بیماری هلندی Dutch Disease

بیماری هلندی (Dutch disease) به پدیده‌ای اقتصادی اطلاق می‌شود که رابطه بین استفاده بی‌برنامه از منابع طبیعی و دارایی‌های سرمایه‌ای یک کشور و رکود در بخش صنعت و تولید را توضیح می‌دهد. این پدیده بیشتر در کشورهایی که به فروش منابع طبیعی مانند نفت و گاز وابسته‌اند، قابل مشاهده است.

در بیماری هلندی، افزایش درآمد ناشی از فروش منابع طبیعی می‌تواند در صورت عدم برنامه‌ریزی صحیح، اقتصاد کشور را از حالت صنعتی خارج کند. این امر زمانی اتفاق می‌افتد که نرخ ارز افزایش یابد و نتواند با تورم سازگاری داشته باشد، که به نوبه خود باعث تضعیف بخش صنعت و در نهایت فلج شدن اقتصاد می‌شود.

در تاریخ، این بیماری به طور خاص به شوک اقتصادی ناشی از درآمدهای حاصل از کشف منابع طبیعی مربوط است، اما علل آن می‌تواند به هر فعالیت توسعه‌ای منتهی به ورود بی‌رویه ارز خارجی باشد، مانند افزایش قیمت منابع طبیعی، کمک‌های اقتصادی خارجی، یا سرمایه‌گذاری‌های مستقیم از خارج کشور.

در یک اقتصاد سالم، افزایش تقاضا منجر به افزایش قیمت‌ها می‌شود که در نهایت تولید کنندگان داخلی را به افزایش تولید ترغیب می‌کند. این افزایش تولید باعث کاهش قیمت‌ها و بازگشت به تعادل قبلی می‌شود. اما در بیماری هلندی، زمانی که دولت برای کنترل قیمت‌ها به واردات ارزان کالاهای مصرفی یا پرداخت یارانه روی می‌آورد، بخش تولید داخلی آسیب می‌بیند و تعادل اقتصادی بر هم می‌خورد.

بررسی‌های اقتصادی نشان داده‌اند که کشورهای غنی از منابع طبیعی، در مقایسه با کشورهایی که چنین منابعی در اختیار ندارند، به‌طور میانگین رشد اقتصادی کندتری را تجربه کرده‌اند.

برای نمونه، کشورهایی مانند ایران، نیجریه، ونزوئلا، آنگولا و اکوادور در چند دهه اخیر، عملکرد اقتصادی ضعیفی داشته‌اند. این در حالی است که بسیاری از کشورهای آسیایی که از نظر منابع طبیعی فقیرتر بوده‌اند، توانسته‌اند به رشد اقتصادی سریع‌تری دست یابند. البته باید توجه داشت که همه مشکلات توسعه اقتصادی را نمی‌توان به وفور منابع طبیعی نسبت داد، بلکه عوامل متعددی در این روند تأثیرگذار هستند.

ویدئو آموزشی مرتبط با این مطلب

تاریخچه بیماری هلندی در جهان

پدیده بیماری هلندی به دهه‌های 1960 و 1970 در هلند برمی‌گردد. در سال 1959، هلند برای اولین بار موفق به کشف و صادرات گاز طبیعی و نفت دریای شمال شد. این کشف باعث افزایش قابل توجه درآمدهای ارزی در هلند و تقویت بی‌سابقه پول ملی شد. با این حال، این وضعیت به سرعت به یک تهدید تبدیل شد، چرا که همانطور که پیش‌تر اشاره شد، این افزایش درآمدها باعث به وجود آمدن پدیده‌ای به نام بیماری هلندی شد.

