بهره وری چیست؟ چه نقشی در اقتصاد دارد؟
بهره وری در اقتصاد
بهره وری معیاری است که برای ارزیابی عملکرد اقتصادی یا شغلی استفاده میشود. با استفاده از این معیار میتوان فهمید که چگونه افراد، شرکتها، صنایع و حتی اقتصاد به طور کلی، منابعی مانند سرمایه و نیروی کار را به کالا یا خدمات تبدیل میکنند.
بهره وری بالا در شرکتها نقش بسیار مهمی در موفقیت آنها در بازارهای رقابتی ایفا میکند. وقتی اعضای سازمان آگاه باشند که بهرهوری چیست و برای بهبود آن تلاش کنند، این تلاشها معمولاً به نتیجه میرسد. از این رو، رهبران و مدیران باید درک دقیقی از مفهوم بهرهوری داشته باشند و برای افزایش آن برنامهریزی کنند.
در این مقاله علاوه بر توضیح اهمیت بهرهوری، نحوه اندازهگیری آن نیز بیان میشود تا با استفاده از این اطلاعات بتوانید نقاط قوت و ضعف خود، همکاران و سازمان را ارزیابی کرده و روشهای مناسب برای افزایش بازدهی کلی شرکت به کار بگیرید.
قانون افزایش بهره وری
طبق قانون افزایش بهرهوری، معمولاً در بلندمدت بهرهوری به طور متناسب با جذر خروجی رشد میکند. در علم اقتصاد، این قانون به رابطه بین رشد تولید و رشد بهرهوری اشاره دارد. به عبارت دیگر، زمانی که تولید به طور سریعتر رشد میکند، این افزایش تولید به دلیل بالا رفتن بازدهی، موجب رشد بهرهوری میشود. برای مثال، اگر یک سازمان با استفاده از منابع مشابه در مقایسه با ماه گذشته تولید بیشتری داشته باشد، این به معنای افزایش بهرهوری آن سازمان است.
چرخه بهره وری
چرخه بهره وری به مجموعهای از اقدامات منظم و تکراری گفته میشود که در فواصل زمانی مشخص (روزانه، هفتگی، ماهانه یا دورههای دیگر) انجام میدهید. این چرخهها به شما کمک میکنند تا روند کاری خود را بهبود بخشید و بهره وری را افزایش دهید.
این چرخه:
- به سنجش دقیقتر فعالیتها و تمرینها کمک میکند.
- انرژی ذهنی شما را حفظ میکند.
- به خاتمه دادن به اهمالکاری کمک میکند.
- با ریتم طبیعی بدن شما سازگار است.
- فضایی برای انجام کارهای مضاعف ایجاد میکند.
اهمیت بهره وری در اقتصاد
بهره وری عامل اصلی موفقیت شرکتها در رقابت با یکدیگر است. وقتی بهره وری افزایش مییابد، هزینه تمام شده کالا یا خدمت کاهش مییابد. این به شما این امکان را میدهد که قیمت محصول یا خدمات خود را کاهش دهید و مشتریان را از رقبای خود جذب کنید.
اگر بهره وری شما پایینتر از رقبا باشد، احتمالاً نمیتوانید در رقابت باقی بمانید و به سود مورد نظر دست یابید. این رقابت نه تنها در بازارهای تجاری، بلکه در سطح تحصیلی و مخصوصاً در رقابتهای کنکور نیز بسیار حیاتی است. در دنیای دیجیتال هم رقابت برای جذب مشتری و موفقیت در بازارها شدیدتر از همیشه است، به همین دلیل بهرهوری در این زمینهها نیز از اهمیت بالایی برخوردار است.
تاثیر بهره وری بیشتر در تجارت و کسبوکار:
- رضایت بیشتر مشتری: افزایش بهرهوری میتواند منجر به کاهش قیمتها و افزایش سرعت تحویل محصولات یا خدمات شود. این موارد باعث رضایت بیشتر مشتریان میشود و از بروز نارضایتی جلوگیری میکند.
- شرایط بهتر برای خرید مواد اولیه: با افزایش تولید، نیاز به مواد اولیه بیشتر میشود. در این صورت معمولاً میتوانید این مواد را با قیمت پایینتری خریداری کنید، که به صرفهجویی در هزینهها کمک میکند.
