تعرفه واردات Import Tariff

تعرفه واردات یکی از مفاهیم مهم در تجارت بین‌المللی است که هر بازرگانی باید با آن آشنا باشد. بسیاری از افراد تازه‌کار بدون بررسی دقیق تعرفه‌های وارداتی، کالا خریداری کرده و آن را به کشور وارد می‌کنند. اما زمانی که در گمرک با مبلغ تعرفه مواجه می‌شوند، غافلگیر شده و حتی ممکن است نتوانند هزینه آن را بپردازند. در چنین شرایطی، کالای آن‌ها در انبار گمرک باقی می‌ماند و امکان ترخیص آن را از دست می‌دهند.

بسیاری تصور می‌کنند که تعرفه واردات همان هزینه گمرکی برای ترخیص کالا است، اما در واقع، این تعرفه شامل یک کد شناسایی برای هر گروه کالایی در دفترچه منتشرشده توسط اداره گمرک است. بنابراین، پرداخت تعرفه به معنای پرداخت مبلغ مشخص‌شده برای آن کد در دفترچه گمرکی است. توجه به این نکته مهم است، زیرا تعرفه یک کد چند رقمی است و مقدار آن بسته به نوع کالا متفاوت خواهد بود.

تاریخچه تعرفه واردات

اروپای پیشامدرن

در اروپای پیشامدرن، ثروت یک کشور بر اساس دارایی‌های فیزیکی مانند طلا، نقره، زمین و سایر منابع ملموس سنجیده می‌شد. تجارت به‌عنوان یک بازی با حاصل جمع صفر در نظر گرفته می‌شد؛ به این معنا که اگر کشوری بیشتر از آنچه صادر می‌کند، وارد کند، ثروتش کاهش می‌یافت. این طرز تفکر باعث شد که تجارت بین‌المللی با بدبینی همراه باشد و کشورها به‌جای تجارت آزاد، به دنبال تصاحب مستعمراتی باشند که روابط تجاری انحصاری با آن‌ها برقرار کنند.

این نظام که به مرکانتیلیسم مشهور است، بر تعرفه‌های سنگین و حتی ممنوعیت‌های تجاری استوار بود. کشورهای استعمارگر، مواد خام را از مستعمرات خود دریافت می‌کردند و سپس آن‌ها را به کالاهای صنعتی تبدیل کرده و با قیمت بالا به همان مستعمرات می‌فروختند. تعرفه‌های سنگین و سایر موانع تجاری تضمین می‌کرد که مستعمرات نتوانند کالاهای خود را به کشورهای دیگر بفروشند و مجبور به خرید محصولات صنعتی از کشور استعمارگر باشند.

ظهور نظریه‌های اقتصادی جدید

آدام اسمیت، اقتصاددان اسکاتلندی، از اولین افرادی بود که به انتقاد از این سیستم پرداخت. کتاب “ثروت ملل” او که در سال 1776 منتشر شد، هم‌زمان با اعلام استقلال مستعمرات آمریکا از بریتانیا بود؛ رویدادی که ناشی از مالیات‌های سنگین و محدودیت‌های تجاری بود.

بعدها، دیوید ریکاردو نظریه مزیت نسبی را توسعه داد. بر اساس این نظریه، اگر کشوری در تولید یک کالا نسبت به کشور دیگر توانایی بیشتری داشته باشد، بهتر است منابع خود را بر تولید همان کالا متمرکز کند و کالاهای دیگر را از کشورهای دارای مزیت در آن زمینه وارد کند. این نظریه نشان می‌دهد که تعرفه‌ها مانع رشد اقتصادی می‌شوند، حتی اگر در برخی موارد به نفع بخش‌های خاصی از اقتصاد باشند.

از آن زمان تاکنون، دو رویکرد اصلی در تجارت بین‌المللی وجود داشته است:

1. تجارت آزاد بر اساس مزیت نسبی
2. تجارت محدود بر اساس تفکر مرکانتیلیستی (بازی با حاصل جمع صفر)

این دو رویکرد در طول تاریخ، دوره‌های مختلفی از محبوبیت را تجربه کرده‌اند.

اواخر قرن 19 و اوایل قرن 20

در اواخر قرن 19 و اوایل قرن 20، تجارت آزاد گسترش یافت و بسیاری بر این باور بودند که وابستگی اقتصادی بین کشورها، جنگ‌های بزرگ را غیرممکن می‌سازد. اما جنگ جهانی اول این نظریه را رد کرد و پس از آن، سیاست‌های ملی‌گرایانه و تعرفه‌های بالا تا پایان جنگ جهانی دوم بر تجارت جهانی حاکم شد.

