تاریخچه پیدایش ناظر بازار بورس

طبق قانون سال ۱۳۴۶، سازمان کارگزاران بورس، وظیفه گرداندن امور مربوط به بازار بورس را بر عهده داشت.بعد از آن در سال ۱۳۸۴ قوانینی تصویب شد که عملیات نظارت از اجرا جدا شد و سازمان بورس اوراق بهادار رسما به عنوان ناظر بازار شروع به کار کرد و وظیفه نظارت بازار را بر عهده گرفت.

نظارت بر روند معاملات بر عهده کیست؟

طبق قانون جدید بازار اوراق بهادار، نهاد سازمان بورس و اوراق بهادار ایجاد وظیفه دارد زیر نظر شورای عالی بورس به نظارت بر اجرای قوانین و مقررات بپردازد.

سال مالی

هر دوره ی مالی ای در حقیقت مدت خاصی دارد، اما به دوره مالی که مدت آن یک سال باشد، سال مالی می گویند، این دوره زمانی در حسابداری نیز پرکاربرد است.

شرکت ها و سال مالی

با توجه به قوانین موجود، وقتی سال مالی به پایان می رسد، حسابداران و شرکت ها موظف اند تا صورت های مالی و اظهار نامه عملکرد خود را ارسال نمایند.

اگر بخواهیم مفهوم سال مالی را بهتر توضیح دهیم:از نگاهی دیگر به دوره‌ای که در آن وضعیت مالی سالیانه شرکت ها محاسبه می شود سال مالی گفته می شود.

شرکت ها سال مالی خود را چگونه آغاز می کنند؟

اکثر شرکت ها در اوایل فروردین سال مالی خود را با اعلام کردن پیش بینی سود سال جدید و بررسی حساب های سال قبل شروع می کند.

آغاز سال مالی در هر شرکتی

انتخاب زمان شروع سال مالی یکی از اولین کارهایی است که هنگام راه اندازی مشاغل جدید باید انجام دهید. ممکن است آسان ترین کار به نظر برسد ، اما این یک قدم کوچک قطعاً تأثیر زیادی دارد. لازم به ذکر است که مدت زمان سال مالی همان ۱۲ ماه است، اما اگر بخواهیم ریز تر به این موضوع بپردازیم، آغاز سال مالی در هر شرکت می تواند با  شرکت دیگری متفاوت باشد.

به عبارت دیگر: سال مالی یک دوره زمانی یک ساله است اما لزوماً از ابتدای سال تقویم شروع نمی شود. کشورها، شرکت ها و سازمان ها می توانند سال های مالی خود را متفاوت و بسته به حسابداری و حسابرسی خارجی خود شروع و به پایان برسانند.

روز شروع و پایان سال مالی

اولین روز پس از پایان سال مالی، شروع سال مالی جدید می باشد. برای مثال فرض کنید سال مالی شرکت در ۲۹ اسفند هر سال بسته شود، روز شروع سال مالی جدید دقیقا می شود اول فروردین!

سال مالی شرکت ها در ایران چگونه است؟

سال مالی شرکت ها در ایران خیلی تاریخ دقیق و تعریف شده ای در قانون ندارد، شروع سال مالی در واقع بستگی به شرکت دارد.

نکاتی که باید در سال مالی در نظر بگیرید

• همه شرکت ها حتی شرکت های سهامی عام این وظیفه را دارند که گزارشات میان دوره ای ۳ ماهه خود را تحویل دهند.
• گزارشات تهیه شده در حقیقت جنبه برآوردی دارد، منتها تا زمان تصفیه واحد تجاری!
• معروف ترین دوره ی مالی، دوره مالی یک ساله است
• معمولا زمانی که فعالیت واحد تجاری در پایین ترین سطح خود قرار داشته باشد، پایان دوره مالی اعلام می شود.
• در بازه های کمتری مثل یک ماه می توان صورت های مالی را با توجه به کاربرد گزارشات تهیه کرد.
• در بازار بروس، تحلیلگران هوشمند عملکرد سه ماهه مشاهده کرده و سپس آن را با پیش بینی سودی که توسط شرکت ارائه شده مقایسه می کنند و در نهایت برای خرید و فروش سهام تصمیم می گیرند.

