روی فوربس هارود Roy Forbes Harrod

روی فوربس هارود (Roy Forbes Harrod) یکی از اقتصاددانان برجسته‌ی قرن بیستم بود که به‌خاطر نقش مهمش در توسعه‌ی نظریه‌های رشد اقتصادی، به‌ویژه مدل مشهور «هارود-دومار» شناخته می‌شود. او از چهره‌های تأثیرگذار در اقتصاد کینزی به شمار می‌رود و نقش مهمی در تفسیر، توسعه و گسترش ایده‌های جان مینارد کینز داشت. در ادامه، زندگی، آثار و دیدگاه‌های علمی روی فوربس هارود را به‌صورت کامل بررسی می‌کنیم:

زندگی‌نامه‌ی روی فوربس هارود

روی هارود در تاریخ ۱۳ فوریه ۱۹۰۰ در انگلستان متولد شد. او تحصیلات خود را در کالج وست‌مینستر و سپس در کالج نیونهامِ دانشگاه آکسفورد گذراند. هارود از همان دوران دانشجویی به اقتصاد علاقه‌مند شد و در سال‌های بعد، به یکی از مهم‌ترین مفسران و توسعه‌دهندگان نظریه‌های اقتصاد کلان تبدیل شد.

هارود در دهه‌ی ۱۹۳۰ به حلقه‌ی اقتصاددانان اطراف کینز در دانشگاه کمبریج پیوست و به‌عنوان یکی از شاگردان فکری او شناخته می‌شد. پس از انتشار کتاب معروف «نظریه‌ی اشتغال، بهره و پول» از کینز در سال ۱۹۳۶، هارود به‌صورت فعال در ترویج و تعمیق این نظریه‌ها نقش داشت. او بعدها زندگینامه‌ی مفصلی از جان مینارد کینز نوشت که یکی از منابع اصلی شناخت زندگی و افکار کینز به‌شمار می‌آید.

کودکی و تحصیلات

روی فوربس هارود در 13 فوریه 1900 در لندن، انگلستان به دنیا آمد. پدرش، هنری داوز هارود، یک تاجر بود که سرمایه‌گذاری‌های ناموفقی در صنعت معدن انجام داد و بخش عمده‌ای از دارایی خود را از دست داد. او همچنین دو کتاب تاریخی تألیف کرد که نشان‌دهنده علاقه‌اش به تاریخ و نویسندگی بود. مادر روی، فانسس فوربس-رابرتسون، نیز نویسنده بود و این پیشینه خانوادگی احتمالاً بر علاقه روی به مطالعه و تحقیق تأثیر گذاشت.

هارود از همان کودکی استعداد درخشانی از خود نشان داد. در سن 11 سالگی، در سال 1911، موفق به دریافت بورسیه‌ای برای تحصیل در مدرسه سنت پل شد. بعدها به مدرسه وستمینستر منتقل شد و پس از اتمام تحصیلات متوسطه، بورسیه دیگری برای ورود به کالج نیو در دانشگاه آکسفورد دریافت کرد. او در ابتدا به تحصیل در رشته ادبیات کلاسیک، تاریخ باستان و فلسفه پرداخت، اما تحصیلاتش به دلیل جنگ جهانی اول برای مدتی متوقف شد. در سال 1918، هارود به ارتش بریتانیا پیوست و در بخش توپخانه خدمت کرد. پس از پایان جنگ، به آکسفورد بازگشت تا تحصیلات خود را ادامه دهد.

در سال 1922، هارود تصمیم گرفت اقتصاد را به‌عنوان رشته اصلی خود دنبال کند. به توصیه استادانش، برای آمادگی بیشتر در این زمینه، به دانشگاه کمبریج رفت و تحت نظارت جان مینارد کینز، اقتصاددان برجسته، به مطالعه اقتصاد پرداخت. این دوره از زندگی هارود نقطه عطفی بود، زیرا ارتباط نزدیک او با کینز نه‌تنها دیدگاه‌های اقتصادی‌اش را شکل داد، بلکه دوستی عمیقی بین این دو ایجاد کرد که تا پایان عمر کینز ادامه یافت.