پس از جنگ جهانی دوم، تجارت آزاد برای بیش از 50 سال دوباره رونق گرفت. این روند در نهایت به تأسیس سازمان تجارت جهانی (WTO) در سال 1995 منجر شد که وظیفه تنظیم مقررات تجارت بین‌المللی و حل‌وفصل اختلافات تجاری را بر عهده دارد. در همین دوره، توافق‌نامه‌های تجارت آزاد متعددی مانند نافتا (NAFTA) که بعدها به توافق‌نامه آمریکا-مکزیک-کانادا (USMCA) تغییر یافت و همچنین اتحادیه اروپا (EU) شکل گرفتند.

تحولات دهه 2010

در دهه 2010، انتقاداتی نسبت به مدل تجارت آزاد مطرح شد. برخی از منتقدان آن را به نئولیبرالیسم نسبت داده و معتقد بودند که این سیستم باعث کاهش حاکمیت ملی، کاهش دستمزدها، تضعیف استانداردهای کار و کاهش کیفیت محصولات می‌شود.

در سال 2016، بریتانیا در همه‌پرسی برگزیت رأی به خروج از اتحادیه اروپا داد که نشان‌دهنده شک و تردید نسبت به تجارت آزاد بود. در همان سال، دونالد ترامپ در آمریکا با شعار افزایش تعرفه‌های وارداتی بر کالاهای چینی و مکزیکی به پیروزی رسید. پس از روی کار آمدن، وی تعرفه‌هایی را بر چین اعمال کرد، اما تعرفه‌های پیشنهادی علیه مکزیک را متوقف کرد.

منتقدان تعرفه‌های تجاری استدلال می‌کنند که چنین سیاست‌هایی باعث ایجاد جنگ‌های تجاری، افزایش هزینه‌ها برای مصرف‌کنندگان و کاهش نوآوری می‌شود، در حالی که حامیان آن معتقدند که تعرفه‌ها از صنایع داخلی حمایت کرده و وابستگی اقتصادی به کشورهای دیگر را کاهش می‌دهند.

اهداف تعرفه واردات و نحوه تعیین آن

تعرفه واردات به طور کلی سه هدف اصلی دارد: اولین هدف آن افزایش درآمد دولت محلی است. دومین هدف، حمایت از کالاهای تولیدی داخلی با ایجاد مزیت رقابتی برای محصولات محلی است که مشمول عوارض واردات نمی‌شوند. هدف سوم، که در برخی موارد اعمال می‌شود، جریمه کردن یک کشور خاص از طریق اعمال عوارض واردات بالا برای محصولات آن کشور است.

در ایالات متحده، کنگره مسئول تعیین تعرفه‌های واردات است. این تعرفه‌ها در جدول تعرفه‌های هماهنگ (HTS) فهرست می‌شود و کمیسیون تجارت بین‌المللی (USITC) آن را منتشر می‌کند.

بسته به وضعیت روابط تجاری با دیگر کشورها، ایالات متحده نرخ‌های متفاوتی برای واردات کالاها از کشورهای مختلف تعیین می‌کند. نرخ عمومی برای کشورهایی است که روابط تجاری عادی با ایالات متحده دارند، در حالی که نرخ‌های ویژه برای کشورهایی است که توسعه نیافته‌اند یا واجد شرایط برنامه‌های خاص تجارت بین‌المللی هستند.

علت پرداخت مبلغ تعرفه

• افزایش درآمد: برخی از تعرفه‌ها صرفاً برای افزایش درآمد دولت وضع می‌شوند. این نوع تعرفه که به “تعرفه درآمدی” معروف است، هدف اصلی‌اش محدود کردن واردات نیست، بلکه به‌عنوان یک منبع درآمد برای دولت محسوب می‌شود. به‌عنوان مثال، در سال‌های 2018 و 2019، دولت ایالات متحده با اعمال تعرفه بر بسیاری از کالاها، درآمدهای گمرکی را افزایش داد که در سال مالی 2018 به 41.6 میلیارد دلار و در سال 2019 به 71.9 میلیارد دلار رسید.
• حمایت از صنایع داخلی: یکی از اهداف اصلی تعرفه‌ها، حمایت از تولیدکنندگان داخلی و حفظ اشتغال است. به‌عنوان نمونه، در سال 2018، دولت آمریکا تعرفه 25 درصدی بر واردات فولاد از اکثر کشورها به‌جز کانادا و مکزیک اعمال کرد. همچنین، در سال 2022، دولت آمریکا برای حمایت از تولید فولاد داخلی، سهمیه‌بندی خاصی برای واردات فولاد از بریتانیا در نظر گرفت.
• حفاظت از مصرف‌کنندگان داخلی: برخی از کالاهای وارداتی ممکن است استانداردهای ایمنی و بهداشتی کشور مقصد را رعایت نکنند. دولت‌ها با اعمال تعرفه بر این کالاها، قیمت آن‌ها را افزایش می‌دهند تا مصرف‌کنندگان داخلی به خرید محصولات داخلی ترغیب شوند. به‌عنوان مثال، محصولاتی که حاوی رنگ‌های سمی یا مواد مضر هستند، ممکن است با تعرفه‌های بالا مواجه شوند تا مردم از خرید آن‌ها خودداری کنند.
• حفظ منافع ملی: تعرفه‌ها همچنین می‌توانند به‌عنوان ابزاری در سیاست خارجی استفاده شوند. کشورها ممکن است با افزایش تعرفه بر کالاهای کلیدی کشورهای دیگر، بر آن‌ها فشار اقتصادی وارد کنند. نمونه‌ای از این سیاست، افزایش تعرفه‌های آمریکا بر کالاهای روسی پس از حمله روسیه به اوکراین در سال 2022 بود. در این سال، آمریکا تعرفه برخی از کالاهای روسی را تا 35 درصد افزایش داد تا فشار اقتصادی بیشتری بر این کشور وارد کند.

