فراتر از بودجه چیست؟ مزایا و معایب Beyond Budgeting
فراتر از بودجه Beyond Budgeting
فراتر از بودجه (که در انگلیسی به عنوان “Beyond Budgeting” شناخته می‌شود) یک رویکرد نوین مدیریتی و حسابداری است که بر این اساس عمل می‌کند که سیستم‌های سنتی بودجه‌ریزی ممکن است در محیط‌های کسب‌وکار مدرن ناکارآمد یا محدودکننده باشند.
این مفهوم، که در دهه 1990 مطرح شد، از طرفداران خود می‌خواهد تا از محدودیت‌ها و چارچوب‌های سخت بودجه‌های سنتی فراتر بروند و به سمت سیستمی پویا و انعطاف‌پذیر حرکت کنند. در واقع، ایده‌ی اصلی “فراتر از بودجه” آن است که بودجه‌ریزی سنتی در دنیای پیچیده و غیرقابل پیش‌بینی امروز ناکافی است و سازمان‌ها باید به دنبال روش‌های مدیریت پویا و تطبیق‌پذیر باشند.
در بودجه‌ریزی سنتی، معمولاً یک بودجه سالانه بر اساس پیش‌بینی‌های اولیه از درآمد و هزینه‌ها تنظیم می‌شود و به عنوان مرجع مالی برای تصمیم‌گیری‌های مدیریتی مورد استفاده قرار می‌گیرد. اما این سیستم اغلب با محدودیت‌هایی همراه است؛ از جمله سختی پیش‌بینی دقیق در محیط‌های ناپایدار، تأخیر در واکنش به تغییرات بازار، و نیاز به تغییرات مکرر در بودجه با توجه به شرایط جدید.
به طور خلاصه:
- فرآیندهای بودجه ریزی سنتی دارای نقص های جدی زیادی هستند.
- Beyond Budgeting ایده ای برای لغو فرآیندهای سنتی بودجه ریزی برای بهبود کنترل مدیریت بر سازمان است.
- چارچوب فراتر از بودجه بر اساس شش اصل رهبری و شش اصل فرآیند مدیریت ساخته شده است.
تاریخچه و منشاء ایده فراتر از بودجه
رویکرد “فراتر از بودجه” در دهه 1990 توسط گروهی از متخصصان مدیریت و حسابداری که به مشکلات و نواقص سیستم‌های بودجه‌ریزی سنتی آگاه بودند، پیشنهاد شد. آنها معتقد بودند که بودجه‌ریزی سنتی بیش از حد متمرکز بر کنترل مالی است و موجب کاهش انعطاف‌پذیری، نوآوری و کارایی سازمان‌ها می‌شود. این گروه ایده‌های خود را در قالب “مدل فراتر از بودجه” منتشر کردند و خواستار بازنگری اساسی در شیوه‌های بودجه‌ریزی سنتی شدند.
هدف آنها این بود که سیستم بودجه‌ریزی را از چارچوب‌های ثابت و متمرکز آزاد کنند و سازمان‌ها را به سمت ایجاد یک رویکرد مدیریت بازتر، انعطاف‌پذیرتر و تطبیق‌پذیرتر هدایت کنند. در این دیدگاه، کنترل مالی به جای اینکه از طریق بودجه‌های سفت و سخت اعمال شود، از طریق ابزارهای مدیریتی پویا و مبتنی بر بازار صورت می‌گیرد.
چرا “فراتر از بودجه”؟
سیستم‌های بودجه‌ریزی سنتی به طور گسترده‌ای در سازمان‌ها استفاده می‌شوند، اما با چالش‌ها و محدودیت‌های بسیاری مواجه‌اند. در ادامه به برخی از مشکلات رایج بودجه‌ریزی سنتی و دلایل حرکت به سمت مدل “فراتر از بودجه” اشاره می‌شود:
- ناکارآمدی و هزینه‌های بالا: تهیه و نگهداری بودجه‌های سنتی فرآیندی پرهزینه و زمانبر است. سازمان‌ها معمولاً منابع زیادی را صرف جمع‌آوری اطلاعات، تهیه پیش‌بینی‌ها، و تنظیم بودجه‌ها می‌کنند. این فرآیند نه تنها از لحاظ منابع مالی پرهزینه است، بلکه باعث تأخیر در تصمیم‌گیری و پاسخگویی به تغییرات سریع محیط کسب‌وکار می‌شود.