- افزایش دستمزد: افزایش بهرهوری در سازمانها میتواند باعث سود بیشتر شود، که این امکان را فراهم میآورد تا به کارمندان دستمزد بالاتری پرداخت کنید و قدرت مذاکره برای حقوق و مزایا نیز افزایش یابد.
- افزایش سرمایه: وقتی بهرهوری افزایش مییابد، سود بیشتری حاصل میشود و این امکان را به شما میدهد که به سرمایههای بیشتری دست پیدا کنید. به عنوان مثال، میتوانید در مناقصهها شرکت کنید و پروژههای بزرگتری را به دست آورید.
بهره وری در کسبوکار مزایای زیادی دارد که میتواند به بهبود عملکرد کلی سازمان کمک کند. از جمله این مزایا میتوان به استفاده موثر از منابع، کاهش هزینه تولید و کاهش هزینه نهایی محصولات یا خدمات اشاره کرد.
با افزایش بهرهوری، سازمانها میتوانند هزینههای سربار را کاهش داده و در نتیجه سودآوری کسبوکار افزایش یابد. همچنین، بهرهوری بیشتر به افزایش درآمد سرانه و ارتقای رفاه عمومی کمک میکند. در نهایت، این امر باعث افزایش حقوق کارمندان و رشد کلی سازمان میشود، که به توسعه پایدار و موفقیت بلندمدت کسبوکار میانجامد.
اهداف بهره وری
بهره وری در صنعت و زندگی روزمره نقش بسیار مهمی ایفا میکند. در محیطهای کاری، هدف اصلی بهرهوری کاهش هزینهها و افزایش منافع کل سازمان است. در صنایع مختلف، هزینههای تولید بسیار بالاست، و تنها راه توجیه اقتصادی این هزینهها افزایش بهرهوری است. سازمانها به دنبال بهبود بهرهوری نیروی انسانی و دستگاههای خود هستند تا هزینههای جاری کاهش یابد و بتوانند با وجود چالشها به فعالیت خود ادامه دهند.
در زندگی عادی، هدف از بهرهوری بیشتر به مدیریت زمان مربوط میشود. به عنوان مثال، یادگیری روشهای مطالعه سریع به افزایش بهرهوری کمک میکند، به طوری که فرد میتواند در زمان کمتری مطالب بیشتری یاد بگیرد و در آزمونها نتایج بهتری کسب کند. در این حالت، نتایج امتحانی نشاندهنده میزان بهرهوری مطالعاتی فرد است.
نحوه عملکرد بهره وری
بهره وری زمانی افزایش مییابد که تولید خروجیها با سرعت بیشتری نسبت به ورودیها انجام شود، یا اینکه شرکت بتواند همان میزان خروجی را با استفاده از منابع کمتری تولید کند.
مثال برای توضیح بهرهوری:
فرض کنید صاحب یک باغ سیب هستید و میخواهید بهرهوری سیبچینی خود را افزایش دهید. در حال حاضر، 50 کارگر در باغ شما مشغول به کار هستند و به طور متوسط در هر ساعت، 10 هزار عدد سیب میچینند، به این معنی که هر کارگر در هر ساعت 200 عدد سیب میچیند.
برای افزایش بهرهوری بدون فشار مضاعف بر کارگران، میتوانید از 4 راهکار زیر استفاده کنید:
- پیشرفت فناوری: با استفاده از تکنولوژی پیشرفته مانند دستگاههای سیبچین، خروجی هر کارگر را دو برابر کنید. این کار میتواند بهرهوری را از 200 سیب به 400 سیب در هر ساعت افزایش دهد.
- اثربخشی فنی: با آموزش کارگران و ارتقاء ابزارهای مورد استفاده، بهرهوری نیروی انسانی را افزایش دهید. ممکن است کارگران شما قادر باشند بیشتر از 200 سیب در ساعت بچینند اگر نحوه کار و ابزارها بهبود یابد.
- بهبودهای سازمانی: با تغییر چیدمان و بهینهسازی نحوه تقسیم کار بین افراد، بهرهوری کلی گروه افزایش مییابد و عملیات سیبچینی سریعتر انجام میشود.
- افزایش منابع: با افزایش منابع و زیرساختها، مثل دو برابر کردن ابعاد باغ و تعداد کارگران و ماشینها، میتوانید خروجیها را دو برابر کنید. اینگونه با هزینههای ثابت، میزان تولید افزایش مییابد و بهرهوری بهبود مییابد.