تعرفه‌ها ابزاری دوگانه هستند که می‌توانند به دولت‌ها کمک کنند، اما در عین حال، اگر به‌درستی مدیریت نشوند، ممکن است به جنگ‌های تجاری و افزایش هزینه‌ها برای مصرف‌کنندگان منجر شوند.

مزایای تعرفه واردات

• ایجاد درآمد برای دولت: تعرفه‌ها به دولت‌ها این امکان را می‌دهند که از طریق مالیات بر واردات، درآمد کسب کنند. این درآمد می‌تواند بخشی از فشار مالیاتی بر شهروندان را کاهش دهد و به کاهش کسری بودجه دولت کمک کند.
• افزایش قدرت چانه‌زنی در مذاکرات تجاری: کشورها می‌توانند از تعرفه‌ها به‌عنوان ابزاری برای مذاکره در زمینه تجارت و سایر مسائل اقتصادی استفاده کنند. وضع یا کاهش تعرفه‌ها می‌تواند به تنظیم سیاست‌های اقتصادی کمک کرده و مذاکرات با شرکای تجاری را تسهیل کند.
• حمایت از تولید داخلی و اهداف ملی: یکی از رایج‌ترین دلایل اعمال تعرفه، حمایت از صنایع داخلی است. با افزایش هزینه کالاهای وارداتی، تولیدات داخلی در مقایسه با کالاهای خارجی ترجیح داده می‌شوند که این امر به رشد کسب‌وکارهای داخلی و تقویت اقتصاد کشور کمک می‌کند.
• ایجاد ثبات و پیش‌بینی‌پذیری در بازار: تعرفه‌ها می‌توانند از نوسانات شدید قیمت‌ها جلوگیری کنند و شرایط بازار را باثبات‌تر کنند. این پیش‌بینی‌پذیری به تولیدکنندگان و سرمایه‌گذاران داخلی کمک می‌کند تا با اطمینان بیشتری برنامه‌ریزی کنند.

معایب تعرفه واردات

• ایجاد تنش بین دولت‌ها: برخی کشورها از تعرفه‌ها برای مجازات یا جلوگیری از اقدامات تجاری خاص استفاده می‌کنند. این امر می‌تواند روابط دیپلماتیک را تیره کرده و مشکلات بیشتری در عرصه بین‌المللی ایجاد کند.
• آغاز جنگ‌های تجاری: کشورهایی که تحت تأثیر تعرفه‌های سنگین قرار می‌گیرند، ممکن است به‌عنوان واکنش، تعرفه‌های مشابهی بر کالاهای وارداتی از کشور اعمال‌کننده وضع کنند. این روند می‌تواند به جنگ‌های تجاری تبدیل شود که در نهایت به ضرر هر دو کشور خواهد بود.

عوارض ناخواسته تعرفه‌ها

اعمال تعرفه‌های وارداتی می‌تواند پیامدهای ناخواسته‌ای داشته باشد:

• کاهش کارایی و نوآوری در صنایع داخلی: با کاهش رقابت خارجی، صنایع داخلی ممکن است انگیزه کمتری برای بهبود کیفیت و افزایش بهره‌وری داشته باشند.
• افزایش هزینه برای مصرف‌کنندگان داخلی: کاهش رقابت معمولاً منجر به افزایش قیمت کالاها و کاهش گزینه‌های در دسترس مصرف‌کنندگان می‌شود.
• تبعیض میان صنایع و مناطق جغرافیایی: به‌عنوان مثال، تعرفه‌هایی که برای حمایت از تولیدکنندگان شهری اعمال می‌شوند، ممکن است به ضرر مصرف‌کنندگان در مناطق روستایی تمام شود که مجبور به پرداخت هزینه‌های بالاتر برای کالاهای تولیدی هستند.
• افزایش تنش‌های تجاری و جنگ تعرفه‌ای: اعمال تعرفه به‌عنوان ابزاری برای فشار به کشورهای رقیب می‌تواند منجر به اقدامات تلافی‌جویانه و ایجاد جنگ تجاری شود که در نهایت به زیان هر دو طرف خواهد بود.

