نظریه امواج الیوت یک تکنیک تحلیل تکنیکال است که توسط «رالف نلسون الیوت» در دهه ۱۹۳۰ ابداع شد. الیوت با مطالعه چندین سال داده‌های بازار سهام و بررسی شاخص‌های مختلف، توانست در سال ۱۹۳۵ یک کف بازار را پیش‌بینی کند. از آن زمان، این نظریه به یک ابزار معتبر برای بسیاری از مدیران پورتفولیو و تحلیلگران در سراسر جهان تبدیل شد.

الیوت دریافت که حرکات قیمت سهام الگوهایی موج‌مانند دارند که تحت تأثیر احساسات سرمایه‌گذاران شکل می‌گیرند. مانند امواج دریا، این حرکات تکراری، منظم و ریتمیک هستند. هرچند این الگوها حتمی نیستند، اما سناریوهایی محتمل برای پیش‌بینی رفتار قیمت ارائه می‌دهند.

تاریخچه نظریه امواج الیوت

رالف نلسون الیوت در دهه ۱۹۳۰ نظریه موج الیوت را ابداع کرد. او معتقد بود که بازارهای مالی، برخلاف تصور بسیاری که آنها را تصادفی و بی‌نظم می‌دانند، طبق الگوهایی مشخص و تکراری حرکت می‌کنند.

الیوت در رفتار قیمت‌ها الگوهایی پیدا کرد که به آنها “موج” می‌گفت. بعدها، دانشمندان این الگوها را “فراکتال” (ساختارهایی تکرارشونده در مقیاس‌های مختلف) نامیدند و از نظر ریاضی اثبات کردند.

مبانی نظریه امواج الیوت

الیوت معتقد بود که قیمت‌ها در بازارهای مالی به‌صورت تصادفی حرکت نمی‌کنند، بلکه الگوهای مشخصی را دنبال می‌کنند که به آنها “موج” گفته می‌شود. این الگوها تحت تأثیر رفتار جمعی سرمایه‌گذاران ایجاد می‌شوند و در طول زمان تکرار می‌گردند.

او اظهار داشت که این حرکات شامل دو نوع موج اصلی هستند:

1. موج‌های حرکتی (Impulse Waves): این موج‌ها در جهت روند اصلی بازار حرکت می‌کنند و نشان‌دهنده قدرت حرکت قیمت هستند.
2. موج‌های اصلاحی (Corrective Waves): این موج‌ها برخلاف جهت روند اصلی حرکت می‌کنند و نقش اصلاح یا تعدیل حرکت قیمت را بر عهده دارند.

الیوت این رفتار بازار را در قالب یک چرخه کامل از هشت موج اصلی توصیف کرد که شامل پنج موج حرکتی و سه موج اصلاحی است. به بیان ساده‌تر:

• پنج موج اول: روند اصلی بازار را شکل می‌دهند.
• سه موج بعدی: اصلاحی هستند و بخشی از حرکت قبلی را تعدیل می‌کنند.

ساختار چرخه‌ای امواج الیوت

نظریه الیوت دو نوع موج اصلی را توصیف می‌کند:

• موج‌های حرکتی (یا انگیزشی): در جهت روند اصلی حرکت می‌کنند.
• موج‌های اصلاحی: در خلاف جهت روند اصلی حرکت دارند.

ساختار موج حرکتی

در یک بازار صعودی (Bull Market):

• موج‌های ۱، ۳ و ۵ حرکت قیمت را به سمت بالا پیش می‌برند و حرکتی هستند.
• موج‌های ۲ و ۴ پس از موج‌های حرکتی، حرکات کوچکی به سمت پایین دارند و نقش اصلاحی دارند.

جزئیات:

• هر یک از موج‌های حرکتی (۱، ۳ و ۵) به پنج موج کوچک‌تر تقسیم می‌شوند که با ((i))، ((ii))، ((iii))، ((iv)) و ((v)) مشخص می‌شوند.
• موج‌های اصلاحی (۲ و ۴) به سه موج کوچک‌تر تقسیم می‌شوند که با ((a))، ((b)) و ((c)) مشخص می‌شوند.

ساختار موج اصلاحی

موج‌های اصلاحی شامل سه موج هستند: A، B و C.

• موج‌های A و C حرکتی هستند و هر یک شامل پنج موج کوچک‌ترند.
• موج B اصلاحی است و شامل سه موج کوچک‌تر است.

در بازار نزولی (Bear Market):

• موج‌های حرکتی (۱، ۳ و ۵) قیمت را به سمت پایین می‌برند.
• موج‌های اصلاحی (A، B و C) قیمت را کمی به سمت بالا بازمی‌گردانند.