- عدم انعطاف‌پذیری: بودجه‌های سنتی غالباً به عنوان یک چارچوب ثابت و سختگیرانه عمل می‌کنند که انعطاف‌پذیری سازمان را محدود می‌کنند. اگر شرایط بازار یا محیط کسب‌وکار تغییر کند، بودجه‌های سنتی به سختی می‌توانند به سرعت خود را با شرایط جدید تطبیق دهند.
- تمرکز بر کنترل به جای نوآوری: بودجه‌های سنتی معمولاً به شدت بر کنترل مالی متمرکز هستند. این امر می‌تواند به کاهش انگیزه‌های نوآورانه و ریسک‌پذیری در سازمان‌ها منجر شود. سازمان‌هایی که بیش از حد به اهداف مالی و بودجه‌های ثابت پایبند هستند، ممکن است از فرصت‌های جدید و غیرمنتظره غافل شوند.
- پیش‌بینی‌های ناپایدار: در محیط‌های کسب‌وکار مدرن که تغییرات سریع و ناپایداری زیادی دارند، پیش‌بینی‌های مالی بلندمدت به ندرت دقیق هستند. تغییرات در شرایط اقتصادی، رقابتی، و فناوری ممکن است باعث شود که بودجه‌های سالانه به سرعت منسوخ شوند.
- عدم تمرکز بر مشتری و بازار: بودجه‌ریزی سنتی معمولاً به جای تمرکز بر مشتری و بازار، بیشتر بر کنترل داخلی تمرکز دارد. این امر ممکن است باعث شود که سازمان‌ها از نیازها و خواسته‌های مشتریان خود غافل شوند.
منطق ورای بودجه
منطق پشت چارچوب فراتر از بودجه بندی این است که فرآیندهای بودجه ریزی سنتی دارای تعدادی نقص هستند. برخی از ایرادات شامل موارد زیر است:
- توسعه بودجه زمانبر و پرهزینه است.
- بودجه به ندرت بر استراتژی شرکت متمرکز می شود.
- بودجه عموماً باعث ایجاد ارزش نمی شود.
- بودجه ممکن است موانعی برای تغییرات ایجاد کند.
- بودجه، تمرکز قدرت را در یک سازمان افزایش می دهد.
مزایا و معایب رویکرد فراتر از بودجه
رویکرد “فراتر از بودجه” می‌تواند به سازمان‌ها کمک کند تا عملکرد خود را بهبود بخشند و به سرعت به تغییرات محیطی واکنش نشان دهند. در عین حال، این رویکرد چالش‌هایی نیز دارد. در ادامه به برخی از مزایا و معایب این رویکرد اشاره می‌شود:
مزایا
- انعطاف‌پذیری بالا: یکی از بزرگترین مزایای “فراتر از بودجه” انعطاف‌پذیری آن است. این رویکرد به سازمان‌ها اجازه می‌دهد تا به سرعت به تغییرات بازار واکنش نشان دهند و اهداف و برنامه‌های خود را با شرایط جدید تطبیق دهند.
- کاهش هزینه‌ها: با حذف نیاز به تهیه و نگهداری بودجه‌های سالانه و پیچیده، سازمان‌ها می‌توانند هزینه‌های مربوط به بودجه‌ریزی را کاهش دهند و منابع خود را به صورت کارآمدتری مدیریت کنند.
- افزایش نوآوری و ریسک‌پذیری: با کاهش تمرکز بر کنترل مالی و تمرکز بیشتر بر عملکرد واقعی و بازار، سازمان‌ها می‌توانند فرصت‌های بیشتری برای نوآوری و ریسک‌پذیری ایجاد کنند.