تعرفه‌ها اگرچه با هدف حمایت از تولید داخلی اعمال می‌شوند، اما ممکن است در عمل اثرات منفی گسترده‌ای بر اقتصاد داشته باشند.

چگونگی اعمال تعرفه واردات

تعرفه‌های واردات ابزاری کلیدی برای تنظیم تجارت بین‌المللی و حمایت از اقتصاد داخلی هستند. این تعرفه‌ها معمولاً توسط دولت‌ها و از طریق سیستم گمرکی اعمال می‌شوند. فرآیند اعمال تعرفه واردات شامل چندین مرحله است که به‌منظور تعیین میزان دقیق عوارض و دریافت آن از واردکنندگان انجام می‌شود.

در ادامه، مراحل اصلی این فرآیند را بررسی می‌کنیم:

ارزیابی ارزش کالا

اولین گام در تعیین میزان تعرفه، ارزیابی دقیق ارزش کالای وارداتی است. گمرک کشور مقصد موظف است ارزش کالا را بررسی کرده و از صحت اطلاعات ارائه‌شده توسط واردکننده اطمینان حاصل کند.

این ارزیابی می‌تواند شامل موارد زیر باشد:

• بررسی اسناد وارداتی مانند فاکتورهای خرید و قراردادهای تجاری
• مقایسه قیمت کالا با ارزش بازار جهانی
• بررسی نوع و ویژگی‌های کالا برای تعیین طبقه‌بندی صحیح گمرکی

ارزش کالا معمولاً بر اساس قیمت واقعی پرداخت‌شده یا ارزش گمرکی تعیین‌شده توسط دولت مشخص می‌شود. در برخی کشورها، معیارهایی مانند هزینه حمل‌ونقل و بیمه نیز در محاسبه ارزش کالا نقش دارند.

اعمال تعرفه‌های گمرکی

پس از تعیین ارزش کالا، نرخ تعرفه مربوط به آن اعمال می‌شود. نرخ تعرفه واردات بر اساس جدول تعرفه‌های گمرکی مشخص می‌شود. این جدول که به نام سیستم هماهنگ‌شده طبقه‌بندی کالا (HS Code) شناخته می‌شود، تمام کالاهای وارداتی را در دسته‌بندی‌های مشخصی قرار داده و تعرفه موردنظر را تعیین می‌کند.

تعرفه‌های وارداتی ممکن است به سه روش اعمال شوند:

• تعرفه‌های درصدی: درصدی از ارزش کالا به‌عنوان تعرفه محاسبه و دریافت می‌شود. مثلاً اگر نرخ تعرفه یک کالا 10% باشد و ارزش کالا 1000 دلار باشد، واردکننده باید 100 دلار تعرفه پرداخت کند.
• تعرفه‌های خاص (ثابت): مبلغی مشخص برای هر واحد کالا (برحسب وزن، حجم، یا تعداد) اعمال می‌شود. مثلاً 5 دلار برای هر کیلوگرم کالا.
• تعرفه‌های ترکیبی: ترکیبی از تعرفه درصدی و تعرفه ثابت است. برای مثال، 5% از ارزش کالا به‌علاوه 2 دلار برای هر کیلوگرم کالا.

پرداخت تعرفه و ترخیص کالا

پس از ارزیابی و اعمال تعرفه، واردکنندگان موظف به پرداخت مبلغ تعرفه تعیین‌شده هستند. پرداخت تعرفه به گمرک معمولاً از طریق سیستم‌های بانکی یا درگاه‌های الکترونیکی صورت می‌گیرد. پس از تسویه تعرفه و تأیید اسناد توسط مقامات گمرکی، کالا اجازه ترخیص از گمرک را دریافت می‌کند.

در برخی موارد، واردکنندگان ممکن است برای تأخیر در پرداخت تعرفه یا عدم رعایت قوانین گمرکی با جریمه‌هایی مواجه شوند. همچنین، برخی کالاها ممکن است برای ورود به کشور نیاز به مجوزهای ویژه یا بررسی‌های بهداشتی و استانداردی داشته باشند که فرآیند ترخیص را طولانی‌تر می‌کند.

مثال واقعی از تعرفه واردات

در عمل، زمانی که کالاهای وارداتی برای اولین بار وارد کشور می‌شوند، تعرفه واردات از آن‌ها اخذ می‌شود. به عنوان مثال، در ایالات متحده، وقتی محموله کالاها به مرز می‌رسد، مالک، خریدار یا یک کارگزار گمرکی (واردکننده ثبت‌شده) باید اسناد مربوط به ورود کالاها را به گمرک ارائه دهد و عوارض مربوط به آن‌ها را پرداخت کند.

میزان عوارض قابل پرداخت بستگی به نوع کالا، کشور مبدا و عوامل مختلف دیگر دارد. در ایالات متحده، اداره گمرک برای تعیین نرخ دقیق تعرفه واردات از جدول تعرفه‌های هماهنگ استفاده می‌کند که شامل صدها قلم کالا است. قیمت نهایی که مصرف‌کنندگان برای کالاهای وارداتی پرداخت می‌کنند، شامل هزینه‌های تعرفه واردات می‌شود.