در ابتدا، گمان می‌رفت که کشف منابع گازی و درآمدهای حاصل از فروش آنها می‌تواند جهش بزرگی در صنعت و اقتصاد این کشور ایجاد کرده و سطح رفاه و درآمد شهروندان هلندی را افزایش دهد. اما در واقعیت، پس از چند سال، اثرات منفی این وضعیت نمایان شد. به دلیل رونق اقتصاد کالاهای مبادله‌پذیر (نفت و گاز)، منابع اقتصادی به سمت این بخش جابجا شد و به تبع آن، مزیت تولید دیگر کالاهای صنعتی و تولیدی هلند تضعیف گردید.

این روند باعث شد که در دهه 1960 و اوایل دهه 1970، بسیاری از صنایع مهم هلند به طور کامل از بین بروند یا قدرت رقابت بین‌المللی خود را از دست دهند. دولت هلند برای مقابله با این پدیده دست به اقدامات مختلفی زد، اما این اقدامات تقریباً فاقد اثر بودند و نتوانستند صنعت هلند را تقویت کنند.

رهایی هلند از بحران بیماری هلندی یک اتفاق نادر در تاریخ اقتصادی این کشور بود. در آن زمان، تفکر دو قطبی در نظام بین‌المللی وجود داشت و از آنجا که کشورهای غربی از گسترش کمونیسم در اروپا بیم داشتند، کمک‌های مالی و تکنولوژیکی زیادی به هلند ارائه دادند. باوجود این کمک‌ها، هنوز سال‌ها طول کشید تا هلند به طور کامل از بحران بیماری هلندی خارج شود.

سایر کشورهای غربی نیز در تاریخ اقتصادی خود با پدیده‌ای مشابه بیماری هلندی مواجه شده‌اند. یکی از بهترین تجربه‌ها در این زمینه متعلق به نروژ است. سیاستگذاران اقتصادی نروژ با درس گرفتن از تجربه هلند، با تاسیس صندوق ذخیره ارزی، به جای تلفیق بودجه سالانه با درآمدهای حاصل از صادرات نفت خام، این درآمدها را به صندوق ذخیره فروختند.

این سیاست به نروژ کمک کرد تا از بیماری هلندی در امان بماند و همچنان مکانیزم‌های مالی و پولی خود را برای کنترل این پدیده ادامه دهد.

مکانیسم بیماری هلندی

بیماری هلندی یک فرآیند پیچیده اقتصادی است که طی آن افزایش درآمدهای حاصل از منابع طبیعی، تعادل اقتصادی را برهم می‌زند و موجب ضعف در بخش‌های تولیدی و صادراتی غیرنفتی می‌شود.

این فرآیند از چندین مرحله تشکیل شده که در ادامه توضیح داده می‌شود:

• افزایش درآمدهای صادراتی: کشف و استخراج منابع طبیعی جدید یا افزایش قیمت جهانی آن‌ها، موجب افزایش درآمدهای ارزی کشور می‌شود. این درآمدها معمولاً از طریق صادرات نفت، گاز، معادن و سایر منابع طبیعی به دست می‌آیند.
• تقویت پول ملی: ورود حجم بالای ارز خارجی به کشور، باعث افزایش تقاضا برای پول ملی می‌شود. در نتیجه، ارزش پول ملی در برابر سایر ارزها بالا می‌رود. این افزایش ارزش پول ملی (تقویت نرخ ارز واقعی) باعث می‌شود که کالاهای داخلی برای بازارهای خارجی گران‌تر شوند.
• کاهش رقابت‌پذیری صادرات غیرنفتی: با گران‌تر شدن محصولات داخلی در بازارهای جهانی، صادرات غیرنفتی کاهش می‌یابد. این امر منجر به افت رقابت‌پذیری صنایع تولیدی و کشاورزی شده و بسیاری از شرکت‌ها و تولیدکنندگان داخلی با چالش‌های جدی مواجه می‌شوند.
• رشد بخش خدمات: افزایش درآمدهای نفتی و گازی، معمولاً موجب افزایش مخارج دولت و گسترش پروژه‌های زیربنایی و عمرانی می‌شود. این موضوع به رشد بخش خدمات، به ویژه مستغلات، ساختمان‌سازی، بانکداری و تجارت داخلی منجر می‌شود. در این شرایط، نیروی کار نیز از بخش تولید به سمت بخش خدمات حرکت می‌کند.
• ضعف بخش تولید: از یک سو، کاهش رقابت‌پذیری صادرات غیرنفتی و از سوی دیگر جذب نیروی کار به بخش خدمات، باعث تضعیف صنعت و کشاورزی می‌شود. کاهش سرمایه‌گذاری در این بخش‌ها، موجب کوچک‌تر شدن سهم آن‌ها در اقتصاد می‌شود.
• وابستگی به منابع طبیعی: در نهایت، کشور به شدت به درآمدهای حاصل از صادرات منابع طبیعی وابسته می‌شود. این وابستگی باعث می‌شود که اقتصاد در برابر نوسانات قیمت جهانی این منابع آسیب‌پذیر شود. در صورت کاهش قیمت جهانی نفت یا سایر منابع، درآمدهای دولت کاهش می‌یابد و کشور با بحران اقتصادی مواجه می‌شود.

