شاخص بورس (Index)

شاخص بورس یک معیار آماری است که تغییرات در یک اقتصاد یا بازار بورس را نشان می‌دهد. در مورد بازارهای مالی، شاخص یک سبد فرضی از کلیه سهامی است که در آن بازار خرید و فروش می‌شود و میانگین تغییرات قیمت همه سهام را نشان می‌دهد.

بنابراین برای مقایسه دو شاخـص مختلف بهتر است درصد تغییرات شاخـص‌ها را نسبت به‌روز یا ماه قبل باهم مقایسه کرد، نه عدد فعلی آن‌ها را. بیانگر سطح عمومی قیمت و سود سهام شرکت های پذیرفته شده در بورس است. به عبارت دیگر تغییرات شاخص کل بیانگر میانگین بازدهی سرمایه گذاران در بورس است.

شاخص ابزاری برای اندازه گیری و مقایسه پدیده هایی است که دارای ماهیت مشخصی هستند و بر مبنای آن می توان، تغییرات ایجاد شده در متغیرهای معینی را در طول یک دوره، بررسی نمود.

برای درک بهتر مفهوم شاخص بورس نیاز است که ابتدا اطلاعاتی در مورد بازار بورس داشته باشید.

انواع شاخص ها شاخص بورس

بازار بورس و بورس اوراق بهادار تهران دارای شاخص های مختلفی است که سرمایه گذاران با بررسی آن ها به خرید و فروش سهام می پردازند.

شاخص کل

در بورس اوراق بهادار تهران مهم‌ترین شاخص، شاخـص کل است. شاخص در مفهوم کلی معیاری است که بر اساس آن شرکت های بزرگتر، اثر بیشتری بر رشد یا افت شاخص کل بورس دارند. نشان دهنده ی میانگین میزان تغییرات قیمت سود و سهام شرکت های فعال در بازار سرمایه است.

• شاخص کل در شرکت ها

شاخص کل به عوامل مختلفی وابسته است که از جمله آن ها می توان به میزان بزرگی شرکت ها و تعداد سهام و سرمایه آن ها اشاره نمود. در تعیین این شاخص تمامی شرکت های بورسی کوچک و بزرگ در نظر گرفته می شوند و شاخص هم وزن بر اساس سهامی آن ها مشخص می شود. در شاخص کل حتی اگر بیشتر شرکت ها دارای بازدهی منفی باشند اما فقط چند شرکت بزرگ بازدهی مثبتی داشته باشند شاخص کل مثبت می شود 

شاخص کل قیمت (TEPIX)

این شاخص مقدار سود نقدی پرداختی به سهامداران را نشان نمی دهد. شما با استفاده از نمودار شاخص کل قیمت می توانید وضعیت شاخص بورس را در بازه های زمانی مختلف مشاهده نمایید.

شاخص قیمت (Price index)

متغیری در اقتصاد است که تحولات قیمت را بر مبنای یک ساله پایه نشان می دهد. این شاخص، بیانگر روند عمومی قیمت سهام همه شرکت های پذیرفته در بورس اوراق بهادار است.

شاخص کل هم وزن 

شرکت های پذیرفته شده در بورس با وزنی برابر در محاسبه شاخص کل سهیم هستند. نوسانات مثبت و منفی شرکت های بزرگ در این شاخص تاثیرگذار است. به عبارت دیگر اندازه شرکت ها در محاسبه آن تاثیری ندارد و وزن همه شرکت ها یکسان در نظر گرفته می شود.

هنگامی که این شاخص مثبت باشد نشان دهنده آن است که بیش از نیمی از شرکت های بازار بورس بازدهی رو به رشدی داشته اند.در شاخص هم وزن تنها بازدهی تمامی شرکت ها در نظر گرفته می شود و سرمایه آن ها نقشی در تعیین شاخص ندارد.

شاخص بازده نقدی (TEDIX)

این شاخص نشان دهنده میانگین بازدهی حاصل از پرداخت سود نقدی شرکت های بورسی به سهامداران می باشد. بنابراین شرکت ها در صورتی که شاخص سود نقدی افزایش یابد به صورت سالیانه سود نقدی بیشتری را بین سهامداران خود تقدیم می نمایند.

شاخص سهمی

شاخص هایی هستند که کسری می باشندو نتیجه آن به صورت درصد بیان میشود.

شاخص صنعت و شاخص مالی شاخص بورس

تمامی شرکت هایی که در بورس فعال هستند در دو گروه صنعتی و مالی قرار میگیرند. برای مثال پتروشیمی، مخابرات و سیمان… شاخص صنعت تغییراتی که در قیمت سهام شرکت های صنعتی فعال رخ می می دهد را تعیین می کند. به عنوان مثال کینوتن به بیمه، بانک ها و شرکت های سرمایه گذاری اشاره کرد.

