سیستم، دولت ممکن است بر اقتصاد نظارت کند و برخی از صنایع کلیدی را تحت کنترل خود درآورد، اما مالکیت خصوصی همچنان در دست سرمایه‌داران و صاحبان صنایع باقی می‌ماند.
• نظریه اجتماعی: کمونیسم بر اساس تئوری‌های مارکسیستی ساخته شده است که بر مبارزه طبقاتی و بی‌طبقه کردن جامعه تأکید دارد. کمونیسم در پی تحقق برابری اجتماعی و اقتصادی است و برای این منظور نظام طبقاتی موجود را از بین می‌برد و ثروت را به‌طور عادلانه توزیع می‌کند. فاشیسم اما بر ملی‌گرایی و هویت نژادی و فرهنگی تأکید دارد و به‌جای برابری اجتماعی، بر تمایزات طبقاتی، قومی و نژادی باور دارد. فاشیسم نابرابری‌ها را در داخل جامعه طبیعی می‌داند و بر اساس آن، افراد و گروه‌ها باید نقش‌های خاصی در جامعه داشته باشند.
• رویکرد به جنگ و سیاست خارجی: فاشیسم به‌طور معمول با جنگ و گسترش قدرت از طریق زور و تهدید به‌عنوان ابزاری برای تحکیم قدرت خود استفاده می‌کند. رژیم‌های فاشیستی معمولاً از جنگ به‌عنوان وسیله‌ای برای وحدت ملی، تقویت قدرت دولت و گسترش ارضی استفاده می‌کنند. نمونه بارز این سیاست در دوران نازی‌ها و هیتلر مشاهده می‌شود که جنگ جهانی دوم را به‌دنبال سیاست‌های جنگ‌طلبانه خود آغاز کردند. در حالی که کمونیسم، به‌ویژه در آغاز، بیشتر به‌دنبال توسعه روابط جهانی بر اساس اصول جهانی‌گرایانه و ضد امپریالیستی بوده است. کمونیسم از ایدئولوژی ضد استعمار و ضد امپریالیسم حمایت می‌کند و تمایل دارد روابط بین‌المللی را بر اساس همکاری و همبستگی جهانی بسازد.

جدول مقایسه ای

مشخصات	کمونیسم	فاشیسم
ایدئولوژی	کمونیسم از ایده کنترل و مالکیت تمام منابع و اموال توسط دولت یا جامعه حمایت می‌کند. هدف از این کنترل، توزیع منابع بر اساس نیاز افراد است.	فاشیسم از ایده توزیع منابع حمایت نمی‌کند و بیشتر بر ایجاد یک کشور متکی به خود و تقویت قدرت ملی تمرکز دارد.
مدافعان	جامعه بی‌طبقه هدف اصلی کمونیسم است که در آن هیچ تفاوتی میان بورژوازی و طبقه کارگر وجود ندارد.	فاشیسم نقش‌های طبقاتی محکمی دارد و هر فرد در جامعه وظایف خاصی دارد. همچنین از حس ناسیونالیسم و برتری ملت حمایت می‌کند.
کنترل تولید	کمونیسم خواهان کنترل منابع و توزیع آنها در بین مردم است و نظارت دولت بر تولید ضروری است.	فاشیسم به خودکفایی اقتصادی اعتقاد دارد و از ورود شرکت‌های خصوصی به تولید استقبال می‌کند.
ملک شخصی	کمونیسم خواهان از بین بردن مالکیت خصوصی است.	فاشیسم مالکیت خصوصی را مجاز می‌داند، ولی وجود آن بستگی به سودمندی برای دولت دارد.
دیکتاتوری	کمونیسم خواهان کنترل دولت است اما دیکتاتوری تحت یک فرد را نمی‌پذیرد.	فاشیسم به‌دنبال اتحاد ملی و قدرت رهبری قوی است که منجر به شکل‌گیری دیکتاتوری می‌شود.
برابری جنسیتی	در کمونیسم برابری جنسیتی به‌طور کلی مسئله‌ای نبود، افراد می‌توانستند بدون توجه به جنسیت به کار بپردازند.	فاشیسم از نقش‌های جنسیتی سنتی حمایت می‌کند؛ مردان باید کار کنند و به جنگ بروند و زنان باید تولید مثل کنند.
خروج، اورژانس	کمونیسم به‌عنوان واکنشی به ظلم طبقاتی شکل گرفت و هدفش حذف این ظلم بود.	فاشیسم به‌عنوان واکنشی به ظلم‌های اجتماعی و سیاسی به وجود آمد و هدفش جلوگیری از ظلم به ملت بود.
چهره‌های برجسته	کارل مارکس، فردریش انگلس، ولادیمیر لنین از چهره‌های برجسته کمونیسم هستند.	بنیتو موسولینی، انگلبرت دولفوس، جیووانی جنتیله از چهره‌های برجسته فاشیسم هستند.
مثال‌ها	کمونیسم در کشورهایی مانند چین، روسیه (زمان استالین)، کره شمالی و کوبا وجود داشته است.	فاشیسم در کشورهای آلمان و ایتالیا (با رهبری هیتلر و موسولینی) تجربه شد.

