تراز پرداخت ها چیست؟ انواع balance of payments
تراز پرداخت ها balance of payments
تراز پرداخت ها (BOP) روشی است که کشورها برای پیگیری تمامی تراکنشهای مالی بینالمللی خود در یک دوره زمانی مشخص استفاده میکنند. معمولاً این گزارشها بهصورت سهماهه و سالانه تهیه میشود.
تمام معاملات مالی که توسط بخشهای خصوصی و دولتی یک کشور انجام میشود، در تراز پرداختها ثبت میشود. اگر کشور پولی دریافت کند، به آن اعتبار گفته میشود و اگر پولی پرداخت کند، آن را بدهی مینامند.
ایده این است که تراز پرداخت ها باید صفر باشد، به این معنی که مجموع اعتبارات و بدهیها باید با هم برابر باشند. اما در عمل، این حالت بهندرت اتفاق میافتد. بنابراین، تراز پرداختها میتواند نشان دهد که آیا کشور کسری دارد یا مازاد و این اختلاف از کجا نشات میگیرد.
به طور خلاصه:
- تراز پرداخت ها (BOP): رکورد تمام تراکنشهای مالی بینالمللی انجامشده توسط ساکنان یک کشور.
- سه بخش اصلی BOP:
- حساب جاری: ورود و خروج کالاها و خدمات به کشور را ثبت میکند.
- حساب سرمایه: تمام نقل و انتقالات سرمایهای بینالمللی را ثبت میکند.
- حساب مالی: جریانهای پولی مربوط به سرمایهگذاری در تجارت، املاک و مستغلات، اوراق قرضه و سهام را ثبت میکند.
- حساب جاری باید با مجموع حسابهای سرمایه و مالی متعادل باشد تا BOP صفر شود، اما این بهندرت اتفاق میافتد.
.
تاریخچه تراز پرداخت ها (BOP)
قبل از قرن نوزدهم، مبادلات بینالمللی با استفاده از طلا انجام میشد که برای کشورهایی با کسری تجاری انعطافپذیری کمی به همراه داشت. این وضعیت باعث رشد اقتصادی پایین و تمرکز بر تحریک مازاد تجاری برای تقویت موقعیت مالی کشورها میشد. با این حال، به دلیل عدم یکپارچگی اقتصادی جهانی، عدم توازنهای تجاری به ندرت منجر به بحران مالی میشد.
با انقلاب صنعتی، ادغام اقتصادی بینالمللی بیشتر شد و بحرانهای تراز پرداخت ها نیز افزایش یافت. رکود بزرگ باعث شد که کشورها استاندارد طلا را کنار بگذارند و به رقابت بر سر کاهش ارزش پول خود روی آورند. نظام برتون وودز، که از پایان جنگ جهانی دوم تا دهه 1970 بر جهان حاکم بود، نظام دلار قابل تبدیل به طلا را معرفی کرد.
اما با افزایش عرضه پول ایالات متحده و عمیقتر شدن کسری تجاری این کشور، دولت نتوانست بهطور کامل ذخایر دلاری بانکهای مرکزی خارجی را با طلا بازخرید کند و این نظام کنار گذاشته شد. از زمان شوک نیکسون و پایان تبدیلپذیری دلار به طلا، نرخ مبادله ارزها بهطور آزادانه شناور شده است. این به کشورها این امکان را میدهد که با کاهش مصنوعی ارزش پول خود، محصولاتشان را جذابتر کرده و صادراتشان را افزایش دهند.
با تحرکپذیری روزافزون سرمایه، بحرانهای تراز پرداخت ها ممکن است رخ دهند و به کاهش شدید ارزش پول ملی کشورها منجر شوند، مانند بحران مالی در کشورهای جنوب شرقی آسیا در سال 1998. در دوران رکود بزرگ، بسیاری از کشورها برای افزایش صادرات خود، کاهش رقابتی ارزش ارزهایشان را انتخاب کردند. بانکهای مرکزی بزرگ جهان با اجرای سیاستهای پولی انبساطی به این بحران پاسخ دادند که منجر به افزایش ارزش پول سایر کشورها، بهویژه ارز بازارهای نوظهور، در برابر دلار آمریکا شد.