ویژگی‌های کلیدی نظریه امواج الیوت

1. ساختار فراکتالی (Fractal Nature): نظریه الیوت بر اساس الگوهای فراکتالی بنا شده است؛ به این معنا که هر موج اصلی (چه حرکتی و چه اصلاحی) از موج‌های کوچک‌تری تشکیل شده است که همان الگو را تکرار می‌کنند. این ویژگی باعث می‌شود که تحلیلگران بتوانند از این نظریه در بازه‌های زمانی مختلف (کوتاه‌مدت، میان‌مدت و بلندمدت) استفاده کنند.
2. قوانین شناسایی امواج: الیوت سه قانون اصلی برای شناسایی موج‌ها تعریف کرد:
   • قانون اول: موج ۲ هیچ‌گاه نمی‌تواند بیش از ۱۰۰٪ موج ۱ را اصلاح کند.
   • قانون دوم: موج ۳ نمی‌تواند کوتاه‌ترین موج در میان موج‌های ۱، ۳ و ۵ باشد.
   • قانون سوم: موج ۴ نباید وارد محدوده موج ۱ شود.
3. تناوب (Alternation): در موج‌های اصلاحی، اگر موج ۲ ساده باشد (مثل یک حرکت مستقیم)، موج ۴ معمولاً پیچیده خواهد بود (مثل یک الگوی مثلث یا ترکیب) و بالعکس.
4. فیبوناچی و امواج الیوت: طول و مدت موج‌ها اغلب با نسبت‌های فیبوناچی (مانند 0.618، 1.618 و …) ارتباط دارند. این نسبت‌ها در پیش‌بینی طول موج‌ها و نقاط بازگشت قیمت کاربرد دارند.

کاربردهای نظریه امواج الیوت در تحلیل تکنیکال

1. پیش‌بینی روندهای آینده: با شناسایی الگوهای موجی، تحلیلگران می‌توانند روندهای اصلی بازار را شناسایی کرده و نقاط احتمالی بازگشت یا ادامه روند را پیش‌بینی کنند.
2. تعیین نقاط ورود و خروج: نظریه موج الیوت به معامله‌گران کمک می‌کند تا بهترین نقاط ورود به معامله یا خروج از آن را مشخص کنند.
3. مدیریت ریسک: شناسایی صحیح موج‌ها به معامله‌گران امکان می‌دهد تا استراتژی‌های مدیریت ریسک موثری تدوین کنند و از ضررهای احتمالی جلوگیری کنند.

مزایای نظریه موج الیوت

• تکرارپذیری: الگوهای موجی در تمامی بازارهای مالی (فارکس، سهام، ارز دیجیتال و …) قابل مشاهده و استفاده هستند.
• دید روان‌شناختی: این نظریه ارتباط عمیقی با رفتار روان‌شناختی سرمایه‌گذاران دارد و به درک بهتر حرکات بازار کمک می‌کند.
• پیش‌بینی‌پذیری: با شناسایی الگوها و موج‌ها، می‌توان نقاط کلیدی بازار را پیش‌بینی کرد.

محدودیت‌های نظریه موج الیوت

1. پیچیدگی: استفاده از این نظریه به تجربه و دانش زیادی نیاز دارد و ممکن است برای مبتدیان چالش‌برانگیز باشد.
2. اختلاف نظر: تحلیل‌گران مختلف ممکن است برداشت‌های متفاوتی از یک نمودار داشته باشند.
3. عدم قطعیت: اگرچه نظریه الیوت ابزار قدرتمندی است، اما نتایج آن قطعی نیست و تنها پیش‌بینی‌های احتمالی ارائه می‌دهد.

نقش فیبوناچی در نظریه الیوت

الیوت متوجه شد که موج‌های اصلاحی معمولاً با نسبت‌های فیبوناچی (۳۸٪، ۵۰٪، ۶۲٪) از موج‌های حرکتی قبل از خود پیروی می‌کنند. همچنین، موج‌های حرکتی نیز با نسبت‌های فیبوناچی به یکدیگر مرتبط هستند.

نکات اصلی نظریه موج الیوت

1. روان‌شناسی جمعی سرمایه‌گذاران: این نظریه بر اساس تغییرات مداوم احساسات و روان‌شناسی سرمایه‌گذاران است.
2. دو نوع موج: موج‌های حرکتی (در جهت روند اصلی) و موج‌های اصلاحی (در خلاف جهت روند اصلی).
3. ساختار فراکتالی: هر مجموعه موج درون مجموعه‌ای بزرگ‌تر قرار دارد که همان الگوی حرکتی یا اصلاحی را تکرار می‌کند.

نتیجه‌گیری

نظریه موج الیوت یک ابزار تحلیل تکنیکال پیشرفته است که با تمرکز بر الگوهای تکرارشونده و چرخه‌های روان‌شناختی بازار، به معامله‌گران کمک می‌کند حرکات قیمت را پیش‌بینی کنند و تصمیمات آگاهانه‌تری بگیرند. با این حال، این نظریه به دلیل پیچیدگی و نیاز به تجربه، بیشتر مناسب تحلیلگران حرفه‌ای است. ترکیب این روش با سایر ابزارهای تحلیل تکنیکال و استراتژی‌های مدیریت ریسک می‌تواند به افزایش دقت تحلیل و موفقیت در معاملات کمک کند.