انواع تراز پرداخت ها

تراز پرداخت‌ها (BOP) به سه بخش اصلی تقسیم می‌شود: حساب جاری، حساب سرمایه و حساب مالی. هر یک از این بخش‌ها شامل زیربخش‌هایی هستند که تراکنش‌های مالی بین‌المللی مختلف را ثبت می‌کنند.

حساب جاری

حساب جاری برای ثبت ورود و خروج کالاها و خدمات به یک کشور استفاده می‌شود. این حساب همچنین شامل درآمدهای حاصل از سرمایه‌گذاری، چه دولتی و چه خصوصی، است.

در حساب جاری، موارد زیر ثبت می‌شود:

• تجارت کالاها: شامل خرید و فروش کالاهایی مانند مواد خام و کالاهای ساخته شده است.
• خدمات: شامل درآمد از گردشگری، حمل‌ونقل (مثل مالیات عبور از کانال سوئز)، خدمات مهندسی، مشاوره، و حق امتیازها (مثل حق ثبت اختراعات و حق چاپ).
• دریافت‌های سرمایه‌ای: مانند سود سهام از دارایی‌های درآمدزا.
• نقل و انتقالات یک‌طرفه: شامل حواله‌های کارگری (پول ارسالی کارگران به کشورشان) و کمک‌های خارجی.

تراز تجاری کشور (BOT) از مجموع کالاها و خدمات به‌دست می‌آید و معمولاً بزرگترین بخش تراز پرداخت ها است. اگر کشور تراز تجاری منفی داشته باشد، یعنی بیشتر از صادرات واردات کرده و اگر تراز تجاری مثبت داشته باشد، یعنی بیشتر از واردات صادر کرده است.

حساب سرمایه

حساب سرمایه ثبت‌کننده تمامی نقل و انتقالات بین‌المللی سرمایه است. این شامل:

• تحصیل یا واگذاری دارایی‌های غیرمالی: مانند خرید یا فروش زمین یا منابع طبیعی.
• جریان‌های پولی: مانند بخشودگی بدهی، انتقال دارایی‌های مالی، و مالیات هدیه و ارث.

حساب مالی

در حساب مالی، جریان‌های پولی بین‌المللی مربوط به سرمایه‌گذاری‌ها ثبت می‌شود، شامل:

• سرمایه‌گذاری‌های خارجی: در تجارت، املاک و مستغلات، اوراق قرضه و سهام.
• دارایی‌های دولتی: مانند ذخایر ارزی، طلا، و حق برداشت ویژه (SDR) در صندوق بین‌المللی پول (IMF).
• سرمایه‌گذاری‌های خصوصی در خارج از کشور: و دارایی‌های متعلق به اتباع خارجی.

قانون تعادل

حساب جاری باید با مجموع حساب‌های سرمایه و مالی متعادل باشد. این به ندرت اتفاق می‌افتد و نوسانات نرخ ارز می‌تواند به ناهماهنگی‌های BOP بیفزاید.

اگر کشوری دارایی ثابت در خارج از کشور داشته باشد، این مبلغ به عنوان خروجی در حساب سرمایه ثبت می‌شود، اما فروش آن دارایی به عنوان درآمد در حساب جاری ظاهر می‌شود. بنابراین، کسری حساب جاری با استفاده از دارایی‌های سرمایه‌ای تامین می‌شود.

اگر کشوری از دارایی‌های سرمایه‌ای برای پوشش کسری حساب جاری استفاده کند، این وام به عنوان جریان ورودی سرمایه خارجی در BOP ثبت می‌شود.

مدیریت تراز پرداخت‌ها

کشورها معمولاً سعی می‌کنند تراز پرداخت‌های خود را در وضعیت متعادل نگه دارند. برای مدیریت و کاهش کسری تراز پرداخت‌ها، دولت‌ها ممکن است به سیاست‌های متنوعی روی بیاورند، از جمله:

• کاهش واردات و افزایش صادرات: با اعمال تعرفه‌های وارداتی یا اعطای مشوق به صادرات.
• افزایش نرخ بهره: برای جذب سرمایه‌های خارجی و کاهش خروج سرمایه.
• کنترل ارز: کاهش نرخ ارز برای کاهش هزینه‌های واردات یا افزایش رقابت‌پذیری کالاهای صادراتی.

آزادسازی حساب ها

در اواخر قرن بیستم، با افزایش مبادلات مالی و تجارت جهانی، بسیاری از کشورهای در حال توسعه تصمیم به آزادسازی اقتصاد کلان و تراز پرداخت ها (BOP) خود گرفتند. این تغییر به دلیل رشد سریع بازارهای نوظهور و نیاز به بهره‌برداری از جریان‌های ورودی سرمایه انجام شد.

پیش از این، بسیاری از این کشورها محدودیت‌های شدیدی برای مبادلات سرمایه و حساب‌های مالی داشتند. این محدودیت‌ها شامل جلوگیری از مالکیت خارجی بر دارایی‌ها و محدود کردن انتقال وجوه به خارج از کشور بود.

با آزادسازی، بازارهای سرمایه در این کشورها رشد کردند و شفاف‌تر و پیچیده‌تر شدند. این موضوع نه تنها موجب جذب سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی (FDI) شد، بلکه به بهبود فناوری و افزایش کارآیی نیز کمک کرد.

به عنوان مثال، سرمایه‌گذاری در پروژه‌های بزرگ مانند ساخت نیروگاه‌های جدید می‌تواند به افزایش تولید ناخالص داخلی (GDP) و توسعه اقتصاد کشور کمک کند. همچنین، آزادسازی می‌تواند به کاهش ریسک با ایجاد تنوع بیشتر در بازارهای مختلف منجر شود.

نتیجه گیری

تراز پرداخت ها (BOP) روشی برای اندازه‌گیری تمام مبادلات پولی بین‌المللی کشورها در یک دوره معین است. این تراز شامل سه حساب اصلی است: حساب جاری، حساب سرمایه، و حساب مالی. هدف حساب جاری، تعادل در برابر مجموع حساب‌های مالی و سرمایه است، اما این تعادل به ندرت به طور کامل برقرار می‌شود.

جهانی‌شدن در اواخر قرن بیستم باعث شد بسیاری از کشورهای در حال توسعه محدودیت‌های BOP خود را برطرف کنند و از مزایای جریان‌های نقدی خارجی بهره‌برداری کنند. این تغییرات به تقویت اقتصاد این کشورها کمک کرد.