با استفاده از این راهکارها، میتوانید بهره وری سیبچینی خود را به طور قابل توجهی افزایش دهید.
فاکتور های بهره وری
بهره وری زمانی حاصل میشود که سازمان بتواند بهطور همزمان دو پارامتر اثربخشی و کارایی را به دست آورد.
این دو مفهوم به شرح زیر تعریف میشوند:
- تعریف اثربخشی (Effectiveness): اثربخشی به میزان تحقق اهداف برنامهریزیشده و دستیابی به نتایج مورد نظر اشاره دارد. به عبارت دیگر، اثربخشی به این معناست که آیا کارها طبق زمانبندی و برنامهریزی انجام شدهاند یا خیر. شاخصهایی مانند مدت زمان تولید، تحویل به موقع، مدت زمان رسیدگی به شکایات مشتری، و برنامهریزی دقیق جزو شاخصهای اثربخشی هستند.
- تعریف کارایی (Efficiency): کارایی به رابطه بین نتایج حاصلشده و منابع مصرفشده اشاره دارد. به عبارت دیگر، کارایی نشان میدهد که منابع مانند نیروی انسانی، بودجه و زمان به چه میزان برای دستیابی به نتایج بهطور مؤثر استفاده شدهاند. نمونههایی از شاخصهای کارایی عبارتند از: اتمام پروژه با بودجه مصوب، استفاده بهینه از نیروی انسانی، کاهش هزینههای تعمیرات و نگهداری.
برای رسیدن به بهره وری بالا، سازمانها باید در کنار اثربخشی، به کارایی نیز توجه داشته باشند و همزمان با تحقق اهداف و برنامهها، منابع خود را به بهترین نحو ممکن مدیریت کنند.
مدیریت بهره وری به معنای حفظ و بهبود کارایی و اثرگذاری در سازمان است. در این مسیر، مدیران باید با ارزیابی دادهها و برنامهریزی دقیق، موانع را شناسایی و نقاط قوت را تقویت کنند.
مراحل مدیریت بهره وری:
- سنجش بهرهوری کنونی: ارزیابی وضعیت موجود سازمان.
- تحلیل دادهها: شناسایی ضعفها و قوتها.
- برنامهریزی: ایجاد فرهنگ بهرهوری و پیوند اهداف سازمانی با اهداف فردی کارکنان.
عوامل موثر بر بهره وری
عوامل داخلی
این عوامل مستقیماً در داخل سازمان یا واحد اقتصادی تأثیرگذار هستند و به صورت زیر طبقهبندی میشوند:
- ابزار و تجهیزات: کیفیت و کارایی ابزارها و تجهیزات مورد استفاده نقش مهمی در بهرهوری دارد. تجهیزات مدرن و بهروز با کاهش زمان و هزینه تولید، خروجی بیشتری ارائه میدهند.
- مهارت نیروی انسانی: دانش، توانایی و تجربه کارکنان در انجام وظایفشان به طور مستقیم بر کارایی تأثیر میگذارد. سرمایهگذاری در آموزش و ارتقای مهارتها میتواند بهرهوری را بهبود بخشد.
- تکنولوژی و ارتباطات درونسازمانی: استفاده از تکنولوژیهای پیشرفته و زیرساختهای ارتباطی مناسب، فرآیندهای کاری را تسهیل و سرعت انجام کارها را افزایش میدهد. ارتباطات مؤثر میان بخشهای مختلف سازمان نیز در کاهش اتلاف وقت و افزایش هماهنگی نقش دارد.
- مدیریت و برنامهریزی: روشهای مدیریتی و نحوه برنامهریزی منابع، نقش کلیدی در افزایش بهرهوری دارد. یک مدیریت کارآمد میتواند با توزیع مناسب وظایف و استفاده بهینه از منابع، بهرهوری را به حداکثر برساند.
عوامل خارجی
این عوامل از محیط بیرونی سازمان نشأت میگیرند و معمولاً کنترل مستقیمی روی آنها وجود ندارد:
- سیاستهای کلان: قوانین و مقررات دولتی، سیاستهای مالی و اقتصادی مانند مالیات، تسهیلات بانکی و حمایتهای دولتی از تولیدکنندگان میتواند بهرهوری را تحت تأثیر قرار دهد.