تاثیر بیماری هلندی بر اقتصاد

بیماری هلندی یکی از مفاهیمی است که در ابتدا به نظر می‌رسد می‌تواند برای یک کشور منابع طبیعی درآمدزایی کند، اما در عمل عواقب ناخوشایندی را به همراه می‌آورد. این پدیده به مشکلاتی اشاره دارد که زمانی اتفاق می‌افتند که کشوری پس از کشف منابع طبیعی مانند نفت و گاز، به واردکننده دلارهای نفتی تبدیل می‌شود. این افزایش ارز می‌تواند برای اقتصاد یک کشور تهدیدی بزرگ به حساب آید.

وابستگی به منابع طبیعی و افزایش واردات

بیماری هلندی عمدتاً به دلیل وابستگی کشورها به درآمدهای حاصل از منابع طبیعی مانند نفت و گاز ایجاد می‌شود. زمانی که یک کشور درآمد زیادی از صادرات این منابع به دست می‌آورد، تصور می‌شود که می‌تواند مشکلات اقتصادی خود را حل کند.

اما در واقع، این کشورها به جای توجه به تقویت تولیدات داخلی و صادرات صنعتی، به واردات کالاهای مصرفی ارزان‌قیمت روی می‌آورند. این روند باعث می‌شود که به تدریج اقتصاد کشور به شدت وابسته به واردات و منابع خارجی شود و تولیدات داخلی نادیده گرفته شود.

افزایش تقاضا و فشار بر بازارهای داخلی

یکی از پیامدهای اصلی بیماری هلندی افزایش درآمدهای حاصل از منابع طبیعی است که به طور مستقیم به افزایش تقاضا در بازار منجر می‌شود. این تقاضای افزوده، در کنار واردات، باعث افزایش قیمت کالاهای مصرفی می‌شود. دولت برای کنترل این افزایش تقاضا، ممکن است به واردات کالاهای مصرفی ارزان‌قیمت روی آورد.

این وضعیت موجب کاهش فشار بر قیمت‌ها می‌شود، اما در عین حال مشکلات اساسی در کالاهایی مانند مسکن و خدمات داخلی به وجود می‌آید که نمی‌توان آن‌ها را وارد کرد.

بحران مسکن و افزایش قیمت‌ها

در پی افزایش درآمدهای نفتی و قدرت خرید مردم، تقاضا برای مسکن نیز افزایش می‌یابد. از آنجا که مسکن و زمین کالاهایی هستند که نمی‌توان آن‌ها را وارد کرد، این افزایش تقاضا باعث رشد بی‌رویه قیمت‌ها در بازار مسکن می‌شود. این موضوع به خصوص برای طبقات متوسط و پایین اقتصادی به یک بحران تبدیل می‌شود، چرا که آن‌ها قادر به تأمین هزینه‌های مسکن نخواهند بود.

