ریپل چیست؟ همه چیز درباره Ripple در دنیای ارز دیجیتال
ریپل چیست؟
ریپل (Ripple) یک شرکت بزرگ واقع در سانفرانسیسکو آمریکاست که برای بانکها و نهادهای مالی، محصولات مالی غیرمتمرکز میسازد.
هدف ریپل این است که بتواند انتقال پول بین بانکی و بینالمللی را سریعتر، ارزانتر و غیر متمرکزتر کند که البته این هدف تا حد زیادی محقق شده است و اکنون بانکها و شرکتهای مالی بزرگی برای انجام انتقالهای پولی خود از محصولات ریپل استفاده میکنند.
ریپل چند محصول گوناگون برای بانکها و موسسات مالی طراحی کرده است که فقط یکی از آنها با ارز دیجیتال XRP کار میکند.
بنابراین، شما وقتی XRP میخرید، روی یکی از محصولات شرکت ریپل سرمایهگذاری کردهاید نه خود ریپل.
همچنین شما می توانید با کمک آموزش پرایس اکشن مدرسه معین، بسیار با این ارز دیجیتال آشنا شده و به خوبی بتوانید آن را معامله کنید.
XRP چیست؟
XRP یک توکن است که برای انتقال ارزش از طریق شبکهی ریپل استفاده میشود. هدف اصلی XRP این است که واسطهای برای مبادلات دیگر باشد، چه کریپتوکارنسیها و چه ارزهای فیات.
XRP یک تکنولوژی است که بهعنوان یک کریپتوکارنسی و یک شبکه پرداخت دیجیتال برای معاملات مالی عمل میکند.
XRP یک پروتکل بهصورت متنباز و درواقع یک شبکه غیرمتمرکز توزیعشدهی همتا به همتا است که بهویژه در امور بانکداری و مالی از آن استفاده میشود.
این فناوری نخستین بار توسط Chris Larsen و Jed McCaleb در سال ۲۰۱۲ راهاندازی شد. نکته جالب در خصوص تکنولوژی ریپل، استقلال ارزی آن است.
اساساً، یک تراکنش در شبکهی ریپل با هر ارز قابل تصوری میتواند پردازش شود. درواقع از این طریق، ریپل قصد دارد تا یک مشکل اساسی را در سیستم پولی بینالمللی حل کند.
به این دلیل که مبادلات ارزی پیچیده، هزینههای بالایی بهویژه برای معاملات مرزی به همراه دارند، بانکها باید دائماً نقدینگی خود را حفظ کنند و بهاصطلاح حسابهای Nostro در کشورهای پذیرنده داشته باشند.
تفاوت ریپل با XRP
وقتی مردم نام ریپل را میشنوند، بلافاصله فکرشان به سمت ارز دیجیتال آن یعنی XRP میرود.
اما اولین نکته اساسی که باید بدانید این است که ریپل با XRP کمی فرق دارد. در واقع ریپل با سایر ارزهای دیجیتال مثل بیت کوین یا اتریوم هم تفاوتهای زیادی دارد.
وقتی ارز دیجیتال اتریوم (ETH) میخرید، به این معنی است که روی شبکه اتریوم سرمایهگذاری میکنید. وقتی ارز دیجیتال (BTC) میخرید یعنی روی شبکه بیت کوین سرمایهگذاری میکنید اما وقتی ارز دیجیتال XRP میخرید الزاما روی ریپل سرمایهگذاری نکردهاید.
البته در بین جامعه ارزهای دیجیتال وقتی نام ریپل به میان میآید، منظور همان ارز دیجیتال XRP است اما لازم است بدانیم که این دو مفهوم در حقیقت با یکدیگر متفاوت هستند. اگر تاکنون کمی گیج شدهاید، جای نگرانی نیست.
اهداف ریپل
ریپل میخواهد یک شبکه پرداخت و ارتباطی امن و غیرمتمرکز را برای موسسات مالی سراسر جهان فراهم کند.
در حالی که بیت کوین با هدف تراکنشهای همتا به همتا و حذف واسطهها و بانکها روی کار آمده است، رپیل عقیده دارد که بانکها به خودی خود بد نیستند و فقط نحوه انجام کار آنهاست که باعث ایجاد مشکلات پرداختی و انتقال پول میشود.