حرفه آکادمیک و مشارکت‌های اقتصادی

پس از بازگشت به آکسفورد در سال 1923، هارود به‌عنوان مدرس اقتصاد در کالج کریست‌چرچ مشغول به کار شد. او به‌سرعت به یکی از چهره‌های برجسته در محافل آکادمیک تبدیل شد. هارود به ترویج ایده‌های کینزی در میان اقتصاددانان و سیاست‌گذاران پرداخت و در عین حال، مشارکت‌های خاص خود را در زمینه اقتصاد کلان ارائه کرد. مهم‌ترین دستاورد او، مدل هارود-دومار بود که به همراه اقتصاددان آمریکایی اِوار دومار توسعه یافت. این مدل بر رابطه بین سرمایه‌گذاری، رشد اقتصادی و اشتغال تمرکز دارد و یکی از پایه‌های نظریه‌های رشد اقتصادی مدرن محسوب می‌شود.

هارود در طول زندگی حرفه‌ای خود مقالات متعددی در زمینه رشد اقتصادی، سیاست پولی و تورم منتشر کرد. او معتقد بود که رشد اقتصادی پایدار نیازمند تعادل بین سرمایه‌گذاری و تقاضای کل است. نظریه‌های او در مورد دینامیک‌های رشد، به‌ویژه مفهوم “نرخ رشد طبیعی” و “نرخ رشد تضمین‌شده”، به درک بهتر چالش‌های اقتصادی در دوران پس از جنگ کمک کرد. برخی معتقدند اگر هارود عمر طولانی‌تری داشت، ممکن بود به دلیل مشارکت‌هایش در اقتصاد، برنده جایزه نوبل شود.

افتخارات و recognition

هارود به دلیل خدماتش به علم اقتصاد و جامعه بریتانیا در سال 1959 از سوی دولت بریتانیا به مقام شوالیه (Knighthood) مفتخر شد. این افتخار نشان‌دهنده تأثیر عمیق او بر اقتصاد و سیاست‌گذاری در بریتانیا بود. علاوه بر این، او به‌عنوان یکی از اعضای برجسته انجمن‌های آکادمیک مانند انجمن اقتصادی سلطنتی شناخته می‌شد.

زندگی شخصی

اطلاعات محدودی در مورد زندگی شخصی هارود در دسترس است، اما مشخص است که او فردی متعهد به کار و مطالعه بود. علاقه او به فلسفه در جوانی نشان‌دهنده عمق فکری او بود، اما تصمیمش برای تمرکز بر اقتصاد نشان از درک او از نیازهای جامعه در دوران بحران‌های اقتصادی داشت. هارود همچنین به‌عنوان یک معلم و سخنران، تأثیر زیادی بر دانشجویانش گذاشت و بسیاری از آن‌ها بعدها خود به اقتصاددانان برجسته‌ای تبدیل شدند.

مهم‌ترین اثر: مدل رشد هارود-دومار

شهرت اصلی هارود در دنیای اقتصاد به خاطر مشارکت او در توسعه‌ی «مدل رشد هارود-دومار» است که به‌صورت مستقل توسط او و اقتصاددان روسی‌تبار، اِوان دومار (Evsey Domar) طراحی شد. این مدل که در دهه‌ی ۱۹۴۰ مطرح شد، اولین تلاش منسجم برای تحلیل پویای رشد اقتصادی در چارچوب نظریه‌ی کینزی بود.