بنابراین، اگر سایر شرایط ثابت باشند، کالاهای تولید داخلی معمولاً هزینه کمتری نسبت به کالاهای وارداتی خواهند داشت و این به تولیدکنندگان داخلی مزیت رقابتی می‌دهد.

آموزش نحوه طبقه‌بندی کالاها برای تعیین نرخ صحیح تعرفه واردات ممکن است سال‌ها طول بکشد و نیاز به تخصص دارد. برای مثال، اگر بخواهید تعرفه یک کت و شلوار پشمی را بدانید، متخصص طبقه‌بندی کالا باید بداند که آیا در ساخت این کت و شلوار دارت به کار رفته است، آیا این پشم از اسرائیل یا کشوری دیگر که معافیت‌های تعرفه‌ای خاصی دارد، وارد شده است، و آیا کت و شلوار در کجا دوخته شده و آیا الیاف مصنوعی در آستر آن وجود دارد یا خیر.

تأثیرات تعرفه واردات بر اقتصاد

تعرفه واردات یکی از مهم‌ترین ابزارهای سیاست‌های تجاری است که دولت‌ها برای تنظیم بازار داخلی، حمایت از صنایع داخلی و کنترل روابط تجاری با سایر کشورها از آن استفاده می‌کنند. این تعرفه‌ها تأثیرات گسترده‌ای بر بخش‌های مختلف اقتصادی دارند و می‌توانند اثرات مثبت و منفی بر جای بگذارند.

حمایت از تولید داخلی

یکی از اصلی‌ترین اهداف اعمال تعرفه‌های واردات، حمایت از صنایع داخلی است. افزایش تعرفه باعث می‌شود که قیمت کالاهای خارجی در بازار داخلی افزایش یابد، که در نتیجه آن مصرف‌کنندگان به خرید کالاهای داخلی ترغیب می‌شوند. این حمایت می‌تواند منجر به رشد و توسعه صنایع داخلی شود و فرصت‌های شغلی بیشتری ایجاد کند.

اثرات مثبت:

• افزایش اشتغال و حفظ فرصت‌های شغلی در صنایع داخلی
• تقویت تولیدکنندگان داخلی و ایجاد انگیزه برای سرمایه‌گذاری در بخش تولید
• کاهش وابستگی به کالاهای وارداتی و تقویت استقلال اقتصادی

اثرات منفی:

• افزایش قیمت کالاها برای مصرف‌کنندگان
• کاهش رقابت در بازار داخلی که می‌تواند باعث افت کیفیت محصولات شود
• ایجاد فضای انحصاری برای برخی تولیدکنندگان داخلی که ممکن است مانع نوآوری و پیشرفت شود

افزایش درآمد دولت

دولت‌ها از طریق دریافت تعرفه‌های گمرکی، درآمد مالیاتی قابل‌توجهی کسب می‌کنند. این درآمدها می‌توانند در بخش‌های زیرساختی، آموزشی، بهداشتی و سایر برنامه‌های توسعه‌ای مورد استفاده قرار گیرند.

اثرات مثبت:

• افزایش منابع درآمدی دولت بدون نیاز به افزایش مالیات‌های داخلی
• تأمین بودجه برای پروژه‌های ملی مانند ساخت جاده‌ها، بیمارستان‌ها و مدارس
• کاهش وابستگی دولت به منابع درآمدی دیگر مانند صادرات نفت یا منابع طبیعی

اثرات منفی:

• افزایش هزینه‌های تجارت بین‌المللی که ممکن است رشد اقتصادی را کاهش دهد
• احتمال کاهش واردات و در نتیجه کاهش درآمدهای گمرکی در بلندمدت
• افزایش احتمال فرار از پرداخت تعرفه‌ها و رشد قاچاق کالا

تأثیر بر مصرف‌کنندگان

اعمال تعرفه‌های واردات معمولاً باعث افزایش قیمت کالاهای وارداتی می‌شود که این امر مستقیماً بر قدرت خرید مصرف‌کنندگان تأثیر می‌گذارد.

اثرات مثبت:

• تشویق مصرف‌کنندگان به استفاده از کالاهای تولید داخل و حمایت از تولید ملی
• ایجاد فرصت برای شرکت‌های داخلی جهت رقابت در بازار

اثرات منفی:

• افزایش هزینه زندگی برای مصرف‌کنندگان، به‌ویژه در کالاهای اساسی و ضروری
• کاهش دسترسی به برخی کالاهای باکیفیت خارجی
• کاهش رفاه اقتصادی مصرف‌کنندگان به دلیل محدودیت در انتخاب محصولات

تأثیر بر روابط تجاری بین‌المللی

تعرفه‌های وارداتی می‌توانند موجب تغییر در روابط تجاری بین کشورها شوند. برخی کشورها ممکن است در واکنش به تعرفه‌های وارداتی یک کشور، اقدام به اعمال تعرفه‌های متقابل بر کالاهای صادراتی آن کشور کنند که به “جنگ تجاری” معروف است.