- تورم و نرخ ارز: تغییرات در نرخ تورم و ارزش ارز میتواند هزینههای تولید و قدرت خرید مواد اولیه را تغییر دهد. این موضوع به صورت مستقیم یا غیرمستقیم بر بهرهوری تأثیر میگذارد.
- فرهنگ و نیاز بازار: رفتار مصرفکنندگان، ارزشهای فرهنگی و تقاضای بازار میتوانند نقش مهمی در جهتگیری تولید و کارایی داشته باشند. شناخت دقیق نیازهای بازار و تطبیق با فرهنگ مصرف، از عوامل کلیدی برای بهرهوری بالاست.
عوامل موثر بر اندازه گیری بهره وری
برای اندازهگیری بهره وری در اقتصاد، میتوان از چهار عامل کلیدی استفاده کرد.
در ادامه، این عوامل را با استفاده از مثالهایی ساده، مانند یک جزیره دورافتاده و نمونههای دیگر، توضیح میدهیم:
سرمایه فیزیکی (Physical Capital)
تصور کنید در یک جزیره دورافتاده زندگی میکنید. اگر ابزارهایی مانند قلاب ماهیگیری، قایق یا تور ماهیگیری در اختیار داشته باشید، توانایی شما برای صید ماهی (بهرهوری) به طرز چشمگیری افزایش مییابد و غذای بیشتری تأمین میکنید.
به همین ترتیب:
- سرمایه فیزیکی شامل تجهیزات، ماشینآلات و ساختمانهایی است که در فرآیند تولید کالاها و خدمات به کار میروند.
- برای مثال، یک نجار با ابزارهای پیشرفته و ماشینی میتواند میز و صندلیهای بیشتری بسازد و بهرهوری بیشتری داشته باشد، در مقایسه با نجاری که از ابزارهای دستی استفاده میکند.
سرمایه انسانی (Human Capital)
دومین عامل تأثیرگذار بر بهره وری، سرمایه انسانی است. باز هم به مثال جزیره برمیگردیم: اگر قبلاً با انواع روشهای ماهیگیری آشنا بودید و تجربه کافی داشتید، میتوانستید ماهی بیشتری صید کنید.
- سرمایه انسانی به مجموعه دانش و مهارتهایی گفته میشود که افراد از طریق آموزش و تجربه کسب میکنند.
- اگرچه سرمایه فیزیکی معمولاً بیشتر به چشم میآید، اما هر دو نوع سرمایه—فیزیکی و انسانی—برای افزایش تولید کالاها و خدمات در هر جامعهای ضروری هستند.
منابع طبیعی (Natural Resources)
منابع طبیعی نیز تأثیر قابلتوجهی بر بهره وری دارند. اگر در جزیرهای باشید که ماهی بیشتری برای صید وجود دارد، بهرهوری شما نیز بالاتر خواهد بود.
- منابع طبیعی شامل هر منبعی است که طبیعت برای تولید کالاها و خدمات در اختیار انسان قرار میدهد، مانند زمین، مواد معدنی، جنگلها و ذخایر ماهی.
- کشورهایی که دسترسی بیشتری به منابع طبیعی دارند، اغلب از مزیت بهرهوری بیشتری برخوردارند، به شرط آنکه بتوانند این منابع را به درستی مدیریت و بهرهبرداری کنند.
درک و استفاده بهینه از این عوامل کلیدی میتواند بهرهوری را بهبود بخشد و تأثیر چشمگیری بر رشد اقتصادی بگذارد.
منابع طبیعی به ورودیهایی گفته میشود که طبیعت برای تولید در اختیار انسان قرار داده و شامل دو نوع هستند.
- منابع تجدیدشدنی: مانند جنگلها که پس از استفاده با کاشت مجدد احیا میشوند.
- منابع تجدیدناشدنی: مانند نفت که با اتمام ذخایر دیگر قابل جایگزینی نیستند.
اما وجود منابع طبیعی به تنهایی تضمینکننده ثروت کشورها نیست. برای مثال، عربستان سعودی از ذخایر نفتی خود ثروتمند شده، در حالی که ژاپن با واردات منابع و صادرات کالاهای صنعتی به رشد اقتصادی دست یافته است. این نشان میدهد که مدیریت و استفاده بهینه از منابع اهمیت بیشتری نسبت به میزان دسترسی به آنها دارد.
دانش فناوری (Technological Knowledge)
دانش فناوری یکی از عوامل کلیدی در رشد بهره وری است. برای مثال، اگر در جزیرهای دورافتاده از روشهای نوین برای صید ماهی یا کاشت سبزیجات استفاده کنید، میتوانید غذای بیشتری به دست آورید.