نکات کلیدی

نتیجه‌گیری

کمونـیسم و فاشیسم هر دو نظام‌های اقتدارگرا هستند، اما اهداف، ارزش‌ها و ساختارهای اجتماعی و اقتصادی آن‌ها کاملاً متفاوت است. کمونیسم به دنبال برابری و از بین بردن طبقات اجتماعی است، در حالی که فاشیسم به برتری ملی و قدرت مطلق دولت معتقد است. در نهایت، هر دو ایدئولوژی در عمل با چالش‌های زیادی مواجه شدند و اغلب به نظام‌های سرکوبگر تبدیل شدند که از ایدئال‌های اصلی خود فاصله گرفتند.

سوالات متداول 

کمونـیسم و فاشیسم چه تفاوتی در اهداف اصلی دارند؟

• کمونـیسم به دنبال برابری اقتصادی و اجتماعی، حذف طبقات اجتماعی و نابودی مالکیت خصوصی است.
• فاشیسم بر ملی‌گرایی افراطی، قدرت مطلق دولت و حفظ نظم اجتماعی از طریق سلسله‌مراتب و اقتدار تأکید دارد.

آیا کمونـیسم و فاشیسم در روش‌های حکومتی مشابه هستند؟

بله، هر دو اغلب دولت‌های اقتدارگرا و متمرکز را تشکیل می‌دهند و آزادی‌های فردی را محدود می‌کنند. اما کمونیسم دولت را به عنوان ابزاری موقت برای رسیدن به جامعه بدون طبقه می‌بیند، در حالی که فاشیسم دولت را نهادی دائمی و مقدس می‌داند.

نقش مالکیت خصوصی در این دو ایدئولوژی چیست؟

• در کمونـیسم مالکیت خصوصی بر ابزار تولید حذف می‌شود و تمامی منابع در اختیار دولت یا جامعه قرار می‌گیرد.
• در فاشیسم مالکیت خصوصی مجاز است، اما تحت کنترل شدید دولت قرار دارد.

چگونه هر یک از این ایدئولوژی‌ها به آزادی‌های فردی نگاه می‌کنند؟

• کمونـیسم : آزادی‌های فردی را قربانی برابری اجتماعی می‌کند و مالکیت خصوصی را لغو می‌کند.
• فاشیسم: آزادی‌های فردی را به کلی سرکوب کرده و بر اطاعت از دولت و رهبر تأکید دارد.

کدام یک از این دو ایدئولوژی بیشتر به نژادپرستی مرتبط است؟

فاشیسم، به‌ویژه در نسخه نازیسم، اغلب با نژادپرستی و ایده برتری نژادی همراه است. در مقابل، کمونـیسم بر برابری انسان‌ها تأکید می‌کند و به طور نظری نژادپرستی را رد می‌کند.

آیا کمونـیسم و فاشیسم به دموکراسی اعتقاد دارند؟

خیر، هر دو ایدئولوژی دموکراسی را رد می‌کنند.

• کمونـیسم : دموکراسی بورژوازی را ابزاری برای استثمار می‌داند و به دیکتاتوری پرولتاریا اعتقاد دارد.
• فاشیسم: دموکراسی را بی‌نظمی و ضعف تلقی کرده و به حکومت استبدادی وفادار است.