اهمیت تراز پرداخت ها
دادههای تراز پرداختها برای بسیاری از افراد و سازمانها اهمیت دارد. مدیران سرمایهگذاری، سیاستگذاران دولت، بانکهای مرکزی، تجار و غیره از این دادهها برای تصمیمگیریهای مهم استفاده میکنند. این دادهها تحت تأثیر عواملی مانند نرخ ارز، سطح قیمتها، نرخ بهره، اشتغال و تولید ناخالص داخلی قرار دارند.
سیاستهای پولی و مالی بهگونهای طراحی میشوند که اهداف خاصی را دنبال کنند و معمولاً تأثیر زیادی بر تراز پرداختها دارند. این سیاستها میتوانند برای تشویق یا محدود کردن جریانهای مالی خارجی تنظیم شوند.
کسبوکارها از دادههای BOP برای تحلیل پتانسیل بازار یک کشور، بهویژه در کوتاهمدت، استفاده میکنند. کشورهایی که کسری تجاری زیادی دارند، معمولاً نمیتوانند به اندازه کشورهای با مازاد تجاری واردات کنند. در صورت وجود کسری تجاری زیاد، دولت ممکن است اقداماتی مانند سهمیهبندی یا تعرفهها را برای محدود کردن واردات اتخاذ کند.
انواع تراز پرداخت ها
تراز پرداختها (BOP) به سه بخش اصلی تقسیم میشود: حساب جاری، حساب سرمایه و حساب مالی. هر یک از این بخشها شامل زیربخشهایی هستند که تراکنشهای مالی بینالمللی مختلف را ثبت میکنند.
حساب جاری
حساب جاری برای ثبت ورود و خروج کالاها و خدمات به یک کشور استفاده میشود. این حساب همچنین شامل درآمدهای حاصل از سرمایهگذاری، چه دولتی و چه خصوصی، است.
در حساب جاری، موارد زیر ثبت میشود:
- تجارت کالاها: شامل خرید و فروش کالاهایی مانند مواد خام و کالاهای ساخته شده است.
- خدمات: شامل درآمد از گردشگری، حملونقل (مثل مالیات عبور از کانال سوئز)، خدمات مهندسی، مشاوره، و حق امتیازها (مثل حق ثبت اختراعات و حق چاپ).
- دریافتهای سرمایهای: مانند سود سهام از داراییهای درآمدزا.
- نقل و انتقالات یکطرفه: شامل حوالههای کارگری (پول ارسالی کارگران به کشورشان) و کمکهای خارجی.
تراز تجاری کشور (BOT) از مجموع کالاها و خدمات بهدست میآید و معمولاً بزرگترین بخش تراز پرداخت ها است. اگر کشور تراز تجاری منفی داشته باشد، یعنی بیشتر از صادرات واردات کرده و اگر تراز تجاری مثبت داشته باشد، یعنی بیشتر از واردات صادر کرده است.
حساب سرمایه
حساب سرمایه ثبتکننده تمامی نقل و انتقالات بینالمللی سرمایه است. این شامل:
- تحصیل یا واگذاری داراییهای غیرمالی: مانند خرید یا فروش زمین یا منابع طبیعی.
- جریانهای پولی: مانند بخشودگی بدهی، انتقال داراییهای مالی، و مالیات هدیه و ارث.
حساب مالی
در حساب مالی، جریانهای پولی بینالمللی مربوط به سرمایهگذاریها ثبت میشود، شامل:
- سرمایهگذاریهای خارجی: در تجارت، املاک و مستغلات، اوراق قرضه و سهام.
- داراییهای دولتی: مانند ذخایر ارزی، طلا، و حق برداشت ویژه (SDR) در صندوق بینالمللی پول (IMF).
- سرمایهگذاریهای خصوصی در خارج از کشور: و داراییهای متعلق به اتباع خارجی.