اثرات مثبت:

• افزایش قدرت چانه‌زنی کشورها در مذاکرات تجاری
• امکان استفاده از تعرفه‌ها به‌عنوان ابزاری برای تنظیم سیاست‌های تجاری و دیپلماتیک

اثرات منفی:

• ایجاد تنش‌های تجاری بین کشورها که می‌تواند باعث کاهش مبادلات تجاری شود
• کاهش صادرات کشور به دلیل اعمال تعرفه‌های تلافی‌جویانه
• احتمال کاهش سرمایه‌گذاری‌های خارجی به دلیل نااطمینانی در سیاست‌های تجاری

اثر بر رقابت جهانی

تعرفه‌های بالا می‌توانند رقابت را در بازار داخلی کاهش دهند. در نبود رقابت خارجی، تولیدکنندگان داخلی ممکن است کمتر تلاش کنند تا کیفیت و بهره‌وری خود را افزایش دهند.

اثرات مثبت:

• حمایت از شرکت‌های نوپا و کسب‌وکارهای داخلی برای رشد و توسعه
• ایجاد فرصت برای توسعه فناوری‌های داخلی

اثرات منفی:

• کاهش انگیزه نوآوری در شرکت‌های داخلی
• افزایش هزینه‌های تولید به دلیل وابستگی به نهاده‌های داخلی
• کاهش بهره‌وری در صنایع داخلی به دلیل کاهش فشار رقابتی

تأثیر بر رشد اقتصادی

تعرفه‌ها می‌توانند تأثیرات قابل‌توجهی بر رشد اقتصادی داشته باشند، به‌ویژه اگر باعث کاهش میزان تجارت خارجی و افزایش هزینه‌های تولید شوند.

اثرات مثبت:

• توسعه صنایع داخلی و کاهش وابستگی به واردات
• افزایش اشتغال در بخش‌های تولیدی داخلی
• ایجاد فرصت‌های سرمایه‌گذاری داخلی در بخش‌های تولیدی

اثرات منفی:

• افزایش هزینه‌های تولید و کاهش توان رقابت شرکت‌های داخلی در بازارهای بین‌المللی
• کاهش سطح مصرف در جامعه به دلیل افزایش قیمت کالاها
• کند شدن رشد اقتصادی به دلیل کاهش سرمایه‌گذاری و کاهش تجارت بین‌المللی

انواع تعرفه واردات

تعرفه واردات به‌طور کلی بر اساس اهداف اقتصادی و سیاسی خاصی که یک کشور دارد، می‌توانند به انواع مختلفی تقسیم شوند.

در اینجا به چهار نوع اصلی از تعرفه‌های واردات اشاره می‌کنیم:

تعرفه‌های عمومی

تعرفه‌های عمومی به‌طور معمول بر اساس یک درصد معین از ارزش کالاهایی که وارد کشور می‌شوند، وضع می‌شوند. این تعرفه‌ها معمولاً برای کالاهای مختلف از یک کشور خاص یا گروهی از کشورهای مشابه به‌صورت یکسان اعمال می‌شوند. به عبارت دیگر، همه کالاهایی که از یک کشور خاص وارد می‌شوند، از نرخ تعرفه عمومی مشابهی برخوردارند.

هدف از این تعرفه‌ها عموماً به‌منظور تأمین درآمد برای دولت و حفظ تعادل تجاری است. این تعرفه‌ها به‌طور معمول تحت نظارت سازمان‌های بین‌المللی مانند سازمان تجارت جهانی (WTO) تعیین می‌شوند و کشورهای عضو این سازمان متعهد به رعایت نرخ‌های معین تعرفه‌ها برای کالاهای مختلف هستند.

تعرفه‌های ویژه

تعرفه‌های ویژه برای کالاهایی اعمال می‌شوند که از کشورهای خاصی وارد می‌شوند. این کشورها معمولاً شامل کشورهای در حال توسعه یا کشورهای عضو توافق‌های تجاری خاص هستند که ممکن است در چارچوب این توافق‌ها از تخفیف‌های تعرفه‌ای برخوردار شوند.

در بسیاری از موارد، این تعرفه‌ها برای حمایت از کشورهای خاص و تسهیل تجارت با آن‌ها وضع می‌شود. به‌عنوان‌مثال، توافقات تجاری مانند توافق‌های آزاد تجاری (FTA) ممکن است شامل تعرفه‌های ویژه برای کالاهای خاص از کشورهای عضو آن توافق باشند. در این نوع تعرفه‌ها، هدف اصلی این است که به کشورهای خاص، به‌ویژه کشورهای در حال توسعه یا کمتر توسعه‌یافته، فرصت‌هایی برای توسعه تجارت و اقتصاد خود داده شود.

