دارایی پایه در معاملات آپشن 

در معاملات آپشن (اختیار معامله)، واژه‌ای که بارها به آن برمی‌خوریم، «دارایی پایه» (Underlying Asset) است. این دارایی، همان چیزی است که قرارداد آپشن بر اساس آن تعریف می‌شود. در واقع، اختیار خرید یا فروش چیزی را می‌خریم که هنوز آن چیز را در اختیار نداریم؛ آن «چیز» همان دارایی پایه است.

درک صحیح از دارایی پایه، یکی از اصول بنیادی برای فهم سازوکار معاملات آپشن است، زیرا قیمت، ریسک، و استراتژی‌های معاملاتی همگی به رفتار دارایی پایه وابسته‌اند.

دوره جامع معاملات آپشن، راهی ساده برای درآمد دلاری در اوقات فراغت | همین حالا کلیک کن.

تعریف ساده دارایی پایه

دارایی پایه در معاملات آپشن به دارایی‌ای اشاره دارد که قرارداد آپشن بر اساس آن تنظیم شده است. به عبارت دیگر، آپشن یک قرارداد مالی است که ارزش آن از ارزش دارایی پایه مشتق می‌شود. این دارایی می‌تواند هر نوع ابزار مالی یا حتی کالای فیزیکی باشد که ارزش آن در بازار قابل اندازه‌گیری است.

به‌طور خلاصه:

• آپشن خرید (Call Option): به دارنده این حق را می‌دهد که دارایی پایه را در قیمت مشخص (قیمت توافقی یا Strike Price) در زمان معین خریداری کند.
• آپشن فروش (Put Option): به دارنده این حق را می‌دهد که دارایی پایه را در قیمت توافقی در زمان معین بفروشد.

دارایی پایه، محور اصلی این قراردادها است و ارزش آپشن مستقیماً به تغییرات قیمت این دارایی وابسته است.

اهمیت دارایی پایه برای معامله‌گران

درک کامل دارایی پایه و ویژگی‌های آن برای معامله‌گران آپشن از چند جهت حیاتی است:

1. انتخاب آپشن مناسب:

   • معامله‌گران باید دارایی پایه‌ای را انتخاب کنند که درک خوبی از آن دارند و می‌توانند حرکت‌های قیمتی آن را تحلیل کنند.
   • شناخت صنعت، عوامل بنیادی و تکنیکال مؤثر بر قیمت دارایی پایه، برای پیش‌بینی جهت و شدت حرکت قیمت ضروری است.

2. تحلیل ریسک و بازده:

   • ریسک و بازدهی یک قرارداد آپشن مستقیماً به ریسک و بازدهی دارایی پایه بستگی دارد.
   • معامله‌گر باید بتواند ریسک‌های مرتبط با دارایی پایه (مانند ریسک نوسانات، ریسک سود نقدی) را ارزیابی کند.

3. پوشش ریسک (Hedging):

   • یکی از کاربردهای اصلی آپشن‌ها، پوشش ریسک پوزیشن‌های موجود در دارایی پایه است.
   • به عنوان مثال، اگر شما سهام یک شرکت را در اختیار دارید و نگران کاهش قیمت آن هستید، می‌توانید با خرید آپشن فروش (Put Option) بر روی همان سهام، ریسک خود را پوشش دهید.

4. استفاده از استراتژی‌های خاص:

   • برخی استراتژی‌های پیچیده‌تر آپشن به تعامل بین آپشن و دارایی پایه (یا بین دو آپشن با دارایی پایه یکسان) بستگی دارند.
   • به عنوان مثال، استراتژی “کال کاورد” (Covered Call) شامل فروش آپشن خرید بر روی سهامی است که از قبل مالک آن هستید.

