راز سودآوری ماینینگ بعد از سقوط بیتکوین

در هفته‌های اخیر بازار بیتکوین یکی از شدیدترین نوسان‌های خود را تجربه کرد. قیمت بیتکوین که تا حوالی ۱۲۰ هزار دلار بالا رفته بود، با یک اصلاح سنگین تا محدوده ۸۴ هزار دلار پایین آمد و اکنون دوباره در حوالی ۹۳ هزار دلار نوسان می‌کند. این ریزش قابل‌توجه، بسیاری از فعالان بازار را نگران کرد و برخلاف انتظار خیلی‌ها در کمال تعجب، تاثیر مستقیمی بر شبکه بیتکوین و فعالیت ماینرها نگذاشت.

با وجود افت قیمت، هش‌ریت شبکه کاهش چشمگیری پیدا نکرد و حتی در برخی مقاطع روند افزایشی داشت. این یعنی بخش بزرگی از ماینرها همچنان مشغول فعالیت هستند و امنیت شبکه بیتکوین نیز دچار اختلال نشده است. به‌نظر می‌رسد فشار ناشی از بازار نزولی، هنوز آنقدر شدید نبوده که بخش بزرگی از دستگاه‌های ماینینگ را خاموش کند یا سودآوری آنها را دچار تهدید جدی کند.

این سوال در ذهن بسیاری شکل می‌گیرد که چرا ماینرها در چنین دوره‌هایی همچنان سرپا هستند؟ چه عواملی باعث می‌شود عملیات ماینینگ، برخلاف سقوط قیمت، سودآور باقی بماند؟

برای پاسخ به این سوال، باید ابتدا ببینیم درآمد ماینرها از چه بخش‌هایی تشکیل می‌شود و مهم‌تر از همه، سختی شبکه دقیقا چیست و چه نقشی در تعادل اقتصادی ماینینگ دارد. سختی شبکه یکی از همان سازوکارهایی است که باعث می‌شود ماینرها حتی در بازار نزولی، تا حد زیادی درآمد خود را حفظ کنند و از فشار قیمت‌ها در امان بمانند.

استخراج بیت‌کوین چیست؟

استخراج بیت‌کوین یک فرایند غیرمتمرکز برای ثبت تراکنش‌ها و حفظ امنیت شبکه است. در این فرایند، ماینرها با استفاده از دستگاه‌های محاسباتی قدرتمند، معماهای رمزنگاری را حل می‌کنند تا بلوک بعدی را به زنجیره اضافه کنند.

هر مجموعه‌ای از تراکنش‌های جدید در قالب یک بلوک مرتب می‌شود و ماینرها برای پیدا کردن هشی که کمتر از مقدار هدف شبکه باشد با یکدیگر رقابت می‌کنند؛ معیاری که به آن سختی استخراج گفته می‌شود. نخستین ماینری که پاسخ درست را پیدا کند، بلوک را ثبت می‌کند و پاداش آن دوره را دریافت می‌کند. در سال ۲۰۲۵، این پاداش ۳.۱۲۵ بیت‌کوین به همراه کارمزد تراکنش‌ها است؛ رقمی که ارزش دلاری آن بسته به قیمت بیت‌کوین تغییر می‌کند.

استخراج بیت‌کوین دو کارکرد اصلی دارد: تولید بیت‌کوین‌های جدید و تایید و ثبت تمام تراکنش‌ها. همین نقش دوگانه باعث شده این فرایند به بخشی جدایی‌ناپذیر از ساختار بیت‌کوین تبدیل شود.

بلوک، کلید پاداش ماینرها

هر بلوک بیت‌کوین شامل هزاران تراکنش تایید شده است. زمانی که یک ماینر هش برنده را پیدا می‌کند، آن بلوک برای همیشه در بلاکچین ثبت می‌شود. به عنوان نمونه، بلوک شماره ۸۴۰۰۰۰ که در آوریل ۲۰۲۴ توسط ViaBTC استخراج شد، بیش از ۳۰۰۰ تراکنش داشت و پاداش آن معادل ۳.۱۲۵ بیت‌کوین به اضافه کارمزد تراکنش‌های ثبت شده در این بلوک بود. این بلوک نخستین بلوک پس از هاوینگ بود؛ رویدادی که در آن پاداش استخراج نصف می‌شود.