چه نمونه‌هایی از حکومت‌های کمونیستی و فاشیستی وجود دارند؟

• کمونـیسم : اتحاد جماهیر شوروی، چین، کوبا، و کره شمالی.
• فاشیسم: ایتالیا تحت رهبری موسولینی و آلمان نازی تحت رهبری هیتلر.

آیا ممکن است این دو ایدئولوژی نقاط مشترک داشته باشند؟

بله، برخی از شباهت‌ها عبارت‌اند از:

• تمرکز قدرت در دست دولت.
• سرکوب مخالفان و محدودیت آزادی‌ها.
• استفاده از تبلیغات برای حفظ قدرت و کنترل جامعه.

کدام یک برای اقتصاد مؤثرتر است؟

• کمونـیسم : تمرکز کامل دولت بر اقتصاد اغلب منجر به ناکارآمدی اقتصادی و کمبود کالاها می‌شود.
• فاشیسم: در فاشیسم، مالکیت خصوصی و رقابت اقتصادی همچنان وجود دارد، اما اقتصاد تحت نظارت شدید دولت است که می‌تواند در برخی موارد عملکرد اقتصادی را بهبود بخشد.

چرا این دو ایدئولوژی به نظام‌های سرکوبگر تبدیل شدند؟

هر دو ایدئولوژی به تمرکز شدید قدرت در دست دولت یا یک رهبر خاص متکی هستند. این تمرکز قدرت اغلب منجر به فساد، دیکتاتوری و سرکوب مخالفان می‌شود، که از اصول اولیه این ایدئولوژی‌ها فاصله می‌گیرد.

تفاوت آن‌ها در دیدگاه درباره طبقات اجتماعی چیست؟

• کمونـیسم : هدف آن نابودی کامل طبقات اجتماعی است.
• فاشیسم: طبقات اجتماعی را طبیعی و ضروری می‌داند و برای نخبگان یا طبقات برتر جایگاه ویژه‌ای قائل است.

چگونه این ایدئولوژی‌ها بر سیاست خارجی تأثیر می‌گذارند؟

• کمونـیسم : معمولاً سیاست‌های بین‌المللی را بر اساس ایده مبارزه طبقاتی جهانی پیش می‌برد.
• فاشیسم: سیاست خارجی تهاجمی و نظامی‌گرایانه‌ای دارد و به دنبال گسترش قدرت ملی از طریق جنگ و استعمار است.

آیا هر دو ایدئولوژی در دنیای امروز وجود دارند؟

هرچند نمونه‌های خالص کمونـیسم و فاشیسم در دنیای امروز کمتر دیده می‌شوند، برخی کشورها همچنان تحت تأثیر ایدئولوژی‌های مشابه عمل می‌کنند، مانند کره شمالی (کمونیسم) یا رژیم‌های ملی‌گرای اقتدارگرا در برخی نقاط جهان.

کدام ایدئولوژی برای عدالت اجتماعی مناسب‌تر است؟

کمونـیسم به طور نظری بر عدالت اجتماعی تأکید دارد، اما در عمل اغلب به ناکارآمدی و سرکوب منجر شده است. فاشیسم بر عدالت اجتماعی تأکید نمی‌کند و برتری ملی و نژادی را در اولویت قرار می‌دهد.

چگونه این دو ایدئولوژی در حوزه فرهنگی متفاوت هستند؟

• کمونـیسم : به طور کلی فرهنگ را وسیله‌ای برای پرورش ایده‌های برابری‌طلبانه می‌داند.
• فاشیسم: فرهنگ را ابزاری برای ترویج ایده‌های ملی‌گرایانه و سلسله‌مراتب اجتماعی می‌بیند.

جهت تهیه دوره جامع اقتصاد از سایت کلیک کنید.

جهت مشاهده دوره رایگان و جامع اقتصاد در یوتیوب کلیک کنید.

جهت ورود به پیج اینستاگرام معین صادقیان کارشناس اقتصاد و مدرس بازار سرمایه کلیک کنید.