عوامل مؤثر بر دارایی پایه

قیمت و رفتار دارایی پایه تحت تأثیر عوامل مختلفی قرار می‌گیرد که برخی از آن‌ها عبارت‌اند از:

• عوامل اقتصادی: مانند نرخ بهره، تورم، و سیاست‌های پولی.
• اخبار و رویدادها: مانند گزارش‌های مالی شرکت‌ها، تغییرات سیاسی، یا بلایای طبیعی.
• عرضه و تقاضا: به‌ویژه در مورد کالاها و ارزها.
• نوسانات بازار: تغییرات کلی در بازارهای مالی می‌توانند بر دارایی‌های پایه تأثیر بگذارند.

انواع رایج دارایی پایه در معاملات آپشن

دارایی‌های پایه می‌توانند بسیار متنوع باشند، اما رایج‌ترین آن‌ها در بازارهای مالی عبارتند از:

1. سهام (Stocks/Equities):

   • رایج‌ترین نوع دارایی پایه برای آپشن‌ها، سهام شرکت‌ها است.
   • به عنوان مثال، آپشن خرید سهام شرکت اپل (AAPL) به شما حق خرید 100 سهم اپل را می‌دهد.
   • معامله‌گران از آپشن‌های سهام برای سفته‌بازی بر روی حرکت قیمت سهام، پوشش ریسک سهام‌های موجود خود، یا ایجاد درآمد (مانند فروش آپشن‌های پوشش‌داده‌شده – Covered Calls) استفاده می‌کنند.
   • نوسانات قیمت سهام تأثیر مستقیمی بر قیمت آپشن‌های مبتنی بر آن دارد.

2. شاخص‌های بورس (Stock Indices):

   • آپشن‌ها می‌توانند بر روی شاخص‌های بورس مانند S&P 500 (SPX)، نزدک 100 (NDX) یا داوجونز (DJX) نیز معامله شوند.
   • این آپشن‌ها معمولاً به جای تحویل فیزیکی سهام، به صورت نقدی تسویه می‌شوند.
   • معامله‌گران از این آپشن‌ها برای سفته‌بازی بر روی جهت حرکت کلی بازار یا برای پوشش ریسک پرتفوی سهام خود (که با آن شاخص همبستگی دارد) استفاده می‌کنند.

3. کالاها (Commodities):

   • کالاهایی مانند نفت خام، طلا، نقره، گاز طبیعی، ذرت، گندم و قهوه نیز می‌توانند دارایی پایه آپشن‌ها باشند.
   • آپشن‌های کالا به تولیدکنندگان، مصرف‌کنندگان و سفته‌بازان اجازه می‌دهند تا در برابر نوسانات قیمت کالاها پوشش ریسک دهند یا از آن‌ها سود ببرند.
   • به عنوان مثال، یک شرکت هواپیمایی می‌تواند آپشن خرید نفت خام را خریداری کند تا خود را در برابر افزایش قیمت سوخت در آینده محافظت کند.

4. ارزها (Currencies/Forex):

   • آپشن‌های ارز به معامله‌گران حق خرید یا فروش یک جفت ارز خاص را با نرخ مشخصی می‌دهند.
   • این آپشن‌ها عمدتاً توسط شرکت‌هایی که در سطح بین‌المللی فعالیت می‌کنند (برای پوشش ریسک نوسانات نرخ ارز) و همچنین توسط سفته‌بازان مورد استفاده قرار می‌گیرند.

5. اوراق قرضه و ابزارهای نرخ بهره (Bonds and Interest Rate Instruments):

   • آپشن‌ها می‌توانند بر روی اوراق قرضه دولتی (مانند اوراق خزانه‌داری آمریکا) یا سایر ابزارهای مالی مرتبط با نرخ بهره (مانند نرخ بهره آتی) نیز وجود داشته باشند.
   • این آپشن‌ها برای مدیریت ریسک نرخ بهره توسط بانک‌ها و سایر مؤسسات مالی استفاده می‌شوند.

