ریسک نکول چیست؟ همه چیز درباره نکول Default
نکول
نکول (Default) به معنای ناکامی در اجرای تعهدات مالی است و به مواردی اطلاق میشود که یک فرد یا نهاد نتواند به تعهدات خود در خصوص بازپرداخت بدهی یا انجام تعهدات مرتبط با قراردادهای مالی عمل کند. این مفهوم در حوزههای مختلفی مانند بازارهای مالی، تجارت و حتی حقوق کاربرد دارد.
در بازارهای مالی، نکول به حالتی گفته میشود که قرضگیرنده قادر به پرداخت اصل یا سود بدهی خود در زمان مقرر نباشد. این ممکن است به دلیل عدم توانایی مالی یا عدم تمایل به پرداخت باشد. در قراردادهای آتی نیز، نکول به معنای عدم انجام تعهدات از سوی هر یک از طرفین قرارداد است؛ به طور مثال، اگر فروشنده نتواند کالاها را در زمان مقرر تحویل دهد یا خریدار نتواند پرداختها را در تاریخ تعیین شده انجام دهد.
در قانون تجارت، نکول به معنای رد یا عدم پذیرش اسناد تجاری مانند چک، سفته یا برات است. در این شرایط، فردی که باید سند را قبول کند، به هر دلیلی از انجام تعهدات مندرج در سند امتناع میکند. همچنین، نکول در دادگاهها به معنای خودداری از ادای سوگند توسط افراد است.
به طور خلاصه، نکول به معنای عدم انجام تعهدات در زمان مقرر است و میتواند در موارد مختلفی از جمله بازپرداخت بدهیها، انجام تعهدات تجاری و یا ادای سوگند در دادگاه به کار رود. این مفهوم نشاندهنده شکست در اجرای تعهدات قانونی یا قراردادی است.
نکول چگونه رخ میدهد؟
فرض کنید شرکت «پلیکان» یک وام یک میلیارد تومانی از بانک گرفته و ۵۰۰ میلیون تومان از آن را هنوز بازپرداخت نکرده است. شرکت هر ماه باید ۲.۵ میلیون تومان قسط بدهی را بپردازد. اما چون فروش شرکت ۷۵ درصد کاهش یافته و با مشکلات مالی روبرو شده، قادر به پرداخت اقساط نیست. پس از چند ماه تأخیر، شرکت کاملاً پرداختها را متوقف میکند. بانک به شرکت اخطار نکول میدهد و میخواهد که ۵۰۰ میلیون تومان باقیمانده را فوری پرداخت کند.
شرکت نمیتواند این مبلغ را پرداخت کند، بنابراین بانک وثیقههایی مانند ماشینآلات شرکت را که برای تضمین وام بود، توقیف میکند. بدون این داراییها، شرکت نمیتواند فعالیت کند و تعطیل میشود.
به طور کلی، شش مرحله در نکول وجود دارد. برای مثال، اگر فردی برای خرید خانه وامی بگیرد:
- وامگیرنده قراردادی امضا میکند که طبق آن باید وام را به صورت قسطی بازپرداخت کند.
- وامگیرنده چند قسط را پرداخت نمیکند.
- بانک اخطارهایی برای یادآوری پرداخت میفرستد.
- بانک و وامگیرنده سعی میکنند برنامه پرداخت را تنظیم کنند تا پرداختها ادامه یابد.
- اگر باز هم پرداختی انجام نشود.
- بانک اخطار نکول میدهد و فرآیند توقیف وثیقه (مثل خانه) را آغاز میکند.
نکول یک مسئله جدی است که به اعتبار فرد یا شرکت آسیب میزند و ممکن است توانایی آنها برای دریافت وام در آینده را تحت تأثیر قرار دهد.
محاسبه نرخ نکول
برای محاسبه نرخ نکول، کافی است تعداد وامهای نکول شده را بر تعداد کل وامها تقسیم کرده و حاصل را در 100 ضرب کنید.
ریسک نکول چیست؟
ریسک نکول به معنای احتمال ناتوانی یا عدم تمایل یکی از طرفین قرارداد به اجرای تعهدات خود است. این ریسک میتواند به پیامدهای جدی برای موسسات مالی و سرمایهگذاران منجر شود.
بهعنوان مثال، اگر فرد یا شرکتی وامی دریافت کند و نتواند اقساط آن را بهموقع پرداخت کند، دچار نکول میشود. برای مدیریت این ریسک، موسسات مالی وضعیت مالی و اعتباری طرف قرارداد را بررسی میکنند و از ضمانتها و سفتهها برای کاهش احتمال نکول استفاده میکنند. در صورت نکول گسترده، زیانهای مالی و حتی ورشکستگی ممکن است رخ دهد. برای کاهش این ریسک، بانکها و موسسات مالی از روشهای اعتبارسنجی و قوانین پیشگیرانه استفاده میکنند.