در مدل هارود-دومار، رشد اقتصادی به سه متغیر کلیدی وابسته است:

1. نرخ پس‌انداز (s)
2. بهره‌وری سرمایه یا بهره‌وری نهایی سرمایه (v یا ICOR)
3. نرخ رشد مطلوب یا پایدار (g)

فرمول اصلی مدل چنین است: g=vs​

به‌عبارت دیگر، رشد اقتصادی (g) برابر است با نسبت پس‌انداز ملی به نسبت سرمایه به تولید. این مدل نشان می‌دهد که اگر اقتصاد بخواهد در وضعیت اشتغال کامل باقی بماند، باید نرخ رشد واقعی دقیقاً برابر با نرخ رشد «پایدار» باشد؛ در غیر این صورت، اقتصاد یا دچار رکود می‌شود یا با تورم و فشار تقاضا مواجه خواهد شد.

یکی از پیامدهای مهم این مدل، نشان دادن ناپایداری ذاتی رشد اقتصادی در اقتصادهای سرمایه‌داری است. این مدل به‌نوعی زمینه‌ساز نظریه‌های رشد بلندمدت و برنامه‌ریزی اقتصادی در کشورهای در حال توسعه شد.

دیگر آثار علمی

اگرچه شهرت اصلی هارود مربوط به مدل رشد اقتصادی است، اما او مقالات و پژوهش‌های متعددی در حوزه‌های زیر نیز منتشر کرد:

• نظریه‌ی تجارت بین‌الملل
• اقتصاد کلان کاربردی
• سرمایه‌گذاری و عدم اطمینان در اقتصاد
• برنامه‌ریزی اقتصادی در سطح ملی

او در دهه‌های بعدی عمرش، توجه ویژه‌ای به مسائل توسعه‌ای و اقتصاد کشورهای در حال توسعه داشت.

مشارکت‌های اصلی در اقتصاد

1. مدل هارود-دومار (Harrod-Domar Model): این مدل یکی از مهم‌ترین دستاوردهای هارود در اقتصاد است که او به طور مستقل از اوسی دومار (Evsey Domar) آن را توسعه داد. مدل هارود-دومار به عنوان یکی از اولین تلاش‌ها برای تحلیل پویایی‌های رشد اقتصادی پس از نظریه کینز شناخته می‌شود. این مدل بر پایه سه مفهوم کلیدی بنا شده است:

   • نرخ رشد واقعی (Actual Growth Rate): نرخ رشد تولید ناخالص داخلی (GDP) که در واقعیت اتفاق می‌افتد.
   • نرخ رشد تضمین شده (Warranted Growth Rate): نرخ رشدی که در آن سرمایه‌گذاران از میزان سرمایه‌گذاری‌های خود رضایت دارند و انتظار دارند که این نرخ رشد ادامه یابد. در این نرخ رشد، عرضه و تقاضا برای سرمایه‌گذاری با هم برابرند.
   • نرخ رشد طبیعی (Natural Growth Rate): حداکثر نرخ رشدی که یک اقتصاد می‌تواند به دست آورد، با توجه به رشد نیروی کار و پیشرفت فناوری (یعنی رشد بهره‌وری نیروی کار).

   یکی از نتایج مهم مدل هارود-دومار، “لبه چاقوی هارود” (Harrod’s Knife-Edge) است. این مفهوم بیان می‌کند که اگر نرخ رشد واقعی از نرخ رشد تضمین شده منحرف شود (حتی به میزان اندک)، اقتصاد به سمت انفجار (رشد فزاینده) یا رکود (کاهش فزاینده) حرکت خواهد کرد. به عبارت دیگر، تعادل رشد در این مدل بسیار ناپایدار است و حفظ رشد پایدار نیازمند تنظیم دقیق و مداوم سیاست‌ها است. این مدل تأکید زیادی بر نقش سرمایه‌گذاری و پس‌انداز در فرایند رشد دارد و نشان می‌دهد که برای رسیدن به رشد پایدار، نرخ پس‌انداز باید با نرخ سرمایه‌گذاری مورد نیاز برای دستیابی به نرخ رشد طبیعی همخوانی داشته باشد.

