مالیات بر عایدی سرمایه Capital gains tax

مالیات بر عایدی سرمایه یا همان مالیات ثروتمندان، نوعی از مالیات است که بر اساس سود حاصل از فروش اموال غیر مولد به وجود می‌آید. به عبارت دیگر، افراد برای درآمدی که از فروش دارایی‌ها یا سرمایه خود به دست می‌آورند، مالیات باید پرداخت کنند.

برای درک بهتر، مفهوم “عایدی سرمایه” را می‌توانیم به این صورت توضیح دهیم.

عایدی سرمایه

بیایید به سادگی درک کنیم که عایدی سرمایه چیست. فرض کنید شما سال گذشته یک خانه را با قیمت 100 میلیون تومان خریداری کرده‌اید و حالا قصد دارید آن را بفروشید. یک فرد خریدار شما است و خانه را با قیمت 120 میلیون تومان خریداری می‌کند. در نتیجه، شما از این معامله 20 میلیون تومان سود کسب کرده‌اید. اکنون برای این سود 20 میلیون تومانی باید مالیات بپردازید.

یک مثال دیگر در مورد سهام و اوراق بهادار وجود دارد. فرض کنید پنج سال پیش، شما یک صد هزار سهم از یک شرکت را با قیمت 500 میلیون تومان خریداری کرده‌اید. حالا این سهام، پس از افت و رشد‌های مختلف، ارزش یک میلیارد و دویست میلیون تومان دارند. پس از فروش این سهام، شما سود 700 میلیون تومانی کسب کرده‌اید. این 700 میلیون تومان نیز به عنوان عایدی سرمایه سهام شما محسوب می‌شود و شما برای آن مبلغ مالیات باید پرداخت کنید.

تاریخچه Capital gains tax

قانون Capital gains tax  در دنیا یک موضوع قدیمی نیست. بیش از صد سال است که این قانون در جهان اجرایی شده است، اما در نیمه‌ی اخیر، به سرعت در کشورهای مختلف دنیا گسترش یافته است.

این قانون برای اولین بار در سال 1913 توسط ایالات متحده آمریکا اجرایی شد. تا حدود 50 سال، آمریکا تنها کشوری بود که یک قانون جداگانه و کامل برای مالیات بر عایدی سرمایه داشت. در سال 1965 با افزایش ناگهانی قیمت مسکن در اروپا، این قانون به طور رسمی در 180 کشور اروپایی تصویب و اجرایی شد.

پیشینه مالیات بر عایدی سرمایه در ایران به دهه 60 برمی‌گردد. این طرح برای اولین بار در دهه 60 مطرح شد و حتی تا حدی اجرایی شد، اما به دلیل اطلاعات اقتصادی ناقص مؤدیان و وجود فساد در دستگاه مالیاتی و سایر دستگاه‌های مرتبط، اجرای این طرح متوقف شد و قانون آن لغو گردید.

اهداف اجرای مالیات بر عایدی سرمایه

اجرای Capital gains tax به منظور کنترل کردن سوداگری صورت می‌گیرد. این مالیات به گونه‌ای اجرا می‌شود که تاخیر در پرداخت آن، رشد نجومی قیمت‌ها را کنترل می‌کند. در ضمن، اهداف دیگری نیز برای اجرای این مالیات وجود دارد که به شرح زیر است:

• جلوگیری از سوداگری دلالان و افراد حاضر به ریسک بالا در دارایی‌های قابل سرمایه‌گذاری مانند مسکن، سکه و ارز
• ایجاد یکپارچگی، انسجام و کارایی در نظام مالیاتی کشور
• توزیع منصفانه درآمد در جامعه و جلوگیری از ایجاد شکاف طبقاتی
• ارتقاء عدالت اجتماعی و برقراری عدالت در سیستم مالیاتی
• جلوگیری از فرار مالیاتی توسط برخی افراد

مالیات بر عایدی سرمایه شامل چه کسانی می‌شود؟

این قانون چند درصد از اعضای جامعه را دربرمی‌گیرد؟ آیا با تصویب این قانون، تمام افراد مجبور به پرداخت مالیات بر اساس دارایی‌های خود می‌شوند؟

Capital gains tax برای افرادی تعیین شده است که در زمینه‌های مختلف، به طور اصولی فعالیت‌های غیرمولد دارند و تجارت‌هایی را انجام می‌دهند که به ایجاد سود در آن زمینه منجر می‌شود. اهداف این افراد کسب سود و انتقال سرمایه‌های زیاد بدون افزودن ارزش به آنها است. در چنین شرایطی، دولت می‌تواند بر اساس سود حاصل از سرمایه‌های آنها، مالیات بگیرد.