ریسک نکول چگونه تعیین میشود؟
فرض کنید که شما به کسی مبلغی را به عنوان قرضالحسنه دادهاید و از او خواستهاید که طی شش ماه آینده آن را به شما بازگرداند. اگر این شخص نتواند به تعهدات خود عمل کند و قرض را به موقع یا به صورت کامل پرداخت نکند، در این صورت میگوییم قرض شما دچار ریسک نکول شده است.
عوامل تأثیرگذار بر ریسک نکول
برخی از عوامل مهمی که میتوانند بر ریسک نکول تأثیر بگذارند عبارتند از:
- اخبار منفی درباره عملکرد شرکتهای دولتی
- ورشکستگی شرکتها و مراکز تولیدی
- تغییرات در بازار سرمایه
- افزایش رقابت و نگرانی از دست دادن سرمایه
- بالا رفتن نرخ ارز
- افزایش نرخ بهره بانکی
- افزایش دستمزد کارکنان
- رکود در بازار فلزات گرانبها
- رکود در بازار جهانی نفت و گاز
- حذف معافیتهای مالیاتی
- تغییرات در کسبوکارها
- بحرانهای سیاسی
- اعتصابهای کارگری
این عوامل میتوانند ریسک نکول را افزایش دهند و نیاز به مدیریت دقیقتری دارند.
انواع ریسک نکول
ریسک نکول در اوراق بدهی
ریسک نکول در اوراق بدهی به ریسک نقدشوندگی مربوط میشود. این ریسک به عدم توانایی ناشر یا وامگیرنده در بازپرداخت اصل و سود وام در زمان سررسید مربوط میشود.
ریسک نکول در شرکتهای بورسی
ریسک نکول در شرکتهای بورسی به توانایی آنها در انجام تعهدات مالی مربوط میشود. با بررسی صورتهای مالی و معیارها و نسبتهای مالی این شرکتها، میتوان توان مالی و پوشش بهره آنها را ارزیابی کرد و میزان ریسک نکول را تعیین نمود.
ریسک نکول در اوراق مالی
اوراق مالی متنوعی مثل اوراق مشارکت، صکوک، اوراق خزانه اسلامی و دیگر انواع اوراق میتوانند با ریسک نکول مواجه شوند. خرید و فروش این اوراق نیاز به تخصص و دانش ویژهای دارد، به همین دلیل خرید مستقیم این اوراق توصیه نمیشود. برای کسانی که قصد سرمایهگذاری در اوراق مالی را دارند، بهتر است از طریق صندوقهای سرمایهگذاری اقدام کنند.
اوراق مالی دولتی که بازپرداخت اصل و سود آنها در موعد مشخصی تضمین شده باشد، ریسک نکول کمتری دارند. بسیاری از این اوراق برای تأمین کسری بودجه منتشر میشوند و تضمین پرداخت آنها باعث ایجاد تقاضای بالا در بازار اوراق میشود. به همین دلیل، صندوقها تمایل دارند این اوراق را خریداری کنند تا ریسک کمتری را متحمل شوند.
ریسک نکول در اعتبار پرداختی کارگزاری
ریسک نکول یکی از عوامل کلیدی در پرداخت اعتبار از سوی کارگزاری است. کارگزاری باید راهی برای تضمین بازپرداخت اعتبار پیدا کند تا ریسک نکول از سمت مشتریان کاهش یابد. به همین خاطر، هر کارگزاری شرایط خاصی را برای کاهش ریسک نکول در نظر میگیرد.
بسیاری از کارگزاریها اجازه برداشت از حساب تا زمان تسویه را نمیدهند و همچنین پرتفوی باید از الگوی خاصی پیروی کند. به عنوان مثال، سرمایهگذاری در یک سهم به تنهایی پذیرفته نمیشود، زیرا این کار ریسک سرمایهگذاری را افزایش میدهد و میتواند اعتبار پرداختی کارگزاری را تحت تأثیر قرار دهد. کارگزاریها با وضع این شرایط تلاش میکنند ریسک نکول را کاهش دهند.
رتبهبندی به عنوان روشی پیشگیرانه برای کاهش ریسک نکول
ریسک نکول، نه فقط در ایران بلکه در همه کشورهای جهان، همیشه وجود دارد. به همین دلیل، نهادهای مالی برای اطمینان از توانایی پرداخت افراد، شرکتها و سازمانها، از سیستم رتبهبندی اعتباری استفاده میکنند. این رتبهبندیها توسط مؤسسات اعتباری مستقل و بر اساس سابقه اعتباری مشتریان انجام میشود و نتایج آن به نهادهای مالی اعلام میگردد. رتبههای A تا D برای ارزیابی میزان اعتبار تعیین شدهاند و این رتبهبندیها کمک میکند تا ریسک نکول به میزان زیادی کاهش یابد.