6. صندوق‌های قابل معامله در بورس (Exchange-Traded Funds – ETFs):

   • بسیاری از ETF‌ها، که سبدی از اوراق بهادار را دنبال می‌کنند (مانند SPY که S&P 500 را دنبال می‌کند)، نیز دارای آپشن هستند.
   • معامله آپشن بر روی ETF‌ها اغلب ساده‌تر از معامله بر روی شاخص‌ها است و به معامله‌گران امکان می‌دهد تا با یک ابزار واحد، بر روی بخش‌های مختلف بازار یا استراتژی‌های متنوع سرمایه‌گذاری کنند.

7. ارزهای دیجیتال (Cryptocurrencies):

   • با رشد بازار ارزهای دیجیتال، آپشن‌ها بر روی دارایی‌هایی مانند بیت‌کوین (Bitcoin) و اتریوم (Ethereum) نیز توسعه یافته‌اند.
   • این آپشن‌ها به معامله‌گران امکان می‌دهند تا بدون نیاز به خرید مستقیم ارز دیجیتال، بر روی نوسانات قیمت آن سفته‌بازی کنند یا از آن برای پوشش ریسک استفاده نمایند.

نقش دارایی پایه در معاملات آپشن

دارایی پایه نقش کلیدی در تعیین ارزش و رفتار آپشن دارد. در ادامه به چند جنبه مهم این نقش اشاره می‌کنیم:

ارزش‌گذاری آپشن

ارزش یک آپشن به‌طور مستقیم به قیمت دارایی پایه بستگی دارد. دو نوع ارزش در آپشن‌ها وجود دارد:

• ارزش ذاتی (Intrinsic Value): تفاوت بین قیمت فعلی دارایی پایه و قیمت توافقی آپشن.
• ارزش زمانی (Time Value): ارزشی که به دلیل زمان باقی‌مانده تا سررسید آپشن و احتمال تغییر قیمت دارایی پایه به آپشن اضافه می‌شود.

مدل‌های قیمت‌گذاری مانند مدل بلک-شولز (Black-Scholes) یا مدل درخت دوجمله‌ای (Binomial Tree) برای محاسبه ارزش آپشن از قیمت دارایی پایه به‌عنوان یکی از متغیرهای اصلی استفاده می‌کنند.

نوسانات قیمت دارایی پایه

نوسانات قیمت دارایی پایه (Volatility) یکی از عوامل کلیدی در تعیین قیمت آپشن است. دارایی‌هایی با نوسانات بالا (مانند سهام شرکت‌های فناوری) معمولاً آپشن‌های گران‌تری دارند، زیرا احتمال تغییرات بزرگ در قیمت آن‌ها بیشتر است.

استراتژی‌های معاملاتی

انتخاب دارایی پایه بر استراتژی‌های معاملاتی تأثیر می‌گذارد. برای مثال:

• اگر انتظار دارید قیمت یک دارایی پایه افزایش یابد، ممکن است یک آپشن خرید (Call Option) بخرید.
• اگر پیش‌بینی می‌کنید قیمت کاهش می‌یابد، آپشن فروش (Put Option) مناسب‌تر است.
• استراتژی‌های پیچیده‌تر مانند استرادل (Straddle) یا استرنگل (Strangle) نیز به رفتار دارایی پایه وابسته هستند.

دوره جامع معاملات آپشن، راهی ساده برای درآمد دلاری در اوقات فراغت | همین حالا کلیک کن.

مزایا و معایب استفاده از دارایی‌های پایه مختلف

مزایا

• تنوع: امکان انتخاب از بین دارایی‌های مختلف (سهام، کالاها، ارزها) به سرمایه‌گذاران انعطاف‌پذیری می‌دهد.
• مدیریت ریسک: آپشن‌ها به سرمایه‌گذاران اجازه می‌دهند تا ریسک خود را در برابر تغییرات قیمت دارایی پایه کاهش دهند.
• سودآوری: با پیش‌بینی درست تغییرات قیمت دارایی پایه، می‌توان سود قابل‌توجهی کسب کرد.