ریپل قصد دارد تا با عرضه محصولات بانکی غیر متمرکز، مشکل تبادلات بینالمللی پول در جهان را برای همیشه حل کند.
سالانه بیش از ۱۵۵ تریلیون دلار پول به صورت برون مرزی در سراسر جهان جابهجا میشود.
مشکلات انتقال پول توسط بانکها و موسسات مالی سالهاست که حلنشده باقی مانده است و با توجه به رشد فناوری، هنوز انتقال بینالمللی پولهای کلان بین ۳ تا ۷ روز طول میکشد که نیازمند کارمزدهای بسیار بالا و انجام کاغذ بازیهای زیادی است.
رپیل میخواهد به این مشکلات برای همیشه پایان داده و بخش بزرگی از انتقالات پول را انجام دهد.
البته ریپل رقیبان بسیار سرسختی در سر راه خود دارد که مهمترینشان سوئیفت است.
مزایا و معایب پروتکل ریپل
مزایا
- تقریباً ضد جعل است
- انجام سریع تراکنشها در طی چند ثانیه
- در مرحله نهایی خود میتواند بهعنوان مترجم جهانی هر ارزی عمل کند
- قابلیت وام دادن و وام گرفتن سریع مبالغ پول
- اتصال ساده شبکههای پرداخت
- تورم ندارد، چراکه تمامی توکن ها از ابتدا استخراج شدهاند و از قبل وجود دارند
معایب
- ریپل بااینکه تحولات مثبتی را ایجاد کرده است، اما این شرکت به دلیل شیوههای مختلف تجاریاش اغلب مورد انتقاد قرار میگیرد.
- این شرکت بیان کرده بود که بخش عظیمی از ارز دیجیتال XRP را به کاربران شبکه منتقل خواهد کرد، اما تاکنون تنها مقادیر اندکی منتقل شدهاند.
- علاوه بر این، آزمایشگاههای ریپل تقریباً نیمی از کل XRP موجود در شبکه را برای خود نگه داشتهاند تا از ارزش آن بهرهمند شوند.
- این ارز دارای ویژگی متنباز است و بااینکه بسیار هوشمند است، زمانی که کد آن در دسترس قرار میگیرد، فرصتی به وجود میآید تا سود جویان تلاش کنند آن را هک کنند.
نماد اختصاری ریپل : XRP
نماد اختصاری ریپل، XRP است . این رمز ارز را میتوان به عنوان یک واسطه برای سایر ارزها در نظر گرفت.
این ارز هیچ تمایزی بین سایر ارزهای دیجیتال قائل نمیشود و مبادلات را برای هر ارزی آسان میسازد.
در حقیقت XRP تنها یک درگاه یا واسطه (Gateway) برای یک معامله است. ریپل هدف دارد تا واسطههای چندگانه را در یک زنجیره اعتماد در بین تمام کاربران ایجاد کند.
شما برای ساخت هر کیف پول فعال می بایست ۲۰ XRP برای آن هزینه نمایید و هرگز نمی توانید آن ۲۰ XRP را خرج یا منتقل نمایید.
محصولات شرکت ripple
در حال حاضر شرکت ریپل سه محصول اصلی برای بانکها و موسسات مالی دارد که عبارتند از:
- ایکس کارنت (xCurrent)
- ایکس رپید (xRapid)
- ایکس ویا (xVia)
اینها در حال حاضر سه محصول اصلی شرکت ریپل هستند که تحت عنوان یک نام جامع به نام ریپلنت (RippleNet) قرار دارند.
ارز دیجیتال XRP فقط روی شبکه ایکس رپید کاربرد دارد و در دیگر محصولات این شرکت، یعنی ایکس کارنت و ایکس ویا، این ارز دیجیتال کاربرد و جایگاه چندانی ندارد.
لازم به ذکر است که این روزها بیشتر شرکتهای تحت قرارداد ریپل از محصول ایکس کارنت آن استفاده میکنند.
بنابراین وقتی خبر همکاری ریپل با یک شرکت بزرگ منتشر میشود، لزوما به معنای کاربرد بیشتر XRP و احتمال افزایش قیمت آن نخواهد بود.
-
ایکس کارنت (xCurrent)
ایکس کارنت پلتفرمی است که بانکها و موسسات مالی برای انجام پرداختهای برون مرزی از آن استفاده میکنند.