تعرفه‌های ضد دامپینگ

تعرفه‌های ضد دامپینگ زمانی اعمال می‌شوند که یک کشور واردکننده معتقد باشد که کشوری دیگر کالاهای خود را به قیمت‌هایی کمتر از قیمت تمام‌شده یا قیمت بازار داخلی خود (عملی به نام دامپینگ) به بازارهای خارجی صادر می‌کند. دامپینگ باعث می‌شود که کالاهای وارداتی در بازار داخلی با قیمت‌های غیرمنطقی و پایین‌تری عرضه شوند که این امر می‌تواند به صنایع داخلی آسیب وارد کند.

برای مقابله با این وضعیت، کشور واردکننده ممکن است تعرفه‌های ضد دامپینگ را اعمال کند. این تعرفه‌ها به‌منظور بازگرداندن رقابت‌پذیری به بازار داخلی و جلوگیری از آسیب به تولیدکنندگان داخلی وضع می‌شوند. کشور واردکننده با این تعرفه‌ها سعی می‌کند تا از ورود کالاهایی با قیمت پایین و غیرواقعی جلوگیری کند و از بازار خود حمایت نماید.

تعرفه‌های تلافی‌جویانه

تعرفه‌های تلافی‌جویانه زمانی اعمال می‌شوند که یک کشور به دلیل رفتار تجاری ناعادلانه یک کشور دیگر مجبور به وضع تعرفه‌های بالا بر کالاهای وارداتی از آن کشور می‌شود. این نوع تعرفه‌ها عمدتاً در پاسخ به سیاست‌های تجاری ناعادلانه یا اقدامات اقتصادی منفی کشور دیگر به‌منظور جبران آسیب‌های اقتصادی یا سیاسی وضع می‌شوند.

برای مثال، اگر یک کشور صادراتی به‌طور عمدی تعرفه‌های بالا یا محدودیت‌هایی را بر کالاهای وارداتی از یک کشور خاص اعمال کند، کشور واردکننده ممکن است با اعمال تعرفه‌های تلافی‌جویانه مشابه پاسخ دهد. این تعرفه‌ها معمولاً به‌منظور نشان دادن اعتراض یا فشار برای تغییر سیاست‌های تجاری ناعادلانه و برقرار کردن توازن در روابط تجاری بین کشورها طراحی می‌شوند.

سازمان‌های بین‌المللی و تأثیر آن‌ها بر تعرفه‌های واردات

در سطح جهانی، سازمان‌ها و معاهدات مختلفی وجود دارند که تأثیر زیادی بر تعیین تعرفه‌های واردات دارند. بسیاری از کشورها تلاش کرده‌اند تا تعرفه‌ها را کاهش دهند و به سمت تجارت آزاد حرکت کنند. یکی از مهم‌ترین این سازمان‌ها، سازمان تجارت جهانی (WTO) است که نقش مهمی در ترویج و اجرای تعهدات کشورهای عضو برای کاهش تعرفه‌ها دارد. کشورهای عضو این سازمان طی دورهای مختلف مذاکرات، این تعهدات را پذیرفته و به اجرا در می‌آورند.

نمونه دیگری از تلاش‌های بین‌المللی برای کاهش تعرفه‌ها، توافقنامه تجارت آزاد آمریکای شمالی (NAFTA) است که میان کانادا، ایالات متحده و مکزیک منعقد شد. این توافقنامه تعرفه‌های واردات کالاها را بین سه کشور حذف کرد، به جز برخی از محصولات کشاورزی. در سال 2018، ایالات متحده، کانادا و مکزیک توافقنامه جدیدی به نام USMCA برای جایگزینی NAFTA امضا کردند.

در فوریه 2016، 12 کشور حاشیه اقیانوس آرام وارد شراکت ترانس پاسیفیک (TPP) شدند که تأثیر چشمگیری بر تعرفه‌های واردات میان این کشورها خواهد داشت. انتظار می‌رود که اجرایی شدن این توافقنامه چندین سال طول بکشد.

چه کسی تعرفه‌ها را پرداخت می‌کند؟

تعرفه‌ها معمولاً توسط واردکننده پرداخت می‌شوند، که در اغلب موارد خریدار است. با این حال، خریدار لزوماً مصرف‌کننده نهایی نیست. در بسیاری از موارد، یک کسب‌وکار کالاهای وارداتی را خریداری کرده و هزینه تعرفه را به قیمت محصول اضافه می‌کند و در نهایت این هزینه به مصرف‌کننده منتقل می‌شود.