   مدل هارود-دومار، اگرچه با انتقاداتی (به دلیل نادیده گرفتن جایگزینی عوامل تولید و تمرکز بر ثبات ناپایدار) مواجه شد، اما نقش حیاتی در تغییر تفکر اقتصاددانان از تحلیل‌های ایستا به تحلیل‌های پویا و توجه به عوامل مؤثر بر رشد بلندمدت ایفا کرد. این مدل پایه و اساس بسیاری از مدل‌های رشد بعدی، از جمله مدل‌های رشد نئوکلاسیک (مانند مدل سولو) را فراهم آورد.

2. اقتصاد بین‌الملل (International Economics): هارود کتابی با عنوان “اقتصاد بین‌الملل” نوشت که برای مدتی یک کتاب درسی استاندارد در این زمینه بود. نسخه اولیه این کتاب حاوی مشاهدات و تأملاتی بود که پیش‌بینی‌کننده نظریاتی شدند که بعدها به طور مستقل توسط پژوهشگران دیگر توسعه یافتند (مانانند اثر بالاسا-ساموئلسون).

3. زندگی‌نامه جان مینارد کینز (The Life of John Maynard Keynes – 1951): این کتاب یکی از مهم‌ترین آثار هارود است و به عنوان زندگی‌نامه‌ای جامع و تاثیرگذار از یکی از بزرگترین اقتصاددانان تاریخ، یعنی جان مینارد کینز، شناخته می‌شود. هارود به دلیل نزدیکی و دوستی طولانی‌اش با کینز، بینش‌های عمیقی از زندگی شخصی و فکری کینز ارائه داد. این اثر نه تنها به درک بهتر کینز کمک کرد، بلکه خود به یک مرجع کلاسیک در تاریخ اندیشه اقتصادی تبدیل شد.

سایر مشارکت‌ها و فعالیت‌ها

• منطق استقرایی: هارود علاوه بر اقتصاد، در زمینه فلسفه و منطق نیز فعال بود و آثاری در زمینه منطق استقرایی از خود به جای گذاشت.
• مشاور دولتی: او در دوران جنگ جهانی دوم به عنوان عضو ستاد آمار و مشاور شخصی وینستون چرچیل خدمت کرد. همچنین به عنوان مشاور غیررسمی برای هارولد مک‌میلان، نخست‌وزیر وقت بریتانیا، فعالیت داشت.
• سیاست‌های پولی و مالی: هارود از مدافعان گسترش مالی و پولی برای مقابله با بیکاری و رکود بود، دیدگاهی که تحت تأثیر نظریات کینز قرار داشت.
• نقش در نهادهای اقتصادی: او در تأسیس موسسه آمار آکسفورد و نقش کلیدی در تشکیل گروه پژوهشی اقتصاددانان آکسفورد (OERG) داشت. هارود همچنین به عنوان سردبیر مجله اقتصادی (Economic Journal) و رئیس انجمن سلطنتی اقتصاد (Royal Economic Society) فعالیت کرد.
• جایزه: در سال ۱۹۶۶، هارود دومین برنده جایزه معتبر برنهارد هارمز (Bernhard-Harms-Preis) شد.

رابطه‌ی نزدیک با کینز

روی هارود نه‌تنها از نظر نظری، بلکه از نظر شخصی نیز رابطه‌ی نزدیکی با جان مینارد کینز داشت. او در تبیین و دفاع از نظریه‌های کینز نقش برجسته‌ای ایفا کرد. هارود پس از مرگ کینز، یکی از مهم‌ترین زندگینامه‌های او را نوشت که با عنوان The Life of John Maynard Keynes در سال ۱۹۵۱ منتشر شد. این کتاب نه‌تنها زندگی شخصی کینز را روایت می‌کند، بلکه بازتابی از تحولات فکری و نظری او نیز هست.