این محصول روی یک دفتر کل توزیع شده به اسم اینترلجر (Interledger) کار میکند. نکته قابل توجه این است که این دفتر کل توسط متخصصان شرکت ریپل ساخته شده است اما توسط این شرکت کنترل نمیشود.
کنترل دفتر کل اینترلجر در دست کنسرسیوم شبکه جهانی وب (W3C) است. W۳C یک سازمان غیرانتفاعی است که استانداردهای بینالمللی شبکه جهانی وب را تعیین و کنترل میکند.
-
-
هدف اصلی xCurrent
-
هدف اصلی xCurrent ایجاد قابلیتی برای انجام پرداختها و تراکنشهای آنی با همه ارزهاست، نه فقط ارزهای دیجیتال.
ایکس کارنت با فراهم کردن نقدینگی کافی از ارزهای گوناگون و فراهم کردن یک پیامرسان مالی غیرمتمرکز، به بانکها این امکان را میدهد که بدون نگرانی با یکدیگر به تعامل مالی بپردازند.
به عنوان مثال یک بانک میتواند با ایکس کارنت دلار ارسال کند و بانک گیرنده، معادل همان مقدار دلار را به صورت یورو دریافت کند.
اکثر شرکتهای همکار ریپل در حال حاضر فقط از ایکس کارنت استفاده میکنند. در ایکس کارنت لزوما نیازی به استفاده از ارز دیجیتال XRP نیست.
-
ایکس رپید (xRapid)
ایکس رپید یک محصول برای حل مشکل نقدینگی در انجام معاملات بین بانکی است که به صورت مستقیم از ارز دیجیتال XRP استفاده میکند.
این محصول پول فیات را به XRP تبدیل کرده و پس از انتقال، آن را به پول مورد نیاز در بانک مقصد تبدیل میکند.
با این روش، بانک مبدأ برای ارتباط با بانک مقصد نیازی به استفاده از یک بانک واسط یا تامین کننده نقدینگی نخواهد داشت.
ایکس رپید یک محصول برای حل مشکل نقدینگی در انجام معاملات بین بانکی است که به صورت مستقیم از ارز دیجیتال XRP استفاده میکند.
این محصول پول فیات را به XRP تبدیل کرده و پس از انتقال، آن را به پول مورد نیاز در بانک مقصد تبدیل میکند. با این روش، بانک مبدأ برای ارتباط با بانک مقصد نیازی به استفاده از یک بانک واسط یا تامین کننده نقدینگی نخواهد داشت.
-
ایکس ویا (xVia)
ایکس ویا یک واسط کاربر است که برای استفاده آسانتر از ایکس کارنت و ایکس رپید طراحی شده است و امکان برقراری ارتباط بین محصولات مختلف ریپل را با روشی ساده فراهم میکند.
این محصول در سال ۲۰۱۸ طراحی شده و هماکنون در مرحله آزمایشی قرار دارد.
ارز دیجیتال XRP
ارز دیجیتال XRP، یک دارایی دیجیتال است که توسط شرکت ریپل ساخته و عرضه شده است.
در زمان نگارش این مقاله، این ارز دیجیتال در رده سوم بازار ارزهای دیجیتال قرار دارد. همانطور که گفتیم XRP در حال حاضر فقط روی یکی از محصولات ریپل یعنی xRapid کاربرد دارد.
ارز XRP استخراج نمیشود. تمام ۱۰۰ میلیارد واحد آن در سال ۲۰۱۳ توسط شرکت ریپل صادر شد.
در آن زمان، حدود ۲۰ میلیارد واحد از تمام توکنها به بنیانگذاران این شرکت رسید و ۸۰ درصد باقیمانده توسط شرکت در یک سپرده غیرمتمرکز نگهداری شد تا آرام آرام به بازار تزریق شود. هر ماه ۱ میلیارد واحد XRP به بازار تزریق میشود.
ارز دیجیتال XRP روی یک دفتر کل توزیع شده به نام ایکسآرپی لجر (XRP Ledger) منتقل میشود.
تراکنشهای این ارز دیجیتال توسط نودهایی که روی این دفتر کل قرار دارند، تایید میشوند.
از مزیتهای XRP میتوان به سرعت تراکنشهای فوقالعاده بالا و کارمزدهای به شدت پایین اشاره کرد.