مدیریت ریسک نکول
مدیریت ریسک اعتباری به این معناست که چگونه احتمال عدم بازپرداخت بدهیها را کنترل کنیم. اعتبار یعنی تعهد به پرداخت مبلغی در آینده. اگر این مبلغ به موقع پرداخت نشود، ریسک اعتباری ایجاد میشود که باید آن را مدیریت کرد. موسساتی که وام میدهند، با ارزیابی وضعیت مالی مشتریان و اعمال محدودیتها سعی میکنند این ریسک را کاهش دهند.
محاسبه ریسک نکول
برای محاسبه ریسک اعتباری (یا نکول) به این شکل عمل میکنند: فرض کنید در یک بازه سهماهه، مجموع اقساطی که پرداخت نشدهاند جمع میشود و آن را بر کل وامهای دادهشده در همان دوره تقسیم میکنند. البته این روش بیشتر در صنعت استفاده میشود. برای محاسبه دقیقتر، از نرمافزارهای پیشرفته مانند Matlab استفاده میکنند. این محاسبات معمولاً پیچیده است و توسط کارشناسان اقتصادی انجام میشود.
نکول در قراردادهای آپشن
بازار اختیار معامله (آپشن) بسیار جذاب است و بسیاری به دنبال فعالیت در آن هستند. برای ورود به این بازار، ابتدا باید از یک کارگزاری کد معاملاتی دریافت کرده و پس از یادگیری قوانین و روشهای مربوطه، معاملات خود را آغاز کنید. مهمترین نکته این است که بدون آگاهی کامل از قوانین، نباید وارد این بازار شوید، زیرا نداشتن دانش کافی ممکن است باعث زیانهای سنگین شود.
نکول چیست؟
نکول زمانی رخ میدهد که یکی از طرفین قرارداد به تعهدات خود عمل نکند. به عنوان مثال، در قراردادهای آپشن، اگر فروشندهای که متعهد به انجام تعهدات خود است از این کار سر باز زند، نکول کرده و باید جریمه پرداخت کند.
مثالها:
- اختیار خرید: خریدار میتواند یک دارایی را در یک قیمت مشخص در آینده خریداری کند. اگر فروشنده قرارداد نتواند یا نخواهد این دارایی را ارائه دهد، نکول کرده است.
- اختیار فروش: خریدار میتواند یک دارایی را در یک قیمت مشخص به فروشنده بفروشد. اگر فروشنده قرارداد از پرداخت مبلغ خودداری کند، نکول رخ داده است.
فرآیند تحویل:
در بازار ایران، تحویل در قراردادهای اختیار معامله به روش اروپایی انجام میشود. اگر فروشنده تعهدات خود را انجام ندهد، باید جریمهای برابر با درصدی از ارزش قرارداد را به همراه مابهتفاوت قیمت اعمال و قیمت بازار پرداخت کند.
بازار آپشن جذاب است، اما ورود به آن نیاز به آگاهی دقیق از قوانین دارد. نکول ریسکهایی برای سرمایهگذاران ایجاد میکند که باید در مدیریت ریسک به آن توجه شود.
نکول در قراردادهای آتی چگونه رخ میدهد؟
نکول در قراردادهای آتی زمانی رخ میدهد که یکی از طرفین نتواند به تعهدات خود بر اساس توافق انجامشده عمل کند. در این معاملات، عدم اجرای تعهدات در تاریخ مقرر در قرارداد معمولاً منجر به نکول میشود.
سوالات متداول
نکول چیست؟
نکول به معنی عدم پرداخت یک تعهد مالی مانند چک یا سفته است. در واقع وقتی کسی از پرداخت پولی که باید بدهد خودداری کند، به این وضعیت نکول میگویند.
ریسک نکول چیست؟
ریسک نکول زمانی رخ میدهد که یکی از طرفین یک قرارداد مالی نتواند به تمام یا بخشی از تعهدات خود عمل کند، چه به دلخواه و چه به دلیل مشکلات. در این حالت گفته میشود که نکول اتفاق افتاده است.
وضعیت اعتباری چیست؟
وضعیت اعتباری به این معناست که چقدر احتمال دارد یک فرد یا شرکت نتواند به تعهدات مالی خود عمل کند و در صورت وقوع این اتفاق، وامدهندگان چگونه محافظت میشوند.
ریسک نکول در اوراق قرضه چگونه است؟
اوراق قرضه، به جز اوراقی که دولت منتشر میکند، همیشه مقداری ریسک نکول دارند. به همین دلیل، اوراق قرضه شرکتها معمولاً بهره بیشتری نسبت به اوراق دولتی دارند، زیرا بین نرخ بهره بالا و ریسک نکول بیشتر، ارتباط مستقیمی وجود دارد.
دیدگاهتان را بنویسید
برای نوشتن دیدگاه باید وارد بشوید.