در طرح مالیات بر عایدی سرمایه، معافیت‌ها به نحوی طراحی شده‌اند که دارایی‌های مصرفی مانند خانه، خودرو، طلا و جواهرات مشمول مالیات نشوند. همچنین، تعداد و میزان معافیت‌ها به گونه‌ای است که تعداد اندکی از افراد جامعه مشمول این مالیات می‌شوند. بر اساس آمارهای موجود، کمتر از ۵ درصد از افراد جامعه تحت این نوع مالیات قرار دارند.

دارایی‌های مشمول مالیات بر عایدی سرمایه

• املاک با انواع کاربری و حق واگذاری محل
• انواع وسایل نقلیه که مشمول مقررات مربوط به شماره‌گذاری هستند
• انواع طلا، نقره، پلاتین، مسکوکات طلا، نقره، پلاتین و جواهرات
• انواع ارز و رمزارزها

مالیات بر عایدی سرمایه در بازار مسکن

یکی از حوزه‌های اصلی مالیات بر عایدی سرمایه، بازار مسکن است. بر اساس این قانون، اگر ملک مورد نظر کمتر از یک سال نگهداری شود، 60 درصد از مالیات بر عایدی سرمایه (تفاوت سود خرید و فروش) درخواهد آمد. اما با نگهداری بیشتر از 5 سال، مالیات مسکن به 5 درصد کاهش می‌یابد.

معافیت:

طبق تبصره‌های مختلف ماده 13 این طرح، هر شخص حقیقی می‌تواند تا سقف 4 ملک با دوره تملک بیش از دو سال را در اختیار داشته باشد و از مالیات معاف باشد؛ شرط استفاده از این امتیاز این است که از این معافیت در پنج سال گذشته استفاده نکرده باشد. اراضی با کاربری کشاورزی به استثنای باغ ویلاها نیز از مالیات بر عایدی سرمایه معاف هستند، با شرط داشتن دوره تملک بالای سه سال و برخورداری از کشت در حداقل سه سال از دوره پنج ساله.

اولین معامله املاک پس از اخذ پروانه ساختمانی تا قبل از دریافت گواهی اتمام عملیات ساختمانی مشروط به گذشت چهار سال از تاریخ اخذ پروانه ساختمانی و همچنین اولین انتقال املاک پس از دریافت گواهی اتمام عملیات ساختمانی از مالیات بر عایدی سرمایه در بازار مسکن معاف هستند.

مالیات بر عایدی سرمایه خودرو

بازار خودرو نیز یکی از حوزه‌هایی است که مشمول مالیات بر عایدی سرمایه خواهد بود. بر اساس این قانون، نگهداری خودرو به مدت کمتر از 1 سال 30 درصد مالیات بر عایدی را در خواهد داشت. همچنین اگر خودرو بیش از 3 سال نگهداری شود، مالیاتی به آن تعلق نخواهد گرفت.

معافیت:

به تعداد اعضای خانوار در یک خانواده تا سقف 4 خودرو معافیت مالیاتی تعلق می‌گیرد و در صورت بیشتر شدن این تعداد، مالیات بر عایدی خودرو شامل مالک خواهد شد. در خصوص خودرو دارای پلاک شخصی و متعلق به اشخاص غیرتجاری بالای 18 سال که دوره تملک آن بیش از دو سال است و تنها وسیله نقلیه دارای پلاک شخصی متعلق به وی است از این مالیات معاف خواهد بود.

مالیات بر عایدی طلا، ارز و رمزارز

برای نگهداری کمتر از یک سال در بازار طلا و ارز، مالیات 30 درصدی از عایدی وضع شده است. با نگهداری طلا و ارز بین یک تا دو سال میزان این مالیات 20 درصد و بیشتر از 2 سال هم 10 درصد خواهد بود.

معافیت:

در خصوص طلا نیز هر شخص حقیقی بالای 18 سال به میزان فروش معادل 200 گرم طلا 18 عیار از مالیات بر عایدی سرمایه معاف است، شرط این معافیت این است که از این معافیت در پنج سال گذشته استفاده نشده باشد. از سوی دیگر، افرادی که کمتر از 2 هزار یورو دارند (تقریباً معادل 2400 دلار) از پرداخت مالیات بر عایدی ارز معاف هستند.