در حال حاضر تکمیل شدن هر تراکنش ریپل فقط حدود ۴ ثانیه طول میکشد و میتوان میلیونها دلار پول را فقط با چند دلار کارمزد انتقال داد.
ریپل متمرکز است یا غیرمتمرکز
بسیاری از منتقدان ریپل بر این عقیده هستند که این شرکت و ارز دیجیتال آن (XRP) غیرمتمرکز نیستند و نمیتوانند در دسته کرپتوکارنسیها قرار بگیرند.
با این حال این شرکت مدعی است که تمرکز و کنترل خاصی بر روی محصولات خود ندارد و به نوعی آن را اثبات هم کرده است.
با اینکه تعداد اعتبارسنجهای تراکنش (نودها – Nodes) در دفتر کل ریپل (XRP Ledger) بسیار کم است، اما هر کسی میتواند به عنوان نود که در اجماع ریپل به آن سرور (Server) گفته میشود، فعالیت کند.
البته سرور شدن در ریپل یک سری شرایط خاص دارد، اما به هر حال هر کسی میتواند به صورت مستقیم به دفتر کل متصل شود.
اصل کار تایید تراکنشها توسط نودهایی خاص که به Unique Node Lists شهرت دارند، انجام میپذیرد.
زمانی که ۸۰ درصد از نودهای اعتبارسنج، اعتبار یک تراکنش را پذیرفتند، تراکنش تایید میشود.
ریپل بارها اعلام کرده است که به دنبال افزایش تعداد نودهای اعتبارسنج است تا به تمرکززدایی بیشتر شبکه کمک کند.
پروتکل XRP Ledger، متن باز و دارای یک سری قواعد خاص است که هر کس برای استفاده از آن باید قوانین را بپذیرد.
بنابراین از نظر تئوری، در صورت نابود شدن شرکت ریپل، دفتر کل XRP Ledger و ارز دیجیتال XRP به کار خود ادامه میدهند.
با این حال، اگر شرکت ریپل از بین برود، قطعا تاثیرات بسیار زیادی بر روی قیمت و کاربردپذیری XRP خواهد گذاشت.
با تمام این حرفا میتوان گفت که ریپل تقریبا یک شبکه نیمه متمرکز و غیرشفاف است و هنوز نمیتوان به طور قطع غیرمتمرکز بودن آن را تایید کرد.
از سوی دیگر شاید بتوان گفت که ریپل برای رسیدن به اهدافش خیلی نیاز به غیرمتمرکز بودن ندارد.
تاریخچه ریپل
رایان فوجر (Ryan Fugger)، در سال ۲۰۰۴ یعنی چهار سال قبل از پیدایش بیت کوین، شرکتی را بنا نهاد که ریپلپی (RipplePay) نام داشت.
ایده اصلی پشت ریپلپی، پروتکلی همتا به همتا از یک شبکه قابلاطمینان بود که بتوان با آن به راحتی پول را از یک نقطه به یک نقطه دیگر در جهان منتقل کرد و همه کاربران اینترنت بتوانند از آن استفاده کنند.
طبق محتوایی که هماکنون در وبسایت قدیمی RipplePay.com وجود دارد، این شرکت خود را اینگونه معرفی کرده است: ریپلپی یک سرویس مالی است که به شما این امکان را میدهد تا با دوستان، خانواده و همکاران خود، ارتباطات اعتباری و مالی خود را گسترش دهید و با ارزهای سنتی و آنلاین، از پرداختهای امن بهرهمند شوید.
ایده اصلی ریپلپی با ایده امروز ریپل بسیار نزدیک بود اما به دلیل مشکلات فنی و مدیریتی، این شرکت در رسیدن به اهداف خود خیلی موفق نبود و تا سال ۲۰۱۱ فقط با تعداد کمی شرکت قرارداد همکاری امضا کرده بود و کاربرانش به کمتر از ده هزار نفر میرسید.
-
ورود جد مک کالب
در ماه می سال ۲۰۱۱، جد مک کالب (Jed McCaleb)، یکی از حامیان ابتدایی بیت کوین به تیم ریپل ملحق شد. مک کالب سابقه بسیار درخشانی در بیت کوین داشت.