نحوه بستن سال مالی

یکی از اهداف تعیین سال مالی، جلوگیری از انبارشدن فاکتورها و سندهای محاسباتی است. به همین دلیل درپایان هر دوره مالی، همه حساب های شرکت صفر می شود. صفر شدن حساب به معنی تسویه موارد مالی و تنظیم اسناد بدهکاری و بستانکاری است.

برای بستن سال مالی و ارائه اظهارنامه، باید مراحل زیر را به دقت رعایت کنید و با کمک آن ها، دوره مالی را ببندید.

بررسی همه اسناد مالی شرکت؛ هیچ چیز را از قلم نیندازید

هنگام سررسید دوره مالی، زمان بررسی دقیق حساب های مالی مجموعه است. در این زمان باید به همه اعلان های مالی توجه کنید. فاکتورهای ورودی و خروجی، اسناد مربوط به انبار، ترازهای مالی، هزینه ها و دستمزدها و همه فعالیت های مالی سازمان در این مرحله اهمیت زیادی پیدا می کنند و مورد بررسی و نظارت قرار می گیرند.

کنترل انبار؛ کالاهای غیرنقدی را دست کم نگیرید

یکی از فعالیت های مهم قبل از شروع فرایند بستن سال مالی، انبارگردانی است. در حقیقت کنترل موجودی مثبت و منفی و بررسی صحت آن در فاکتورهای ارائه شده، می تواند به طور مستقیم بر گزارش دوره مالی اثر بگذارد. دقت در نحوه بستن حساب موجودی کالا و ارائه عددهای دقیق از انبار سازمان، یک بخش مهم از گزارش مالی در پایان دوره را تشکیل می دهد.

به روزرسانی حساب های فروش و هزینه؛ مهم ترین قدم در تدوین گزارش سال مالی

برای تدوین گزارش سال مالی، همه حساب های درآمد و فروش به مرحله بدهکار و حساب های سود و زیان به بستانکار تبدیل می شوند. سپس هزینه هایی مانند حقوق و دستمزد، اجاره مکان شرکت و هزینه های جانبی بررسی و با حساب بستانکار به ثبت می رسند. بعد از بستن حساب های دائمی و جاری، می توان یک ترازنامه اختتامیه را تدوین کرد و محاسبات نهایی را در این بخش به صورت مدون ارائه داد.

سال مالی ایران

سال مالی برابر با سال شمسی است و از فروردین شروع می‌شود.

بریتانیا

در پادشاهی متحده سال مالی را گاه به سال مالیاتی می‌گویند. سالی که قانون آن را برای گزارش‌های مالیاتی افراد در نظر گرفته‌است و معمولاً برای سال‌های حسابداری که شرکت‌ها از آن استفاده می‌کنند استفاده نمی‌شود. برابر سال مالی که به شرکت‌ها اعمال می‌شود، دورهٔ مرجع حسابداری است که معمولاً پایه‌های دوره حسابداری، که در اهداف مالیاتی مورد استفاده است، را شکل می‌دهد.

آمریکا

سال مالی از اول اکتبر شروع می‌شود و تا ۳۰ سپتامبر سال بعد میلادی ادامه دارد.

نکاتی مهم درباره دوره مالی

• رایج ترین دوره مالی ۱۲ ماهه است.
• تمامی شرکت های سهامی عام موظفند گزارشات میان دوره ای سه ماهه تهیه کنند.
• در صورتی که فعالیت سازمان ها در پایین ترین سطح ممکن قرار دارد، بهتر است دوره مالی بسته شود.
• شرکت ها موظفند ترازنامه و حساب سود و زیان خود را سال به سال تنظیم نموده و آن را به دارایی تسلیم کنند.
• سازمان ها می توانند در صورت حجم بالای فعالیت ها یا کاربردی بودن گزارشات دوره مالی خود را یک ماهه به پایان برسانند.
• یکی از پرکاربردترین فعالیت های حسابداری برای مشاغل مختلف تهیه‌ی اظهارنامه مالیاتی بوده که در ادامه درباره آن مطالعه خواهید کرد.

چرا تعیین سال مالی برای شرکت اهمیت دارد؟

در حقیقت گزارش یک دوره مالی، مشخص می کند که سازمان از نظر مالی در چه مسیری قرار گرفته و سیاست های مالی وضع شده چقدر بر روند بهبود فرایندهای مالی تاثیرگذار بوده است. این گزارش ها اغلب داده هایی نسبتا دقیق و قابل اعتماد از گذشته مالی شرکت را ارائه می دهند.