شاخص قیمت و بازده نقدی (TEDPIX) شاخص بورس

افرادی که قصد دارند به صورت کوتاه مدت در بازار بورس سرمایه گذاری نمایند باید به این سهام توجه ویژه ای داشته باشند.  به عبارتی دیگر در سودهای کوتاه مدت شاخص قیمت از شاخص کل از اهمیت بیشتری برخوردار است.در رسانه ها از شاخص قیمت و بازده نقدی به عنوان شاخص کل بورس تهران یاد می کنند. این شاخص در بین سرمایه گذاران بسیار پر کاربرد است و سطح عمومی قیمت و سهام های بورسی را نشان می دهد.

شاخص سهام آزاد شناور(TEFIX)  شاخص بورس

سهام هایی که صاحبان آن ها نمی خواهند در مدیریت شرکت نقشی داشته باشند  و معاملات آن سهم را تنها به منظور خرید و فروش انجام داده اند. این سهام ها قابلیت نقد شوندگی بسیار بالایی دارند. نحوه محاسبه شاخص سهام آزاد شناور و شاخص کل مشابه یکدیگر می باشد.

تنها تفاوت آن ها این است که در محاسبه شاخص سهام آزاد شناور درصد سهام آزاد شناور شرکت ها در نظر گرفته می شود . میزان قیمت و سود این سهام ها را در بازار بورس تعیین می کند. شرکت هایی که دارای سرمایه بیشتر و همچنین سهام شناور آزاد بالاتری داشته باشند تاثیر گذاری بیشتری بر این شاخص خواهند داشت. 

یک استعاره برای درک بهتر مفهوم شاخص‌ها

شاید یک استعاره خوب برای درک بهتر شاخص‌ها و کاربرد آنها، استفاده از داشبورد خودرو باشد. قطعاً پارامتر‌های زیادی در یک خودرو وجود دارد و قابل سنجش است. اما تعدادی از آنها برای نمایش در داشبورد خودرو انتخاب می‌شوند:

در دنیای مدیریت و اقتصاد و سرمایه گذاری هم می‌توان از این استعاره‌ی استفاده کرد. همه اتفاق‌های اطراف را نمی‌توان همزمان مورد توجه قرار داد. همچنین اتفاق‌ها و رویدادهای پُر سروصدا‌تر الزاماً مهم‌ترین رویدادها نیستند.

بخشی از رویدادها اصلاً بهتر است در داخل یک فضای بسته اتفاق بیفتد و تا  وقتی نشانه‌ای از مشکل بروز نکرده به سراغشان نرویم . شاید همین که پس از هر چند هزار کیلومتر نگاهی به داخل موتور بزنیم کافی باشد و لازم نباشد در حالت عادی به شکلی وسواس گونه متوقف شویم و داخل اتاق موتور را نگاه کنیم.

افزایش و کاهش شاخص بورس به چه معناست؟

این روزها بازار بورس بسیار رونق گرفته و میزان مراجعه مردم به کارگزاری‌ها بیش از گذشته شده است. سرمایه‌‌گذاران بازار بورس برای کسب درآمد بیشتر از این بازار پرریسک معمولا عوامل مختلفی را مورد بررسی قرار می‌دهند.

موفقیت در این بازار نیازمند ارزیابی مستمر وضعیت بازار و روند قیمت یا سود سهام شرکت‌ها در دوره‌های مختلف است. یکی از مهم‌ترین ابزارهایی که در ارزیابی بازار سرمایه بسیار مفید است تحلیل شاخص بورس است.

شاخص بازار اول و بازار دوم

تمامی شرکت هایی که در بازار بورس اوراق بهادار تهران عضو هستند و دارای فعالیت می باشند با توجه به معیارها و شاخص هایی در دو گروه قرار می گیرند.

  معیارهایی که برای تفکیک و دسته بندی این شرکت ها مورد استفاده قرار می گیرد:

• میزان سرمایه، تعداد سهامداران، میزان سهامی که سهامداران حقیقی به خرید و فروش آن در بازار می پردازند، وضعیت سود آوری و …
• شرکت ها در دو گروه بازار شرکت های بزرگ و بازار شرکت های کوچک قرار میگیرند.
•  شرکت هایی که میزان سرمایه بیشتری داشته باشند و از اکثریت معیارهای ذکر شده برخوردار باشند در بازار اول و سایر شرکت ها در بازار دوم قرار می گیرند.