تضعیف بخش تولید

افزایش واردات کالاهای ارزان‌قیمت و قدرت خرید مردم باعث می‌شود که صنایع داخلی کشور توان رقابت با کالاهای وارداتی را نداشته باشند. در نتیجه، بخش تولید کشور ضعیف می‌شود و تولید داخلی کاهش می‌یابد. این وضعیت باعث بیکاری در بخش‌های تولیدی، کاهش اشتغال، و کاهش رشد اقتصادی می‌شود. در بلندمدت، این روند می‌تواند موجب رکود و کاهش ظرفیت‌های تولیدی کشور شود.

کاهش رقابت‌پذیری صادرات

یکی از اثرات اصلی بیماری هلندی، کاهش رقابت‌پذیری صادرات غیرنفتی است. تقویت پول ملی که ناشی از افزایش درآمدهای نفتی است، باعث می‌شود که قیمت کالاهای صادراتی این کشور گران‌تر از رقبا شود. این کاهش رقابت‌پذیری در بازارهای جهانی باعث کاهش حجم صادرات و آسیب به بخش‌های تولیدی می‌شود.

وابستگی بیشتر به درآمدهای نفتی و آسیب‌پذیری

یکی از تاثیرات منفی بیماری هلندی این است که کشورها به شدت به درآمدهای حاصل از منابع طبیعی مانند نفت و گاز وابسته می‌شوند. این وابستگی به درآمدهای نفتی باعث می‌شود که کشور در برابر نوسانات قیمت جهانی این منابع آسیب‌پذیر شود. به‌ویژه اگر قیمت جهانی نفت یا گاز کاهش یابد، کشورهایی که اقتصادشان به شدت وابسته به این منابع است، ممکن است با بحران اقتصادی جدی روبه‌رو شوند.

رشد بخش خدمات و کاهش تولید

در شرایط بیماری هلندی، بخش خدمات به‌ویژه در زمینه‌هایی مانند مسکن، مستغلات و سایر خدمات عمومی رشد می‌کند. این رشد باعث جذب نیروی کار از بخش تولید می‌شود. در نتیجه، بخش تولید به شدت تضعیف شده و اقتصاد کشور از نظر ساختاری تغییرات نامطلوبی را تجربه می‌کند. در بلندمدت، این تغییرات به کاهش توانمندی‌های تولیدی کشور منجر می‌شود.

نمونه‌هایی از بیماری هلندی

• بریتانیا (دهه 1970): در دهه 1970، با افزایش چهار برابری قیمت نفت، بیماری هلندی به بریتانیا وارد شد. حفاری نفت در دریای شمال، به ویژه در سواحل اسکاتلند، به یک فعالیت اقتصادی سودآور تبدیل شد. بریتانیا که پیش از این واردکننده نفت بود، به یکی از صادرکنندگان نفت تبدیل شد. در حالی که این افزایش تولید نفت منجر به افزایش ارزش پوند شد، در عین حال دستمزدهای بالاتر برای کارگران بریتانیایی و غیررقابتی شدن سایر صادرات باعث رکود اقتصادی در کشور شد.
• کانادا (2014): در سال 2014، اقتصاددانان کانادایی گزارش دادند که هجوم سرمایه‌های خارجی به دلیل بهره‌برداری از شن‌های نفتی این کشور، ممکن است به افزایش غیرقابل توجیه ارزش ارز و کاهش رقابت در بخش تولید منجر شود. این افزایش در ارزش دلار کانادا، باعث آسیب به صادرات غیرنفتی شد. اما در سال 2016، با کاهش قابل توجه قیمت نفت، دلار کانادا به سطوح پایین‌تری بازگشت و نگرانی‌ها درباره بیماری هلندی کاهش یافت.
• روسیه (2014): مشابه با کانادا، در سال 2014 ارزش روبل روسیه نیز به دلیل افزایش قیمت نفت به طور قابل توجهی افزایش یافت. با این حال، زمانی که قیمت نفت کاهش یافت، روبل به سطوح قبلی خود بازگشت و نگرانی‌های مربوط به بیماری هلندی در این کشور نیز کاهش پیدا کرد.