او در سال ۲۰۱۰، صرافی مشهور «ام تی گاکس» (Mt Gox) را پایهگذاری کرده بود و در جامعه بیت کوین مشارکت زیادی داشت. جد مکالب فوجر را قانع کرد که کنترل شرکت را به او و تیمش بسپارد.
-
ورود کریس لارسن
در سال ۲۰۱۲، مک کالب، کریس لارسن (Chris Larsen) را استخدام کرد و وی تا به امروز مدیریت اجرایی این شرکت را بر عهده دارد.
در وب سایت فعلی ریپل از لارسن بهعنوان یکی از بنیانگذاران ریپل یاد شده است. کریس لارسن هم یکی از افراد بسیار با سابقه در زمینه فناوری محسوب میشد.
با پیوستن لارسن به تیم، دوران جدیدی در تاریخ ریپل شروع شد که با عنوان اوپن کوین (Opencoin) از آن نامبرده میشود.
اوپن کوین اولین تغییر نام از سه تغییر نامی است که شرکت تابهحال تجربه کرده است.
در اکتبر سال ۲۰۱۲، «جسی پاول»، بنیانگذار و مدیرعامل صرافی «کراکن» (Kraken)، که یکی از دوستان صمیمی مک کالب نیز بود، در ریپل سرمایهگذاری کرد.
این سرمایهگذاری ارزشی معادل دویست هزار دلار داشت. «راجر ور» (Roger Ver)، از خالقان بیت کوین کش هم بهعنوان یکی از اولین سرمایهگذاران ریپل شناخته میشود.
جدایی جد مکالب و عرضه استلار
اختلافات جد مک کالب با اعضای شرکت و مخالفت او با رویکردهای اتخاذ شده توسط کریس لارسن باعث شد تا او در سال ۲۰۱۴ از تیم ریپل جدا شود.
جد مکالب معتقد است که هدف ریپل در سال ۲۰۱۴ به یکباره تغییر کرده است و این چیزی نبوده که او میخواسته. او کمی بعد به تیم استلار پیوست و هماکنون یکی از بنیانگذاران استلار است.
قیمت ریپل (XRP)
ریپل یا به طور دقیقتر XRP در سال ۲۰۱۳ با قیمت هر واحد ۰.۰۰۵ دلار به صرافیها عرضه شد و در ژانویه سال ۲۰۱۸ با به اوج قیمت خود یعنی ۳.۸ دلار رسید که نشان دهنده بیش از ۷۰,۰۰۰ درصد افزایش قیمت است.
پس از رسیدن به اوج، قیمت ریپل سقوط بسیار هولناکی داشت و هماکنون که در حال نوشتن این مقاله هستیم، با قیمت هر واحد ۰.۳۲ دلار معامله میشود.
با این حال، همچنان حدود ۵,۰۰۰ درصد نسبت به قیمت اولیه خود رشد داشته است.
صعود اصلی قیمت ریپل از سال ۲۰۱۷ آغاز شد.
اگر در ابتدای سال ۲۰۱۷ (به عنوان مثال ماه مارس) یعنی حدود ۲.۵ سال پیش که قیمت هر ریپل ۰.۰۰۵ دلار بود، فقط معادل ۱,۰۰۰ دلار ریپل میخریدید، در ژانویه سال ۲۰۱۸ (با قیمت ۳.۸ دلار)، یعنی یک سال بعد، سرمایه شما بیش از ۷۰۰,۰۰۰ دلار ارزش داشت و با قیمت فعلی (۰.۳۲ دلار)، ارزش سرمایهگذاری شما بیش از ۶۰,۰۰۰ دلار بود.
اعداد و ارقام فوق هر کسی را به وجد میآورند اما باید بدانید که این فقط یک روی سکه بود. د
ر روی دیگر سکه سقوط شدید قیمت ریپل از ۳.۸ دلار به کمتر از ۰.۵ دلار قرار دارد که خیلی از سرمایهگذاران تازه کار را به خاک سیاه نشاند.
سرمایهگذارانی که به امید ۱۰۰ دلاری شدن قیمت ریپل، بخش زیادی از پولهایشان را در اوج قیمت سرمایهگذاری کردند.
به عقیده بسیاری از تحلیلگران، امکان دستکاری شدن قیمت ریپل بسیار بالاست زیرا بخش زیادی از واحدهای XRP در دست شرکت قرار دارد و میتواند با دستکاری عرضه و تقاضا تاثیر زیادی بر قیمت بگذارد.