معایب
- پیچیدگی پیاده‌سازی: پیاده‌سازی مدل “فراتر از بودجه” ممکن است پیچیده و زمانبر باشد. سازمان‌ها باید ساختارها و فرآیندهای خود را به‌صورت اساسی بازنگری کنند و این امر نیازمند تغییرات گسترده در فرهنگ سازمانی و مدیریت است.
- نیاز به مهارت‌های جدید مدیریتی: مدیران و رهبران سازمان‌ها باید مهارت‌های جدیدی برای مدیریت عملکرد و تصمیم‌گیری در یک محیط پویا و غیرمتمرکز کسب کنند. این نیاز ممکن است چالش‌هایی برای سازمان‌ها ایجاد کند.
- احتمال عدم پیش‌بینی دقیق: با حذف بودجه‌های سالانه، پیش‌بینی دقیق‌تر درآمد و هزینه‌ها ممکن است دشوارتر شود و این مسئله می‌تواند برای برخی از سازمان‌ها که نیاز به کنترل‌های مالی دقیق دارند، مشکل‌ساز باشد.
شکست Beyond Budgeting
ایده Beyond Budgeting هنوز نسبتا جدید است. توسعه فعال چارچوب در 20 سال گذشته آغاز شده است. ظهور آن با تغییر از یک مدل سازمانی بوروکراتیک سنتی به یک ساختار تجاری چابک همراه است.
اساساً چارچوب Beyond Budgeting مبتنی بر ایده چابکی تجاری است. در ابتدا، شرکت های چابک عمدتاً در میان شرکت های توسعه نرم افزار رایج بودند. چنین شرکت‌هایی تکنیک‌های چابک کسب‌وکار را برای تطبیق و سازگاری سریع با اهداف و الزامات دائماً در حال تغییر در یک محیط بسیار رقابتی ایجاد کردند. امروزه، کسب‌وکارها در صنایع مختلف به طور فعال تکنیک‌های چابک را برای پایبندی به روندهای بزرگ مانند دیجیتالی‌سازی، جهانی‌سازی و تحرک پیاده‌سازی می‌کنند.
موسسه ماوراء بودجه یک سازمان غیرانتفاعی است که فراتر از اصول بودجه ریزی توسعه و ترویج می کند. این سازمان میزبان میزهای گرد سالانه فراتر از بودجه (BBRT)، یک شبکه جهانی است که سازمان ها را تشویق می کند تا اصول BB را بیاموزند. BBRT همچنین به اشتراک گذاری اطلاعات و تجربیات اتخاذ اصول را تقویت می کند.
فراتر از اصول بودجه ریزی
چارچوب فراتر از بودجه بر اساس 12 اصل است. با این حال، به گفته این موسسه، اصول نه دستور العمل است و نه یک چک لیست برای مدیریت. این اصول صرفاً به عنوان راهنمای شرکت ها و مدیرانی هستند که مایل به پذیرش چارچوب هستند.
دو رکن چارچوب فراتر از بودجه عبارتند از رهبری غیرمتمرکز و فرآیندهای مدیریت تطبیقی. هر بعد از چارچوب شامل شش اصل است که در تصویر زیر نشان داده شده است:
فراتر از تکنیک های بودجه ریزی
لغو کامل فرآیندهای بودجه ریزی سنتی مستلزم اجرای تکنیک های جدیدی است که جایگزین آنها شود. چارچوب BB تکنیک های دقیقی را که برای همه شرکت ها قابل اجرا هستند، مشخص نمی کند.
با این حال، برخی از تکنیک‌ها وجود دارند که در گذشته در موارد واقعی مؤثر بوده‌اند. این تکنیک ها شامل موارد زیر است:
- پیش بینی های متحرک به جای سالانه به صورت ماهانه یا سه ماهه ایجاد می شوند.
- اهداف شرکت بر اساس شاخص های کلیدی عملکرد (KPI) است.
- عملکرد مدیران شرکت بر اساس معیارهای خارجی ارزیابی می شود تا عملکرد گذشته آنها.
- مدیران عملیاتی قدرت واکنش به تغییرات محیط کسب و کار را دارند و می توانند به صورت پویا اقدامات خود را هماهنگ کنند.
دیدگاهتان را بنویسید
برای نوشتن دیدگاه باید وارد بشوید.