ویدئو آموزشی مرتبط با این مطلب

بیماری هلندی در اقتصاد ایران

بیماری هلندی یکی از مشکلات اقتصادی است که به دلیل درآمدهای عظیم از منابع طبیعی مانند نفت به وجود می‌آید. اقتصاد ایران نیز از دهه‌های گذشته شاهد تأثیرات این پدیده بوده است. به ویژه پس از شوک‌های نفتی، بیماری هلندی در ایران بیش از پیش مشهود شد و باعث تغییرات عمده‌ای در ساختار اقتصادی کشور گردید.

شروع بیماری هلندی در ایران: شوک نفتی دهه 50

در سال 1352، اولین شوک نفتی به وقوع پیوست. در این سال، قیمت نفت به طور چشمگیری افزایش یافت و ایران نیز از این افزایش قیمت بهره‌مند شد. درآمدهای نفتی کشور به یک‌باره به شدت بالا رفت و دولت نیز هزینه‌های خود را به طور قابل توجهی افزایش داد. این سرازیر شدن درآمدهای ارزی به داخل کشور باعث افزایش شدید تقاضا در بازار شد.

• افزایش تقاضا و تورم: اقتصاد ایران در آن زمان توانایی پاسخ به این تقاضای افزایشی را نداشت. در نتیجه، تورم به یک معضل اساسی تبدیل شد. افزایش قیمت‌ها و فشار بر مردم از جمله پیامدهای آن بود که زمینه‌ساز آغاز بیماری هلندی در اقتصاد کشور شد.

تأثیرات شوک نفتی در دهه 90

در دهه 90 شمسی نیز ایران با مشکلات مشابهی روبه‌رو شد. در سال‌های 90 و 91، جهان مجدداً با یک شوک نفتی دیگر روبه‌رو شد که باعث افزایش درآمدهای نفتی ایران گردید. با کاهش تحریم‌ها، دلارهای نفتی راحت‌تر به کشور وارد می‌شد و این مسئله باعث تقویت ارزش پول ملی و افزایش قدرت خرید مردم شد.

• رشد قیمت مسکن و مشکلات ساختاری: یکی از تاثیرات مستقیم این تغییرات، افزایش شدید قیمت مسکن در این سال‌ها بود. تقاضای بیشتر برای مسکن به دلیل قدرت خرید بالا و حجم بالای دلارهای نفتی باعث شد که قیمت مسکن با سرعت زیادی افزایش یابد. این مسئله علاوه بر فشار اقتصادی، مشکلاتی را در حوزه تأمین مسکن برای اقشار مختلف جامعه به وجود آورد.

بیماری هلندی به‌طور واضح بر اقتصاد ایران تأثیر گذاشته است. از افزایش تورم در دهه 50 تا بحران مسکن در دهه 90، این پدیده به‌طور مداوم موجب ایجاد نوسانات اقتصادی در کشور شده است. برای مقابله با این وضعیت و جلوگیری از تکرار آن در آینده، ایران باید به تقویت صنایع داخلی و توسعه تولیدات غیرنفتی توجه بیشتری داشته باشد. در غیر این صورت، وابستگی به درآمدهای نفتی می‌تواند همچنان چالش‌های جدی برای رشد پایدار اقتصادی کشور ایجاد کند.

راهکارهایی برای جلوگیری از بیماری هلندی

برای مقابله با اثرات منفی بیماری هلندی و جلوگیری از تشدید مشکلات اقتصادی، دو استراتژی اصلی وجود دارد که می‌توانند کمک‌کننده باشند.

کاهش ارزش پول داخلی

یکی از استراتژی‌های موثر برای جلوگیری از بیماری هلندی، کاهش افزایش سریع ارزش پول داخلی است. این روش می‌تواند به طور مستقیم اثرات افزایش نرخ ارز و گرمایش بیش از حد اقتصاد را کاهش دهد. یکی از رایج‌ترین روش‌ها برای دستیابی به این هدف، ایجاد صندوق ثروت مستقل است.