نحوه محاسبه شاخص بورس

روش اندازه‌گیری هر شاخـص، منحصر به همان شاخـص است و نمی‌توان رقم فعلی یک شاخـص را با شاخصی دیگر مقایسه کرد. نحوه محاسبه شاخص تقسیم ارزش جاری بازار سهام در هر لحظه بر ارزش جاری بازار سهام در تاریخ مبداء ضرب در صد بدست می آید. عدد بدست آمده، شاخص آن گروه یا دسته مورد نظر را به ما نشان می دهد.

• نحوه محاسبه ارزش جاری شرکت

ارزش جاری هر شرکت از ضرب تعداد سهام هر شرکت در قیمت سهام آن بدست می آید.

• نحوه محاسبه ارزش جاری بازار

ارزش جاری بازار نیز از جمع ارزشجاری شرکتهای پذیرفته شده حاصل می شود.

مثال:

فردی را در نظر بگیرید که سهام شرکت X را در ابتدای سال، با قیمت ۱۵۰ تومان بخرد. در ادامه  قیمت سهام این فرد در پایان همان سال، به ۱۸۰ تومان برسد. همین طور شرکت در پایان سال نیز ۱۵ تومان به عنوان سود نقدی، به ازای هر سهم میان سهماداران خود توزیع کند.این فرد در کل ۴۵ تومان سود از محل افزایش قیمت سهم و دریافت سود نقدی کسب کرده است. بازدهی این شخص در پایان سال، ۳۰ درصد خواهد بود.

محاسبه شاخص بورس بر چه اساسی انجام می‌شود؟

شاخص‌ها یا نماگر‌ها ابزارهایی هستند که تصویری کلی نسبت به شرایط عمومی قیمت، بازدهی تمامی شرکت‌های بورسی را در اختیار تحلیل‌گر قرار می‌دهند. برای محاسبه شاخص بورس می‌توان آن را از جنبه متغیر‌های مشخص نیز بررسی کرد. در چنین مواردی باید از شاخص‌های صنعت و مالی ۵۰ شرکت فعال‌تر استفاده کرد.

نگاهی کوتاه به شاخص‌های دیگر بورس

شاخص ۳۰ شرکت بزرگ: این شاخص، سطح عمومی قیمت سهام ۳۰ شرکت بزرگ را نشان می‌دهد. ۳۰ شرکت بزرگی که ارزش بازار آنها در مقایسه با سایر شرکت‌ها بیشتر است. ارزش بازار یک شرکت از حاصل ضرب «قیمت روز سهام شرکت» در «تعداد سهام آن شرکت» به دست می‌آید.

مفهوم واحد در شاخص چیست؟

شاخص براساس یک واحد تعریف می شود بدین صورت اگر شاخص کل بورس در ابتدای سال برای مثال ۱۰ هزار واحد باشد و در پایان سال به ۱۵ هزار واحد افزایش یابد یعنی ۵ هزار واحد افزایش داشته باشد به معنای بازده ۵۰% درصدی در شاخص کل بورس است.

شاخص ۵۰ شرکت فعال

این شاخص سطح عمومی قیمت ۵۰ شرکت فعال بورس را نشان می‌دهد. هر سه ماه یکبار، شرکت‌هایی که خرید و فروش سهام آن‌ها آسان‌تر و سریع‌تر از سایر شرکت‌ها صورت بگیرد در این شاخص قرار می‌گیرند.

شاخص سرمایه گذاری چیست؟

“indexing” نوعی مدیریت منفعل صندوق است.  مدیر صندوق به جمع‌آوری سهام در زمان بازار می‌کند یعنی انتخاب اوراق بهادار برای سرمایه‌گذاری و استراتژی برای خرید و فروش آن‌ها، مدیر صندوق پرتفوی ایجاد می‌کند. ایده این کار این است که صندوق با تقلید از مشخصات شاخص بورس اوراق بهادار به عنوان یک کل یا بخش گسترده‌ای از آن پرتفوی خود را به عملکرد شاخص نزدیک می‌کند.

از آنجا که نمی‌توانید مستقیماً روی یک شاخص سرمایه‌گذاری کنید، صندوق‌های شاخص برای ردیابی عملکرد آن‌ها ایجاد می‌شوند. این صندوق‌ها به تقلید از داده‌های یک شاخص می‌پردازند و بدین ترتیب به یک سرمایه‌گذار اجازه می‌دهند درازای پرداخت هزینه، روی عملکرد شاخص شرط بندی کنند.

شاخص بورس در اوراق بهادار

شاخص‌های بورس اوراق بهادار در سراسر جهان، شاخص‌های قدرتمندی برای اقتصاد جهانی و هر کشور هستند.