با این حال، این مسئله همیشه ثابت نیست و به عوامل مختلفی بستگی دارد، از جمله:

• قوانین کشور مقصد
• کشوری که کالا از آن وارد شده است
• شرایط خاص تعرفه
• نوع کالاهای وارداتی یا صادراتی

بسیاری از کارشناسان اقتصادی معتقدند که در نهایت، مصرف‌کنندگان بیشترین سهم از هزینه‌های تعرفه‌ای را از طریق افزایش قیمت کالاها پرداخت می‌کنند.

تفاوت تعرفه واردات با حقوق گمرک

یکی از اشتباهات رایج در میان افراد تازه‌کار در حوزه واردات این است که فکر می‌کنند تعرفه واردات همان حقوق گمرک است، اما این دو کاملاً متفاوت هستند. از نظر قانونی و عملی، حقوق گمرک یک هزینه جداگانه است که مستقیماً به جیب دولت نمی‌رود.

حقوق گمرک در واقع شامل هزینه‌هایی است که برای رسیدگی به کالای شما در مبادی گمرکی و انجام خدمات مرتبط با آن پرداخت می‌شود. این هزینه‌ها به دلیل نیاز به همکاری با سازمان‌هایی مانند بیمه، حمل‌ونقل، کشتی‌رانی و دیگر خدمات است. در حقیقت، این هزینه‌ها در قالب فاکتوری به نام حقوق گمرک از شما دریافت می‌شود، اما هر کدام از سازمان‌ها سهم خود را از این مبلغ دریافت می‌کنند.

در مقابل، تعرفه واردات مبلغی است که به عنوان حق دولت از واردات کالا دریافت می‌شود و تمام این مبلغ مستقیماً به خزانه دولت واریز می‌شود. در این حالت، شما بابت خدمات دریافت‌شده پولی نمی‌پردازید و تنها هزینه‌ای برای واردات کالا به دولت می‌دهید.

مثال واقعی برای تعرفه واردات

فرض کنید شما یک تلویزیون 40 اینچ به قیمت 10 میلیون تومان از خارج از کشور خریداری کرده و قصد دارید آن را وارد کنید. ابتدا باید هزینه‌هایی مانند حمل‌ونقل، بیمه، باربری و نگهداری را بپردازید که بسته به نوع حمل‌ونقل و مدت زمان نگهداری، ممکن است متفاوت باشد.

پس از آن، بر اساس دفترچه تعرفه واردات گمرک، شما باید 10 درصد از مبلغ خرید (1 میلیون تومان) را به عنوان تعرفه واردات به گمرک پرداخت کنید تا اجازه ترخیص تلویزیون به شما داده شود. این مبلغ مستقیماً به حساب دولت واریز می‌شود.

اولویت‌بندی تعرفه‌های گمرکی

هر کشوری بر اساس نیازها و برنامه‌های اقتصادی خود، روش‌های متفاوتی برای واردات و صادرات کالاها اعمال می‌کند. در ایران، تعرفه‌های واردات طبق یک قانون رسمی به 10 اولویت مختلف تقسیم‌بندی شده‌اند. این اولویت‌ها بر اساس نیازهای کشور، تنظیم بازار و اهداف اقتصادی مختلف تعیین شده‌اند. به عنوان مثال، برخی تعرفه‌ها به‌منظور حمایت از تولید داخلی وضع شده‌اند، در حالی که در برخی موارد، تعرفه‌ها به‌منظور افزایش هزینه‌های واردات و منصرف کردن مصرف‌کنندگان از خرید کالاهای خاص اعمال می‌شوند.

• واردات خودرو: یکی از مثال‌های روشن در این زمینه، واردات خودرو است. در ایران، نرخ تعرفه واردات خودرو 100 درصد است. به این معنا که واردکننده باید مبلغی معادل قیمت خرید خودرو را به عنوان تعرفه به دولت پرداخت کند تا مجوز ترخیص آن خودرو را دریافت کند. این سیاست به‌منظور بالا بردن قیمت خودروهای خارجی و در نتیجه حمایت از تولیدات داخلی خودرو در نظر گرفته شده است.

نتیجه گیری

تعرفه واردات ابزار اقتصادی است که می‌تواند در صورت استفاده صحیح به نفع کشورها باشد، اما استفاده نادرست از آن می‌تواند باعث ایجاد مشکلات اقتصادی شود.

به‌طور کلی، تعرفه‌های واردات می‌توانند در حمایت از تولید داخلی، ایجاد درآمد برای دولت، و تنظیم روابط تجاری بین‌المللی مؤثر باشند، اما اگر به‌طور بیش از حد و بدون بررسی‌های دقیق اعمال شوند، می‌توانند به افزایش قیمت‌ها، کاهش رقابت، و کاهش رفاه مصرف‌کنندگان منجر شوند. لذا باید در تعیین تعرفه‌ها دقت زیادی صورت گیرد تا از اثرات منفی آن جلوگیری شود.

برای مشاهده مقالات کلیک کنید.

پیج اینستاگرام معین صادقیان کارشناس اقتصاد و مدرس بازار سرمایه