بلوک‌های پس از هر هاوینگ شامل ساتوشی‌های کمیابی هستند که با نام Epic Satoshi شناخته می‌شوند. تعداد کل این ساتوشی‌ها ۳۲ عدد، معادل تعداد هاوینگ‌های برنامه‌ریزی شده شبکه است که در حال حاضر تنها ۴ عدد از آن‌ها استخراج شده و بقیه هنوز در شبکه پخش نشده‌اند. ViaBTC حراج این ساتوشی‌های کمیاب موسوم به Epic Sats را همان موقع برگزار کرد؛ حراجی که تنها با پرداخت بیت‌کوین قابل شرکت بود و قیمت پایه آن ۱ بیت‌کوین تعیین شد و پاداش نهایی نیز بین ماینرها تقسیم شد.

هش‌ریت، امنیت و بهره‌وری

هش‌ریت یکی از شاخص‌های کلیدی در استخراج بیت‌کوین است. هش‌ریت به مجموع توان پردازشی گفته می‌شود که تمام ماینرهای شبکه برای حل معماهای رمزنگاری و یافتن بلوک بعدی به کار می‌گیرند. این شاخص بر حسب هش بر ثانیه اندازه‌گیری می‌شود و در سال ۲۰۲۵ اغلب از ۵۰۰ اگزاهش بر ثانیه فراتر می‌رود.

هرچه هش‌ریت بیشتر باشد، تلاش بیشتری برای یافتن بلوک انجام می‌شود و همین موضوع امنیت شبکه را افزایش می‌دهد. برای ماینرهای انفرادی، افزایش هش‌ریت شانس دریافت پاداش بلوک را بالاتر می‌برد. برای کل شبکه نیز هش‌ریت بالا از بیت‌کوین در برابر حملاتی مانند حمله ۵۱ درصدی محافظت می‌کند، زیرا کسب کنترل لازم برای چنین حمله‌ای به شدت پرهزینه و عملاً ناممکن می‌شود.

عوامل اصلی تاثیرگذار بر سودآوری استخراج

هزینه برق

بخش بزرگی از هزینه‌های استخراج به مصرف برق مربوط است. کشورهایی که انرژی ارزان‌تری دارند، مانند قزاقستان، پاراگوئه و اتیوپی، شرایط مناسب‌تری برای فعالیت ماینرها فراهم می‌کنند و همین موضوع مزیت رقابتی قابل توجهی ایجاد می‌کند. در مقابل، مناطقی که تعرفه برق در آن‌ها بالاست، به‌خصوص برخی کشورها یا شهرهای اروپایی، استخراج را بدون استفاده از زیرساخت‌های صنعتی و تجهیزات بهینه، عملاً غیرممکن می‌کنند.

توزیع بیتکوین، سختی شبکه و هاوینگ

پاداش استخراج بیت‌کوین در آوریل ۲۰۲۴ از ۶.۲۵ بیت‌کوین به ۳.۱۲۵ بیت‌کوین کاهش پیدا کرد و همین موضوع عرضه روزانه را نیز نصف کرد. صدور روزانه بیت‌کوین از حدود ۹۰۰ عدد به حدود ۴۵۰ عدد رسید و این کاهش، درآمد ماینرها را تا حد زیادی محدود کرد. در کنار این موضوع، سختی شبکه نیز تقریبا هر دو هفته یک‌بار تنظیم می‌شود تا فاصله زمانی ده دقیقه‌ای بین استخراج بلوک‌ها حفظ شود. به این ترتیب، هر زمان ماینرهای بیشتری وارد شبکه شوند، رقابت بیشتر می‌شود و سختی شبکه نیز بالا می‌رود.

قیمت بیت‌کوین

با وجود نوسان‌های اخیر، قیمت بیت‌کوین در سال ۲۰۲۵ همچنان در محدوده بالای ۱۱۰ هزار دلار قرار داشت و همین موضوع ارزش دلاری درآمد ماینرها را در سطح قابل قبولی حفظ کرد. البته سودآوری نهایی به این بستگی دارد که هزینه برق، هزینه نگهداری و قیمت سخت‌افزار در برابر این درآمد چه وضعیتی داشته باشد.