ارائه گزارش سال مالی، یک فرایند قانونی و اجباری است.اما می توان با کمک این گزارش، هم یک نتیجه گیری کامل از وضعیت مطلوب یا نامطلوب سال گذشته به دست آورد و هم یک برنامه ریزی دقیق برای سال مالی پیش رو داشت.

اطلاعات میان دوره‌ای

اطلاعات میان دوره ای شامل اطلاعات تولید و فروش و مسائل مالی شرکت است که در دوره‌ها و فصول مختلف توسط شرکت‌ها ارائه می‌شود.

اظهار نامه مالیاتی

اظهارنامه‌ی مالیاتی به کارنامه مالی یک سال کاری شرکت‌ها و مؤسسات و یا اشخاص حقیقی که جهت محاسبه‌ی دقیق مالیات به سازمان امور مالی تحویل می‌دهند، می گویند.

چه کسانی موظف به تحویل اظهارنامه مالیاتی هستند؟

این اظهارنامه مالیاتی هر ساله باید توسط این شرکت‌ها و مؤسسات و اشخاص حقیقی به سازمان امور مالی جهت محاسبه‌ مالیات تحویل داده شود . همه‌ آن‌ها موظف هستند که تمامی بندهای اظهارنامه را تکمیل کنند. پس اینجا است که اهمیت تهیه‌ اظهارنامه مالیاتی نمایان می‌شود.

ماده ۱– اشخاص زیر مشمول پرداخت مالیات هستند

1. کلیه مالکین اعم از اشخاص حقیقی یا حقوقی نسبت به اموال یا املاک خود واقع در ایران طبق مقررات باب دوم.
2. هر شخص حقیقی ایرانی مقیم ایران نسبت به کلیه درآمد هایی که در ایران یا خارج از ایران تحصیل می‌ نماید.
3. هر شخص حقیقی ایرانی مقیم خارج از ایران نسبت به کلیه درآمدهایی که در ایران تحصیل می‌ کند.
4. هر شخص حقوقی ایرانی نسبت به کلیه درآمدهایی که در ایران یا خارج از ایران تحصیل می‌ نماید.
5. هر شخص غیر ایرانی (اعم از حقیقی یا حقوقی) نسبت به درآمدهایی که در ایران تحصیل می‌ کند و همچنین نسبت به درآمدهایی که بابت واگذاری امتیازات یا سایر حقوق خود عاید آن‌ ها می‌گردد از ایران تحصیل می‌ کند.

ماده ۲– اشخاص زیر مشمول پرداخت مالیات‌ های موضوع این قانون نیستند:

1. وزارتخانه‌ ها و مؤسسات دولتی
2. دستگاه‌هایی که بودجه آن‌ها به وسیله دولت تأمین می‌شود.
3. شهرداری ‌ها

تبصره ۱

شرکت‌ هایی که تمام یا قسمتی از سرمایه آن‌ها متعلق به اشخاص و مؤسسه‌های مذکور در بندهای فوق باشد، سهم درآمد یا سود آن‌ها مشمول حکم این ماده نخواهد بود.

تبصره ۲

درآمدهای حاصل از فعالیت‌های اقتصادی و سایر فعالیت‌های تولیدی برای اشخاص موضوع این ماده، که به نحوی غیر از طریق شرکت نیز تحصیل می‌شود، در هر مورد به‌ طور جداگانه به نرخ مذکور در ماده (۱۰۵) این قانون مشمول مالیات خواهد بود.

مسئولان اداره امور در این گونه موارد نسبت به سهم فعالیت مذکور مکلف به انجام دادن تکالیف مزبور طبق مقررات این قانون خواهند بود. در غیر این صورت نسبت به پرداخت مالیات متعلق با مؤدی مسئولیت تضامنی خواهند داشت.

تبصره ۳

معافیت‌های مالیاتی این ماده برای مواردی که از طرف حضرت امام خمینی (ره) یا مقام معظم رهبری دارای مجوز می‌باشند، براساس نظر مقام معظم رهبری است.

شیوه‌ محاسبه‌ مالیات در ایران

شیوه‌ محاسبه‌ مالیات در ایران به دو صورت علی‌الرأس و خوداظهاری است.