ارتباط هارود با کینز یکی از جنبه‌های کلیدی زندگی حرفه‌ای او بود. در زمان تحصیل در کمبریج، هارود تحت تأثیر ایده‌های کینز قرار گرفت و به یکی از معدود افرادی تبدیل شد که کینز برای دریافت بازخورد در مورد کتاب معروفش، نظریه عمومی اشتغال، بهره و پول، با او مشورت کرد. هارود نه‌تنها به ترویج کینزیسم کمک کرد، بلکه با توسعه مدل‌های اقتصادی خود، ایده‌های کینز را گسترش داد. دوستی این دو اقتصاددان تا زمان مرگ کینز در سال 1946 ادامه داشت.

تأثیرگذاری بر سیاست‌گذاری و نظریه‌پردازی

مدل هارود-دومار نقش مهمی در طراحی برنامه‌های پنج‌ساله و راهبردهای توسعه در کشورهای جهان سوم داشت. این مدل در دوران پساجنگ جهانی دوم، به‌ویژه در کشورهای تازه‌استقلال‌یافته، بسیار مورد استفاده قرار گرفت، زیرا می‌توانست رابطه‌ی بین سرمایه‌گذاری، پس‌انداز، و رشد اقتصادی را به‌صورت ریاضی و شفاف نشان دهد.

هرچند بعدها نظریه‌های رشد نئوکلاسیکی مانند مدل سولو، انتقادهایی به مدل هارود-دومار وارد کردند (از جمله فرض ثابت بودن بازدهی سرمایه و عدم در نظر گرفتن نوآوری و فناوری)، اما مدل هارود-دومار همچنان به‌عنوان یکی از پایه‌های نظری رشد اقتصادی باقی مانده است.

مرگ و میراث فکری

روی فوربس هارود در 8 مارس 1978 درگذشت، اما میراث او در علم اقتصاد همچنان پابرجاست. مدل هارود-دومار همچنان در مطالعات رشد اقتصادی تدریس می‌شود و ایده‌های او در مورد سیاست پولی و سرمایه‌گذاری همچنان مورد توجه اقتصاددانان است. او به‌عنوان یکی از پیشگامان اقتصاد کلان مدرن شناخته می‌شود که با ترکیب تحلیل‌های نظری و کاربردی، به درک بهتر پیچیدگی‌های اقتصادی کمک کرد.

جمع‌بندی

روی فوربس هارود یکی از بنیان‌گذاران تفکر مدرن درباره‌ی رشد اقتصادی است. او از پیشگامان استفاده از ریاضیات در مدل‌سازی رفتار اقتصاد کلان و پیوند آن با سیاست‌گذاری عمومی بود. رابطه‌ی نزدیک او با کینز و فعالیت‌های نظری‌اش در دفاع و توسعه‌ی نظریه‌ی کینزی، او را در تاریخ اندیشه‌ی اقتصادی در جایگاه ویژه‌ای قرار داده است.

مطالعه‌ی زندگی و آثار هارود، به‌ویژه برای کسانی که علاقه‌مند به ریشه‌های نظریه‌های رشد و توسعه هستند، نقطه‌ی شروع مهمی در درک تحولات فکری اقتصاد مدرن به‌شمار می‌آید.

سوالات متداول

۱. روی فوربس هارود کیست؟

روی فوربس هارود یک اقتصاددان انگلیسی و از نظریه‌پردازان مهم اقتصاد کلان در قرن بیستم بود که بیش‌تر به‌خاطر توسعه‌ی مدل رشد اقتصادی هارود-دومار شناخته می‌شود. او همچنین از مفسران و شاگردان فکری جان مینارد کینز بود.

۲. مدل رشد هارود-دومار چیست؟

مدلی است که رشد اقتصادی را بر پایه‌ی دو متغیر اصلی، یعنی نرخ پس‌انداز و بهره‌وری سرمایه، تحلیل می‌کند. این مدل رابطه‌ی بین سرمایه‌گذاری و رشد پایدار اقتصاد را بررسی کرده و به ناپایداری ذاتی سیستم سرمایه‌داری اشاره دارد.