کارمزد تراکنش‌ها

کارمزد تراکنش‌ها به تدریج به یک منبع درآمد مهم برای ماینرها تبدیل شده است و پیش‌بینی می‌شود در آینده به جایگزینی برای پاداش بلوک‌ها تبدیل شود. در دوره‌هایی که شبکه شلوغ می‌شود، مانند بخش‌هایی از سال ۲۰۲۴، کارمزدها گاهی بیش از ۲۰ تا ۳۰ درصد کل درآمد برخی بلوک‌ها را تشکیل می‌دادند و کاهش پاداش استخراج را تا حد زیادی جبران می‌کردند. در سال ۲۰۲۵ نیز کارمزدها همچنان نقش مهمی در حفظ درآمد ماینرها ایفا می‌کنند و به پایداری اقتصادی استخراج کمک می‌کنند.

سختی شبکه، عامل بقای ماینرها

سختی شبکه یکی از مفاهیم بنیادی در استخراج رمزارزهاست و مشخص می‌کند پیدا کردن یک بلوک معتبر برای ماینرها تا چه اندازه دشوار است. این سازوکار در شبکه‌های مبتنی بر اثبات کار، مانند بیت‌کوین، لایت‌کوین یا کسپا، به‌طور خودکار تنظیم می‌شود تا فاصله زمانی میان استخراج بلوک‌ها ثابت بماند و نوسان‌های هش‌ریت به عملکرد کلی شبکه آسیب نزند.

برای ماینرها، درک این شاخص اهمیت زیادی دارد، زیرا سختی شبکه به‌طور مستقیم بر درآمد، کارایی دستگاه‌ها و سودآوری نهایی تاثیر می‌گذارد. به بیان ساده، سختی شبکه نشان می‌دهد برای پیدا کردن یک بلوک جدید، چه میزان تلاش محاسباتی لازم است. هرچه این شاخص بالاتر باشد، رقابت میان ماینرها بیشتر است و حل معماهای رمزنگاری زمان و انرژی بیشتری نیاز دارد.

رفتار سختی شبکه معمولاً با کمی تاخیر نسبت به قیمت حرکت می‌کند. زمانی که قیمت افزایش پیدا می‌کند، ماینرها دستگاه‌های جدید وارد مدار می‌کنند، هش‌ریت بالا می‌رود و سختی شبکه نیز در دوره‌های بعدی افزایش پیدا می‌کند. در مقابل، زمانی که قیمت وارد یک دوره اصلاح می‌شود و فشار روی ماینرهای کم‌بازده بیشتر می‌شود، بخشی از دستگاه‌ها خاموش می‌شود و سختی شبکه پس از چند دوره کاهش پیدا می‌کند.

همین اتفاق نیز در هفته‌های اخیر رخ داده است؛ با وجود ریزش شدید بازار، کاهش محدودی در سختی شبکه مشاهده شد که نشان می‌دهد برخی دستگاه‌های ضعیف از مدار خارج شده‌اند، نتیجه کاهش سختی شبکه این است که میزان درامد ماینرها به بیتکوین افزایش پیدا می‌کند و به این ترتیب بخشی از خسارت ناشی از کاهش قیمت بیتکوین را اصلاح می‌کند.

بررسی همزمان روند سختی شبکه و قیمت می‌تواند به ماینرها کمک کند تغییرات سودآوری را تخمین بزنند و برای دوره‌های بعدی برنامه‌ریزی دقیق‌تری داشته باشند. در زمان‌هایی که سختی شبکه سریع‌تر از قیمت رشد می‌کند، درآمد ماینرها معمولاً کاهش پیدا می‌کند؛ اما اگر بازار وارد دوره اصلاح شود و سختی کمی پایین بیاید، شرایط تا حدی به نفع ماینرها تغییر می‌کند و فشار هزینه‌ها کمتر می‌شود.

سختی استخراج علاوه بر نقش اقتصادی، یکی از اجزای اصلی امنیت شبکه‌های اثبات کار نیز هست. افزایش سختی به معنای حضور فعالیت گسترده ماینرها و توان پردازشی بالاتری است که امنیت شبکه را تقویت می‌کند؛ اما همزمان رقابت را شدیدتر می‌کند و ماینرها ناچارند عملیات خود را بهینه، هزینه‌ها را کنترل و استراتژی استخراج خود را هوشمندانه‌تر تنظیم کنند.