معایب

• ریسک بالا: اگر پیش‌بینی‌ها نادرست باشد، ممکن است کل سرمایه صرف‌شده برای خرید آپشن از دست برود.
• پیچیدگی: درک رفتار دارایی پایه و عوامل مؤثر بر آن نیازمند دانش و تجربه است.
• هزینه‌ها: هزینه‌های معاملاتی و پرمیوم آپشن می‌تواند سودآوری را کاهش دهد.

چالش‌ها و ملاحظات مربوط به دارایی پایه

در حالی که دارایی پایه ستون فقرات معاملات آپشن است، ملاحظات و چالش‌هایی نیز وجود دارد:

• نقدشوندگی دارایی پایه: نقدشوندگی پایین در بازار دارایی پایه می‌تواند بر نقدشوندگی و اسپرد (Bid-Ask Spread) آپشن‌ها تأثیر منفی بگذارد.
• هزینه‌های نگهداری دارایی پایه: برخی دارایی‌های پایه (مانند کالاها) ممکن است هزینه‌های نگهداری (ذخیره‌سازی، بیمه) داشته باشند که باید در قیمت‌گذاری آپشن در نظر گرفته شود.
• ساعات معاملاتی: ساعات معاملاتی دارایی پایه و آپشن ممکن است متفاوت باشد، که می‌تواند بر قیمت‌گذاری و فرصت‌های معاملاتی تأثیر بگذارد.
• رویدادهای شرکتی/اقتصادی: اعلام سود، عرضه محصولات جدید، تغییرات نرخ بهره یا رویدادهای ژئوپلیتیکی می‌توانند تأثیر شدیدی بر قیمت دارایی پایه و در نتیجه آپشن‌ها داشته باشند.

مثال واقعی برای درک بهتر

فرض کنید شما یک «اختیار خرید» برای سهام شرکت فولاد با قیمت اعمال ۱۰,۰۰۰ تومان خریده‌اید و این قرارداد تا دو ماه دیگر معتبر است. در این مثال:

• دارایی پایه = سهام شرکت فولاد
• قیمت اعمال = ۱۰,۰۰۰ تومان
• مدت قرارداد = ۲ ماه

اگر قیمت سهام فولاد به ۱۱,۰۰۰ تومان برسد، اختیار شما وارد سود شده و دارای ارزش ذاتی خواهد شد. اما این سود و زیان مستقیماً به رفتار دارایی پایه (قیمت سهام فولاد) وابسته است.

نکاتی برای معامله‌گران

• رفتار دارایی پایه را دقیق تحلیل کنید چون قیمت آپشن کاملاً از آن پیروی می‌کند.
• استراتژی‌های آپشن را با توجه به ماهیت دارایی پایه بچینید. مثلاً آپشن روی سهام، رفتار متفاوتی با آپشن روی کالا یا ارز دارد.
• به نقدشوندگی دارایی پایه دقت کنید. اگر دارایی پایه نقدشونده نباشد، آپشن آن هم نقدشوندگی پایین‌تری خواهد داشت.
• رویدادهای اقتصادی یا گزارش‌های مالی دارایی پایه را دنبال کنید. آپشن‌ها واکنش سریع‌تری نسبت به تغییرات احتمالی قیمت دارایی پایه دارند.

دوره جامع معاملات آپشن، راهی ساده برای درآمد دلاری در اوقات فراغت | همین حالا کلیک کن.

تفاوت بین دارایی پایه و قرارداد آپشن

جمع‌بندی

دارایی پایه ستون اصلی معاملات آپشن است. این دارایی، همان چیزی است که اختیار خرید یا فروش آن را داریم و تمام قیمت‌گذاری، سود و زیان، ریسک‌ها و استراتژی‌ها حول محور آن تعریف می‌شود. شناخت کامل ماهیت دارایی پایه، نوسانات آن، ارزش‌گذاری آن و تأثیر رویدادهای مختلف بر آن، برای موفقیت در بازار آپشن ضروری است.