شیوه علی الراس

امروزه نظام ‌های مالیاتی پیشرفته تمایل دارند به جای شیوه‌ علی ‌الرأس که در آن مأموران اداره‌ مالیات به تعیین میزان مالیات می‌ پردازند، خوداظهاری را جایگزین کنند. روش علی الرأس بدین صورت است که ممیز مربوطه، مالیات را محاسبه نموده و به مؤدی اعلام می‌ نماید. در این روش نظر ممیز و کارشناس سازمان امور مالیاتی، ملاک پرداخت مالیات است.

شیوه خود اظهاری

خوداظهاری به این معناست که شخص حقیقی یا حقوقی اعلام می‌کند که در سال مالیاتی خود به چه میزان سود داشته و به چه میزان باید مالیات پرداخت کند. در روش خوداظهاری، شخص حقیقی یا حقوقی، بدون دخالت ممیزین و کارشناسان سازمان امور مالیاتی، مقدار درآمد، هزینه، استهلاک، حقوق کارمندان و… را اعلام کرده. پس از کسر مقدار معاف، مبلغ مالیات مشخص و پرداخت می‌گردد.

اظهارنامه عدم فعالیت چیست؟

اگر اشخاص حقیقی و یا حقوقی پس از ثبت شرکت هیچ گونه فعالیتی نداشته باشند، باز هم باید اظهارنامه و دفاتر خود را تیرماه هر سال به صورت سفید تحویل دهند.

نکته مهم: چنانچه شرکت یا موسسه‌ای با وجود داشتن فعالیت، اظهارنامه و دفاتر خود را به صورت صوری و برای نشان دادن عدم فعالیت خود سفید تحویل دهد، به دلیل تخلف، شامل قانون علی الرأس می شود.

تنبیهات و جرائم مالیاتی

• محاسبه مالیات به شیوه علی‌الراس
• جریمه و حبس
• محرومیت از معافیت و بخشودگی
• ممنوع الخروج شدن
• ابطال اسناد انتقال صوری
• مجازات اداری

مدارک مورد نیاز برای اظهارنامه مالیاتی

1. مدارک شرکت
2. اجاره نامه
3. مدارک شناسایی افرادی که دارای حق امضا هستند
4. صورت ترازنامه اشخاص حقیقی و حقوقی
5. صورت سود و زیان کلیه اشخاص مکلف به تنظیم اظهارنامه عملکرد
6. مبلغ درآمد و فروش داخلی و خارجی
7. گردش حساب مواد اولیه و کالای ساخته شده و کالای بازرگانی و سایر کالاها
8. صورت بهای تمام شده کالای ساخته شده و فروش رفته برای شرکت‌های تولیدی
9. صورت قراردادها و درآمدها پیمانکاری و بهاء تمام شده پروژه برای شرکت‌های پیمانکاری
10. مانده سود و زیان دوره قبل و گردش حساب تعدیلات سنواتی
11. شماره ثبت دفاتر قانونی و کد رهگیری برای اشخاص حقیقی و حقوقی
12. مبلغ مالیات‌های پرداخت شده
13. شماره کارت بازرگانی، مجوز فعالیت، نام کاربری، رمز عبور و کد رهگیری پیش ثبت نام برای ارسال اینترنتی اظهارنامه
14. اطلاعات ملک اجاری مورد استفاده مؤدی
15. اطلاعات حساب های سال قبل

در حال حاضر چند نوع اظهارنامه مالیات بر درآمد وجود دارد؟

هم اکنون برای اشخاص مکلف به تهیه و ارسال اظهارنامه مالیاتی ۶ نوع اظهارنامه مالیات بر درآمد تهیه و در دسترس قرار گرفته است:

1. اظهارنامه مالیات بر درآمد اشخاص حقوقی ( موضوع ماده ۱۱۰ ق م م )که نسبت به سایر اظهارنامه ‌ها مفصل ‌تر است.
2. اظهارنامه مالیات بر درآمد اشخاص حقیقی گروه اول طبق آیین‌نامه اجرایی ماده ۹۵ ق م م
3. اظهارنامه مالیات بر درآمد اشخاص حقیقی گروه دوم طبق آیین‌نامه اجرایی ماده ۹۵ ق م
4. اظهارنامه مالیات بر درآمد اشخاص حقیقی گروه سوم طبق آیین‌نامه اجرایی ماده ۹۵ ق م م
5. اظهارنامه مالیات بر درآمد املاک ویژه اشخاص حقیقی دارنده درآمد ملاک ماده ۵۷ و ۸۰ ق م م
6. اظهارنامه انحلال طبق ماده ۱۱۴ و ۱۱۶ق م م