برای استخراج‌کنندگان خرد که عمدتا با استخرهایی مانند ViaBTC یا AntPool کار می‌کنند، آنالیز روندهای سختی، هش‌ریت و قیمت رمزارزها نقش مهمی در حفظ سودآوری دارد. این ترکیب به آن‌ها کمک می‌کند تصمیم‌های عملیاتی دقیق‌تری بگیرند، در صورت نیاز تنوع بیشتری در رمزارزهای قابل استخراج ایجاد کنند و چشم‌انداز بلندمدتی برای ادامه فعالیت داشته باشند.

جمع‌بندی

ریزش قیمت بیتکوین معمولاً اولین عاملی است که نگاه‌ها را به سمت کاهش سودآوری ماینرها جلب می‌کند؛ اما واقعیت این است که ساختار اقتصادی شبکه بیتکوین طوری طراحی شده که فشار بازار را میان ماینرها توزیع و اثر آن را تا حد زیادی خنثی می‌کند. این موضوع را در هفته‌های اخیر نیز به‌خوبی دیدیم؛ زمانی که قیمت از محدوده ۱۲۰ هزار دلار تا حدود ۸۴ هزار دلار سقوط کرد، اما هش‌ریت و امنیت شبکه دچار افت جدی نشد. دلیل این پایداری به رفتار طبیعی شبکه در دوره‌های اصلاح بازار برمی‌گردد.

وقتی قیمت کاهش پیدا می‌کند، اولین گروهی که تحت فشار قرار می‌گیرند ماینرهایی هستند که با برق گران یا دستگاه‌های قدیمی کار می‌کنند. هزینه بالای انرژی باعث می‌شود فعالیت این دسته از ماینرها دیگر صرفه اقتصادی نداشته باشد و ناچار شوند دستگاه‌های خود را خاموش کنند. این خاموشی‌ها در ظاهر نشانه‌ای از کاهش فعالیت ماینرهاست، اما در واقع بخشی از سازوکار خودتنظیم‌کننده شبکه است که در نهایت به سود ماینرهای باقی‌مانده تمام می‌شود.

خاموش شدن دستگاه‌های کم‌بازده باعث می‌شود هش‌ریت شبكه کمی کاهش پیدا کند و این کاهش با یک تاخیر طبیعی، به کاهش سختی شبکه منجر می‌شود. زمانی که سختی پایین می‌آید، رقابت میان ماینرها کمتر می‌شود و احتمال دریافت سهم بیشتری از پاداش بلاک برای ماینرهای فعال افزایش پیدا می‌کند. نتیجه این است که درآمد ماینرهای باقی‌مانده به بیتکوین بیشتر می‌شود؛ یعنی تعداد بیتکوین‌هایی که هر مجموعه می‌تواند در یک بازه زمانی مشخص استخراج کند، افزایش پیدا می‌کند.

به بیان ساده‌تر، افت قیمت باعث می‌شود بخشی از رقبا از میدان خارج شوند و درآمدی که پیش‌تر میان تعداد بیشتری از ماینرها تقسیم می‌شد، اکنون میان گروه کوچک‌تری توزیع شود. این مکانیزم تعادلی باعث می‌شود حتی با وجود کاهش قیمت، مجموع درآمد ماینرهای فعال تا حد زیادی حفظ شود. در بسیاری از دوره‌ها، افزایش سهم بیتکوینی ماینرها آن‌قدر محسوس است که بخش قابل توجهی از افت قیمت را جبران می‌کند و اجازه نمی‌دهد سودآوری عملیات ماینینگ به‌طور جدی تهدید شود.

در نتیجه، اقتصاد استخراج بیتکوین برخلاف ظاهر، شکننده نیست. شبکه به‌گونه‌ای طراحی شده که شوک‌های قیمتی را جذب و فشار بازار را میان ماینرها بازتوزیع می‌کند. همین ویژگی باعث شده ماینینگ در یک چشم انداز بلند مدت هم، یک صنعت پایدار باقی بماند و ماینرهایی که زیرساخت مناسب و مدیریت هزینه کارآمد دارند، بتوانند بدون آسیب جدی به فعالیت خود ادامه دهند.