مزایای اخذ مالیات بر عایدی سرمایه

اخذ Capital gains tax باعث کاهش نوسانات قیمت، کاهش نرخ تورم، و افزایش قابلیت پیش‌بینی در بازارهای مختلف کشور می‌شود. این مالیات به بخش‌های تولیدی و اقتصادی کشور منابع قابل توجهی اختصاص می‌دهد که به رشد اقتصادی کمک زیادی می‌کند. قبل از اجرای این مالیات، بسیاری از افراد تلاش می‌کردند تا از پرداخت مالیات فرار کنند، اما این قانون از این نوع عملیات جلوگیری می‌کند و این یکی از مزایای بزرگ اجرای این مالیات است.

از جمله مزایای دیگر مالیات بر عایدی سرمایه می‌توان به تقسیم عادلانه درآمدها بین افراد اشاره کرد. همچنین، دولت با تدابیر خاص و اعطای معافیت‌ها در این طرح، فشار برای پرداخت این مالیات توسط مردم را کاهش داده است.

نحوه محاسبه مالیات بر عایدی سرمایه

همانطور که پیشتر اشاره شد، Capital gains tax به سود حاصل از فروش موارد ارزشمند مرتبط است. روش محاسبه آن براساس میزان سودی است که از معاملات خود به دست آورده‌اید. میزان مالیات پرداختی عمدتاً به عنوان یک درصد و به عنوان نرخ مالیات بر عایدی سرمایه محاسبه می‌شود.

مثال اول:

حالا فرض کنید که یک خانه را با قیمت یک میلیارد تومان خریده‌اید و پس از گذشت سه سال، قیمت خانه به 3 میلیارد تومان افزایش یافته است. بنابراین، سود حاصل از فروش این خانه برابر با 2 میلیارد تومان می‌شود. با توجه به اینکه خانه سه سال به مالکیت شما بوده، نرخ مالیات بر عایدی مسکن 34% است. در نتیجه، شما ملزم به پرداخت 68 میلیون تومان مالیات بر عایدی سرمایه خواهید بود.

مثال دوم:

حالا فرض کنید که یک خودرو را با قیمت 70 میلیون تومان خریده‌اید و پس از گذشت یک سال، قیمت آن به 100 میلیون تومان افزایش یافته است. عایدی شما از فروش این خودرو معادل 30 میلیون تومان خواهد بود. چون این خودرو یک سال در اختیار شما بوده است، نرخ مالیات بر عایدی خودرو 30% است؛ بنابراین شما باید 9 میلیون تومان مالیات بر عایدی سرمایه را پرداخت کنید.

مختلف کشورها از روش‌های متفاوتی برای محاسبه مالیات بر عایدی سرمایه استفاده می‌کنند. در بسیاری از موارد، بخشی از سود از مالیات معاف می‌شود و با افزایش میزان سود، مالیات بر عایدی نیز افزایش می‌یابد. به‌عنوان‌مثال، سود حاصل از عایدی سرمایه تا 100 میلیون تومان معاف می‌شود، از 100 میلیون تا 400 میلیون با نرخ 10 درصد، از 400 میلیون تا 1 میلیارد با نرخ 20 درصد و بیش از یک میلیارد با نرخ 30 درصد محاسبه می‌شود. نرخ مالیات بر عایدی سرمایه در سطح جهانی به‌طور کاملاً متفاوت است و به سیاست اقتصادی هر کشور بستگی دارد.

روش پرداخت

بسیاری از افراد ممکن است سوال داشته باشند که چگونه می‌توانند Capital gains tax را پرداخت کنند؟ آیا افرادی که در معاملات مشمول این مالیات هستند، باید اظهارنامه مالیاتی تنظیم کنند و از این طریق مالیات را پرداخت کنند؟ آیا سازوکار دیگری برای پرداخت مالیات در نظر گرفته شده است؟

تاکنون، نحوه پرداخت مالیات مشخص نشده است. اگر قانون نهایی تصویب شود، افراد مشمول مالیات باید از طریق سامانه و با مراجعه به پرونده مالیاتی خود از سازمان امور مالیاتی کشور، قبوض مالیات خود را مشاهده کنند و بر اساس آن مبلغ مالیات خود را پرداخت کنند.

در حال حاضر، پرداخت مالیات بر خودرو و سکه از این روش انجام می‌شود.