کشورهایی مانند نروژ، کانادا، استرالیا و روسیه صندوق‌های سرمایه‌گذاری عظیمی را راه‌اندازی کرده‌اند که به ایجاد ثبات در ورودی سرمایه به اقتصاد کمک می‌کند و از افزایش بی‌رویه ارزش ارز جلوگیری می‌نماید. این صندوق‌ها می‌توانند به گونه‌ای مدیریت شوند که درآمد اضافی از منابع طبیعی، به جای اینکه به سرعت وارد چرخه اقتصادی کشور شوند، صرف پروژه‌های زیربنایی، آموزش و سایر بخش‌ها شود که به تنوع اقتصادی کمک می‌کند.

متنوع‌سازی اقتصاد

استراتژی دیگر برای مقابله با بیماری هلندی، متنوع‌سازی اقتصاد است. متنوع‌سازی می‌تواند به کاهش وابستگی به منابع طبیعی و کاهش آسیب‌های ناشی از بیماری هلندی کمک کند. این امر می‌تواند از طریق یارانه دادن به بخش‌های ضعیف‌تر اقتصاد یا استفاده از تعرفه‌ها برای حمایت از تولیدکنندگان داخلی انجام شود.

روش‌های دیگر برای مقابله با بیماری هلندی

• محدود کردن افزایش نرخ ارز واقعی: به عنوان مثال، چین با خرید اوراق قرضه ایالات متحده، تلاش کرد نرخ ارز خود را پایین نگه دارد.
• کاهش جریان سرمایه خارجی: اگر کشوری از کسری بودجه به مازاد بودجه منتقل شود، می‌تواند ورود سرمایه خارجی را کاهش دهد و در نتیجه نرخ ارز را محدود کند.
• سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌ها و آموزش: دولت‌ها می‌توانند درآمد حاصل از نفت را برای بهبود زیرساخت‌ها، آموزش و فناوری‌های با اثرات مثبت اجتماعی صرف کنند تا رقابت‌پذیری اقتصاد افزایش یابد.
• تشویق مهاجرت: برخی از کشورهای نفت‌خیز با تشویق مهاجرت به کاهش رشد دستمزد واقعی کمک کرده‌اند.
• ایجاد صندوق‌های ثروت مستقل: مانند صندوق بازنشستگی نروژ که درآمد نفت را به جای مصرف فوری، برای استفاده در آینده ذخیره می‌کند.
• توزیع عادلانه‌تر ثروت: با کاهش تمرکز ثروت در دست چند میلیاردر، اقتصاد متنوع‌تر و پایدارتری ایجاد می‌شود.
• افزایش مالیات بر خدمات لوکس و واردات لوکس: این اقدام می‌تواند از انحراف بیش از حد اقتصاد به سمت مصرف کالاهای لوکس جلوگیری کند و به پایداری بیشتر آن کمک نماید.

با اجرای این استراتژی‌ها و برنامه‌های اصلاحی، کشورهای نفت‌خیز می‌توانند به شکلی مؤثرتر با بیماری هلندی مقابله کنند و رشد اقتصادی خود را به سمت تنوع و پایداری هدایت نمایند.

آیا کشف منابع طبیعی می‌تواند یک بلا باشد؟

کشف منابع طبیعی عظیم مانند نفت و گاز می‌تواند به‌طور موقت درآمد و رفاه یک کشور را افزایش دهد، اما گاهی اوقات این اتفاق نه‌تنها سودآور نیست، بلکه مشکلات اقتصادی بسیاری نیز به همراه دارد.

بسیاری از کشورهایی که به منابع طبیعی جدید دست می‌یابند، معمولاً کمتر از آنچه که انتظار می‌رود، سود می‌کنند. این به این دلیل است که برخی از مشکلات اقتصادی مرتبط با کشف منابع طبیعی می‌تواند اثرات منفی قابل توجهی بر روی اقتصاد کشور داشته باشد.