مثال از تراز پرداختها (BOP)
هرگاه وجوهی از یک منبع خارجی وارد کشوری شود، در دفاتر حسابداری بهعنوان بستانکار ثبت میشود و در تراز پرداختها (BOP) ثبت میشود. برعکس، جریان سرمایهای که از یک کشور خارج میشود، بهعنوان بدهکار ثبت میشود. بهعنوان مثال، اگر ژاپن 100 خودرو به ایالات متحده صادر کند، ژاپن این صادرات را در ستون بدهی BOP ثبت میکند، در حالی که ایالات متحده آن را در ستون بستانکار BOP ثبت خواهد کرد.
معادله تراز پرداخت ها
معادله محاسبه تراز پرداخت ها بهصورت زیر است:
حساب جاری + حساب سرمایه + حساب مالی + موجودی = 0
تراز پرداخت هاا و اجزای آن
تراز پرداخت ها شامل تمامی معاملات بین واحدهای تجاری یک کشور و سایر نقاط جهان در یک دوره زمانی مشخص است. سه جزء اصلی تراز پرداختها عبارتند از: حساب جاری، حساب سرمایه و حساب مالی. حساب جاری باید با مجموع حسابهای سرمایه و مالی برابر باشد.
قانون تعادل
حساب جاری باید با مجموع حسابهای سرمایه و مالی متعادل باشد. این به ندرت اتفاق میافتد و نوسانات نرخ ارز میتواند به ناهماهنگیهای BOP بیفزاید.
اگر کشوری دارایی ثابت در خارج از کشور داشته باشد، این مبلغ به عنوان خروجی در حساب سرمایه ثبت میشود، اما فروش آن دارایی به عنوان درآمد در حساب جاری ظاهر میشود. بنابراین، کسری حساب جاری با استفاده از داراییهای سرمایهای تامین میشود.
اگر کشوری از داراییهای سرمایهای برای پوشش کسری حساب جاری استفاده کند، این وام به عنوان جریان ورودی سرمایه خارجی در BOP ثبت میشود.
آزادسازی حساب ها
در اواخر قرن بیستم، با افزایش مبادلات مالی و تجارت جهانی، بسیاری از کشورهای در حال توسعه تصمیم به آزادسازی اقتصاد کلان و تراز پرداخت ها (BOP) خود گرفتند. این تغییر به دلیل رشد سریع بازارهای نوظهور و نیاز به بهرهبرداری از جریانهای ورودی سرمایه انجام شد.
پیش از این، بسیاری از این کشورها محدودیتهای شدیدی برای مبادلات سرمایه و حسابهای مالی داشتند. این محدودیتها شامل جلوگیری از مالکیت خارجی بر داراییها و محدود کردن انتقال وجوه به خارج از کشور بود.
با آزادسازی، بازارهای سرمایه در این کشورها رشد کردند و شفافتر و پیچیدهتر شدند. این موضوع نه تنها موجب جذب سرمایهگذاری مستقیم خارجی (FDI) شد، بلکه به بهبود فناوری و افزایش کارآیی نیز کمک کرد. به عنوان مثال، سرمایهگذاری در پروژههای بزرگ مانند ساخت نیروگاههای جدید میتواند به افزایش تولید ناخالص داخلی (GDP) و توسعه اقتصاد کشور کمک کند. همچنین، آزادسازی میتواند به کاهش ریسک با ایجاد تنوع بیشتر در بازارهای مختلف منجر شود.
نتیجه
تراز پرداخت ها (BOP) روشی برای اندازهگیری تمام مبادلات پولی بینالمللی کشورها در یک دوره معین است. این تراز شامل سه حساب اصلی است: حساب جاری، حساب سرمایه، و حساب مالی. هدف حساب جاری، تعادل در برابر مجموع حسابهای مالی و سرمایه است، اما این تعادل به ندرت به طور کامل برقرار میشود.
جهانیشدن در اواخر قرن بیستم باعث شد بسیاری از کشورهای در حال توسعه محدودیتهای BOP خود را برطرف کنند و از مزایای جریانهای نقدی خارجی بهرهبرداری کنند. این تغییرات به تقویت اقتصاد این کشورها کمک کرد.
دیدگاهتان را بنویسید
برای نوشتن دیدگاه باید وارد بشوید.