زمان پرداخت

Capital gains tax فقط زمانی باید پرداخت شود که شما دارایی‌های خود را به فروش برسانید و از فروش آن‌ها سود کسب کنید. تا زمانی که دارایی در اختیار شماست و به فروش نرسیده باشد، هیچ مالیاتی بر روی آن تحمیل نمی‌شود. به طور خلاصه، تمامی دارایی‌هایی که افراد از طریق دلالت آنها سود کسب می‌کنند، مشمول مالیات بر عایدی سرمایه می‌شوند.

میزان پرداخت

میزان این مالیات برای مسائل مختلف مانند خودرو، طلا، مسکن و ارز، در طرح مجلس شورای اسلامی به دقت مشخص شده و بین صفر تا ۴۰ درصد تغییر می‌کند.

چه هدفی از دریافت مالیات بر عایدی سرمایه وجود دارد؟ آیا افراد با کم درآمد نیز باید این مالیات را پرداخت کنند؟

با توجه به توضیحات قبلی، این مالیات یک ابزار برای تنظیم و کنترل اقتصاد جامعه است و تنها از افرادی که درآمد بالایی دارند درخواست می‌شود. این مالیات بر اساس اصل منفعت اعمال می‌شود؛ به عبارت دیگر، افرادی که از معامله‌ای سود نبرده‌اند و هدف آن‌ها تقاضای مصرفی است، مشمول این مالیات نمی‌شوند.

زمان اجرا

برای اجرای Capital gains tax دو مؤلفه مهم لازم است: ابزارهای اجرایی و تصویب قانون مالیات بر عایدی سرمایه. طراحی ابزارهای اجرایی در دستگاه مالیاتی و تصویب قانون مالیات بر عایدی سرمایه در اختیار مجلس شورای اسلامی است.

البته در حال حاضر، سیستم کاملی برای اجرای این قانون در کشور وجود ندارد و مسئولان باید تدابیر لازم را اندیشیده و اجرای صحیح خرید و فروش مشاغل را فراهم کنند.

تفاوت مالیات بر عایدی سرمایه و مالیات بر ارزش افزوده

احتمالاً خیلی از شما الآن در حال فکر به این هستید که مالیات بر عایدی سرمایه چطور با مالیات بر ارزش افزوده متفاوت است. می‌توان گفت تا حدی این دو نوع مالیات شبیه به یکدیگر هستند، اما اصولاً متفاوت هستند. مالیات بر عایدی سرمایه یک نوع مالیات مستقیم است، در حالی‌که مالیات بر ارزش افزوده یک نوع مالیات غیرمستقیم است.

مالیات بر ارزش افزوده به سودی مالیات اعمال می‌کند که از کار انجام‌شده بر روی یک محصول به دست می‌آید. به عبارت دیگر، این مالیات دقیقاً به کالاها و خدماتی اعمال می‌شود که در حال تولید هستند یا در چرخه تولید قرار دارند.

اما مالیات بر عایدی سرمایه به سودی اعمال می‌شود که از فروش چیزهایی به دست می‌آید که مولد نیستند و مالکان آن چیزها هیچ ارزش افزوده‌ای به آنها اضافه نکرده‌اند. به عبارت دیگر، اگر یک فرد زمینی را به فرد دیگری بفروشد و فرد دوم همان زمین را به فرد سوم بفروشد، هیچ ارزشی به زمین اضافه نشده است. به طور کلی، هر چیزی که در زنجیره تولید تا عرضه شامل نشده و بدون تغییر توسط افراد خرید و فروش می‌شود، مشمول مالیات بر عایدی سرمایه است.

مالیات بر ضرر سرمایه

اگر شما در بازار سرمایه ضرر کنید، ممکن است سوال پیش بیاید که در مورد مالیات بر عایدی سرمایه چه اتفاقی می‌افتد؟ در واقع، Capital gains tax به‌طور کلی بر اساس مجموع سود و ضررهای شما محاسبه می‌شود. به عنوان مثال، اگر از یک معامله 500 میلیون تومان سود کسب کرده و از معامله دیگری 200 میلیون تومان ضرر داشته باشید، شما باید بر اساس مجموع سود و ضرر (که در اینجا معادل ۲۰۰ میلیون تومان است) مالیات پرداخت کنید.

همچنین، اگر در یک دوره زمانی کلیه معاملات خود را با ضرر انجام داده باشید، مقدار ضرر شما در حساب مالیاتی لحاظ می‌شود و از سود دوره بعدی شما کم می‌شود. به عبارت دیگر، در دوره بعد به همان اندازه معافیت مالیاتی خواهید داشت.