مشکلات و اثرات کشف منابع طبیعی

• تقویت ارز (تقدیر ارز): افزایش صادرات نفت و گاز باعث افزایش تقاضا برای ارز کشور می‌شود، که منجر به تقویت ارزش پول ملی می‌گردد. این افزایش نرخ ارز به نوبه خود می‌تواند باعث شود که صادرات دیگر بخش‌های اقتصاد کمتر رقابتی شود. برای مثال، در اواخر دهه 1970، بریتانیا پس از کشف نفت در دریای شمال شاهد تقویت پوند بود.
• کاهش رقابت صنعتی: افزایش ارزش ارز و رشد تقاضای بیشتر برای منابع طبیعی، موجب کاهش رقابت در بخش‌های دیگر مانند تولیدات صنعتی می‌شود. به دلیل قیمت بالای ارز، کالاهای تولید داخلی در بازارهای جهانی با مشکلات رقابتی روبه‌رو می‌شوند و در نتیجه بخش تولید دچار رکود می‌شود.
• افزایش واردات کالاهای لوکس: درآمد بیشتر از صادرات نفت و گاز باعث می‌شود که طبقات خاصی از جامعه به قدرت خرید بیشتری دست پیدا کنند. این گروه‌ها تمایل دارند کالاهای لوکس وارداتی را خریداری کنند، که به نفع تولید داخلی نیست و سود کمتری برای کشور به همراه دارد.
• افزایش دستمزدها و رشد در بخش خدمات: رشد اقتصادی ناشی از درآمد نفت باعث افزایش تقاضا برای نیروی کار در بخش‌های خدماتی مانند رستوران‌ها، آرایشگاه‌ها، و حمل و نقل می‌شود. این امر موجب افزایش دستمزدهای واقعی در این بخش‌ها می‌شود و در نتیجه هزینه‌های بخش تولید افزایش یافته و رقابت‌پذیری آن کاهش می‌یابد.
• صنعتی‌سازی غیرمستقیم: با غیررقابتی شدن بخش تولید به دلیل نرخ ارز بالاتر و افزایش دستمزدها، سرمایه‌گذاری در بخش تولید کاهش می‌یابد. در نتیجه، بخش‌های صنعتی کشور به سرعت از سایر کشورها عقب می‌افتند و این روند به سختی قابل جبران خواهد بود.
• نابرابری درآمد: یکی از مشکلات اصلی این است که غالباً مزایای کشف منابع طبیعی به طور عادلانه توزیع نمی‌شود. تعداد کمی از افراد یا گروه‌ها از درآمدهای نفتی و گازی بهره‌مند می‌شوند و اغلب سود آن تنها در دست چند میلیاردر یا شرکت‌های چندملیتی خارجی باقی می‌ماند. این امر به نابرابری درآمد و اجتماعی عمیق‌تر منجر می‌شود.
• کاهش تنوع درآمد مالیاتی: وابستگی به درآمدهای نفتی می‌تواند باعث شود دولت از دیگر منابع مالیاتی غافل شود و بر درآمدهای نفتی تکیه کند. در این صورت، در صورت کاهش قیمت نفت، دولت با بحران مالی مواجه خواهد شد و قادر به تأمین هزینه‌های خدمات عمومی مانند آموزش، بهداشت و زیرساخت‌ها نخواهد بود.

کشف منابع طبیعی به خودی خود نمی‌تواند بلا باشد، اما نحوه مدیریت و استفاده از این منابع در درازمدت تاثیرات مختلفی خواهد داشت. کشورهایی که نتوانند از منابع خود به درستی بهره‌برداری کنند و سیاست‌های مناسب اقتصادی را به کار بگیرند، ممکن است با چالش‌های اقتصادی پیچیده‌ای روبه‌رو شوند.

ویدئو آموزشی مرتبط با این مطلب