۳. تفاوت مدل هارود-دومار با مدل سولو چیست؟

مدل هارود-دومار رشد را ذاتاً ناپایدار می‌داند و عوامل فناورانه را ثابت فرض می‌کند، در حالی که مدل سولو، که بعداً توسعه یافت، تأثیر فناوری، نیروی کار و سرمایه را در بلندمدت لحاظ کرده و به پایداری نسبی رشد اشاره دارد.

۴. نقش هارود در توسعه‌ی نظریه‌ی کینزی چه بود؟

هارود یکی از اولین اقتصاددانانی بود که تلاش کرد نظریه‌ی عمومی کینز را در قالب مدل‌های رشد اقتصادی و تحلیل‌های پویای اقتصاد کلان به‌کار گیرد. او همچنین زندگینامه‌ی کینز را نوشت و از مروجان برجسته‌ی افکار او بود.

۵. آیا هارود صرفاً نظریه‌پرداز بود یا در سیاست‌گذاری هم نقش داشت؟

او عمدتاً نظریه‌پرداز بود، اما نظریه‌های او، به‌ویژه مدل رشدش، در طراحی سیاست‌های توسعه‌ای و برنامه‌های اقتصادی در کشورهای در حال توسعه، بسیار مورد استفاده قرار گرفت.

۶. چرا مدل هارود-دومار برای کشورهای در حال توسعه مهم است؟

زیرا این مدل به‌طور ساده و قابل فهم نشان می‌دهد که برای رسیدن به رشد اقتصادی پایدار، باید بین نرخ پس‌انداز و بهره‌وری سرمایه تعادل وجود داشته باشد. به همین دلیل، در بسیاری از برنامه‌های پنج‌ساله توسعه در جهان سوم استفاده شد.

۷. چه کسانی بر پایه‌ی نظریات هارود کار کرده‌اند؟

اقتصاددانانی مانند دومار، رابرت سولو، جوزف شومپیتر و دیگر نظریه‌پردازان رشد اقتصادی، به‌نوعی از مدل یا ایده‌های هارود الهام گرفتند یا آن را نقد و تکمیل کردند.

۸. آیا هارود نظریه‌ای درباره‌ی سرمایه‌گذاری نیز دارد؟

بله. او در کنار مدل رشد، دیدگاه‌هایی درباره‌ی رفتار سرمایه‌گذاران و نقش انتظارات در تصمیم‌گیری سرمایه‌گذاری مطرح کرد که به اقتصاد پویا مرتبط می‌شود.

۹. زندگینامه‌ی جان مینارد کینز به قلم هارود چه ویژگی‌هایی دارد؟

این کتاب به‌عنوان یکی از معتبرترین منابع درباره‌ی زندگی و اندیشه‌های کینز شناخته می‌شود. هارود به‌واسطه‌ی نزدیکی شخصی و علمی با کینز، توانست تصویری دقیق و مستند از سیر فکری و فعالیت‌های او ارائه دهد.

۱۰. آیا هارود فقط در حوزه‌ی اقتصاد کلان فعالیت داشت؟

خیر. او در حوزه‌هایی مانند تجارت بین‌الملل، برنامه‌ریزی اقتصادی، و مسائل توسعه نیز مقالاتی نوشت، گرچه تمرکز اصلی او بر اقتصاد کلان و نظریه‌های رشد بود.

۱۱. هارود در چه تاریخی درگذشت؟

روی فوربس هارود در تاریخ ۱۸ مارس ۱۹۷۸ درگذشت.

۱۲. مهم‌ترین کتاب‌ها و آثار او چیست؟

• Towards a Dynamic Economics
• The Life of John Maynard Keynes
• مقالات متعدد درباره‌ی رشد اقتصادی، سرمایه‌گذاری، و نظریه‌ی پویا در اقتصاد کلان