از طرف دیگر همانطور که بالاتر گفتیم، ارز دیجیتال XRP فقط روی یکی از محصولات شرکت ریپل یعنی xRapid کاربرد دارد.
بدیهی ست که هر چه پذیرش بانک ها و نهاد های مالی بیشتر باشد، رشد قیمت آن هم بیشتر خواهد شد. یکی از ریسکهای بزرگ سرمایهگذاری روی ریپل، نیمه متمرکز بودن آن است.
اخبار و اتفاقاتی که در شرکت ریپل رخ دهد، به شدت در قیمت آن تاثیرگذار خواهد بود.
چگونه ریپل (XRP) بخریم؟
ریپل یکی از آن ارزهای دیجیتالی است که تقریبا تمام صرافیهای بزرگ و معتبر از آن پشتیبانی میکنند.
اگر قصد خرید مستقیم ریپل با ریال و کارت بانکی خود را دارید، باید از طریق سایتهای آنلاین داخلی اقدام کنید.
با این حال، بیشتر سایتهای ایرانی در حال حاضر فقط بیت کوین یا اتریوم میفروشند و سایتهای ایرانی کمی ریپل را به سبد ارزهای خود اضافه کردهاند.
در صورت موجود بودن ریپل در وبسایتهای ایرانی، حتما قبل از خرید، از معتبر بودن صرافی اطمینان حاصل کنید.
اما متداول ترین روش خرید ریپل، مخصوصا برای کاربران ایرانی، به این صورت است که ابتدا باید از سایتهای ایرانی، بیت کوین یا اتریوم بخرید و سپس بیت کوین یا اتریوم خود را به یک صرافی بینالمللی ببرید و به ریپل تبدیل کنید.
لیست صرافیهای خارجی که ریپل در آن خرید و فروش میشود را میتوان از سایت Coinmarketcap مشاهده کرد.
باید توجه داشته باشید که به دلیل مسائل تحریم، پیش از انتخاب یک صرافی، از تحریم نبودن کاربران ایرانی در آن اطمینان حاصل کنید. در حال حاضر بیشتر کاربران ایرانی از صرافی بایننس (Binance) برای خرید و فروش ارزهای دیجیتال استفاده میکنند.
تفاوت اساسی بیت کوین با ریپل چیست؟
این سرورهای اعتبار سنجی و مکانیسم اجماع هستند که باعث میشوند مردم تصور کنند ریپل هم یک تکنولوژی مبتنی بر بلاک چین است، اگرچه ریپل هم اجماع گرا است، اما برخلاف بیت کوین مبتنی بر بلاک چین نیست.
بلاک چین چیست؟
ریپل برای شرکتهای بزرگ ساختهشده است و بااینکه برای مصارف پرداخت شخص به شخص نیز از آن استفاده میشود، اما تمرکز اصلیاش این مسئله نیست.
هدف اصلی پلتفرم ریپل انتقال پول در حجم بالا در سرتاسر جهان با سریعترین سرعت ممکن است.
تاکنون، ریپل از زمان انتشارش با بیش از ۳۵ میلیون تراکنش پردازش شده بدون مشکل، همچنان پایدار باقیمانده است.
این پلتفرم قادر به انجام ۱،۵۰۰ معامله در ثانیه (TPS) است و همچنان قصد دارد تا به سطح Visa یعنی ۵۰،۰۰۰ تراکنش در ثانیه برسد، در مقایسه، بیت کوین میتواند ۳-۶ tps و اتریوم ۱۵ tps را هدایت کند.
توکن ریپل (XRP) مانند ارزهای دیجیتال بیت کوین، اتریوم، لایت کوین و بسیاری دیگر از کریپتوکارنسی تا استخراج نمیشود.
بیت کوین چیست؟
در عوض، XRP در همان ابتدای کار به تعداد ۱۰۰ میلیارد کوین منتشر شد. استفاده از XRP کاملاً مستقل از شبکهی ریپل است.
به این معنا که بانکها برای انتقال دلار، یورو و … به XRP احتیاج ندارند و این همان چیزی است که ممکن است بسیاری از سرمایهگذاران کوچک هنگام خرید این توکن آن را فراموش کنند.
دیدگاهتان را بنویسید
برای نوشتن دیدگاه باید وارد بشوید.