سوالات متداول

1. دارایی پایه در آپشن دقیقاً چیست؟

دارایی پایه همان دارایی‌ای است که قرارداد آپشن بر اساس آن نوشته می‌شود. این دارایی می‌تواند سهام، شاخص، کالا، ارز، یا حتی صندوق ETF باشد.

2. چرا شناخت دارایی پایه در معاملات آپشن اهمیت دارد؟

زیرا تمام پارامترهای مهم قرارداد آپشن (مثل قیمت، سود یا زیان، استراتژی مناسب، و میزان ریسک) به رفتار دارایی پایه وابسته است. در واقع دارایی پایه، ستون اصلی تصمیم‌گیری در معاملات آپشن است.

3. چه نوع دارایی‌هایی می‌توانند به‌عنوان دارایی پایه استفاده شوند؟

انواع مختلفی از دارایی‌ها می‌توانند دارایی پایه باشند، از جمله:

• سهام شرکت‌ها
• شاخص‌های بازار بورس
• کالاهایی مانند طلا یا نفت
• ارزهای خارجی
• صندوق‌های ETF
• اوراق قرضه یا خزانه

4. تفاوت بین دارایی پایه و قرارداد آپشن چیست؟

دارایی پایه همان دارایی واقعی است (مثل سهام یا طلا)، ولی آپشن یک قرارداد مشتقه است که براساس آن دارایی تنظیم می‌شود. دارایی پایه می‌تواند مستقیماً خرید و فروش شود، اما آپشن خودش قراردادی مستقل برای کسب سود از تغییر قیمت دارایی پایه است.

5. آیا دارایی پایه باید حتماً در بازار قابل معامله باشد؟

بله. دارایی پایه باید در بازارهای رسمی یا معتبر قابل معامله و قیمت‌گذاری باشد تا قرارداد آپشن بر اساس آن تعریف شود. اگر دارایی پایه شفاف و دارای بازار فعال نباشد، قرارداد آپشن بر آن قابل اتکا نخواهد بود.

6. آیا ممکن است قیمت آپشن از قیمت دارایی پایه جدا شود؟

قیمت آپشن تابعی از قیمت دارایی پایه است ولی مستقیماً برابر با آن نیست. قیمت آپشن علاوه بر قیمت لحظه‌ای دارایی پایه، به عواملی مثل نوسان‌پذیری، زمان باقی‌مانده تا سررسید، نرخ بهره و ارزش زمانی وابسته است.

7. دارایی پایه در تسویه قرارداد آپشن چه نقشی دارد؟

در برخی آپشن‌ها تسویه به‌صورت فیزیکی است، یعنی دارایی پایه به خریدار منتقل می‌شود. در برخی دیگر تسویه به‌صورت نقدی انجام می‌شود و خریدار فقط مابه‌التفاوت سود را دریافت می‌کند. نوع تسویه بستگی به نوع دارایی پایه و قرارداد دارد.

8. چطور باید دارایی پایه را برای تحلیل انتخاب کرد؟

برای تحلیل دارایی پایه باید به عواملی مثل:

• روند قیمتی گذشته
• اخبار مرتبط با آن دارایی (مثلاً گزارش مالی شرکت‌ها)
• میزان نقدشوندگی
• نوسانات قیمتی
• وضعیت بازار آن دارایی

توجه کرد.

9. آیا می‌توان از یک دارایی پایه، چند نوع قرارداد آپشن مختلف داشت؟

بله. برای یک دارایی پایه می‌توان چندین قرارداد آپشن با تاریخ‌های سررسید، قیمت‌های اعمال و انواع مختلف (خرید/فروش) داشت. این موضوع باعث تنوع ابزارها و استراتژی‌ها می‌شود.

10. اگر قیمت دارایی پایه به شدت نوسان کند، چه اثری بر آپشن دارد؟

نوسانات زیاد در دارایی پایه می‌تواند قیمت آپشن را نیز بالا ببرد، زیرا احتمال ورود آپشن به سود بیشتر می‌شود. بنابراین، دارایی‌هایی با نوسان بالا معمولاً آپشن‌های گران‌تری دارند.