دانش فناوری به معنای یافتن بهترین و کارآمدترین روشهای تولید کالاها و خدمات است.
نمونهای از این تاثیر را میتوان در کشاورزی مشاهده کرد؛ در گذشته تعداد زیادی از نیروی کار برای تولید غذای کافی کل جمعیت لازم بود، اما با پیشرفت فناوری، امروزه تنها درصد کمی از نیروی کار در کشاورزی فعالیت میکنند و همچنان میتوانند نیاز غذایی جوامع را تامین کنند.
مراحل بهره وری
مدیریت بهره وری در سازمان شبیه یک نقشه راه است، اما نباید آن را بهعنوان یک مسیر سختگیرانه و غیرقابل تغییر در نظر گرفت. این مراحل طراحی شدهاند تا به شما کمک کنند دیدگاهی شفافتر داشته باشید، اما همیشه میتوانید خلاقیت به خرج دهید و آنها را با شرایط خاص سازمانتان تطبیق دهید. حال بیایید نگاهی دقیقتر به گامهای اصلی مدیریت بهرهوری بیندازیم.
گام اول: ارزیابی بهرهوری فعلی سازمان
در اولین مرحله، باید تصویر دقیقی از وضعیت فعلی بهرهوری سازمان به دست آورید. این کار نیازمند تحلیل دقیق دادهها، استفاده از فرمولهای مرتبط و درک صحیح مفهوم بهرهوری است. توجه داشته باشید که بهرهوری صرفاً معادل عملکرد نیست؛ بلکه عملکرد بخشی از بهرهوری محسوب میشود.
فرمول بهرهوری چیست؟
بهرهوری برابر است با نسبت خروجی به ورودی. برای محاسبه دقیق، باید خروجیهای ملموس و ورودیهای مصرفی را اندازهگیری کنید.
گام دوم: تحلیل و ارزیابی دادهها
در این گام، دادههای بهدستآمده را بررسی کنید تا نقاط ضعف و قوت مشخص شود. شناسایی موانع موجود و ارتقای نقاط قوت از الزامات این مرحله است. این تحلیل به شما کمک میکند استراتژیهای موثری برای افزایش بهرهوری تدوین کنید.
گام سوم: تدوین برنامه عملیاتی
اکنون زمان آن است که برنامهای جامع برای بهبود بهرهوری سازمان طراحی کنید. موارد زیر را در نظر بگیرید:
- فرهنگسازی بهرهوری: بهرهوری را بهعنوان یک ارزش سازمانی معرفی کنید. این فرهنگسازی میتواند انگیزه کارکنان را افزایش دهد.
- همراستایی اهداف: اهداف بهرهوری سازمان را با اهداف شخصی کارکنان مرتبط کنید. این کار به ایجاد تعهد و اشتیاق در نیروی انسانی کمک میکند.
- ایجاد زیرساختهای مناسب: پیش از اجرای برنامهها، مطمئن شوید که زیرساختهای لازم برای افزایش بهرهوری وجود دارد.
- بازنگری مداوم برنامه: هر برنامهای نیاز به اصلاح و بهروزرسانی دارد. بهطور منظم برنامههای خود را بازنگری و در صورت لزوم تغییرات لازم را اعمال کنید.
مزایای رشد بهره وری
- دستمزد بیشتر: افزایش بهره وری به شرکتها امکان میدهد تا دستمزد کارگران را بالاتر ببرند. اگرچه دستمزد بیشتر به معنای هزینه بیشتر تولید است، اما رشد بهره وری به شرکتها این امکان را میدهد تا از طریق سود اضافی حاصل، این هزینه را جبران کنند.
- قیمت کمتر: رشد بهرهوری میتواند شرکتها را قادر سازد تا قیمت محصولات را کاهش دهند. این کاهش قیمت، بدون کاهش سود یا دستمزدها، میتواند به رقابتپذیری بیشتر در بازار کمک کند و سهم بیشتری از بازار را به خود اختصاص دهد.
- افزایش سود: با رشد بهره وری، هزینه تولید برای مقدار مشخصی از کالا کاهش مییابد که به افزایش سود شرکتها منجر میشود. شرکتهای حاضر در بازار بورس میتوانند این سود را به شکل سود نقدی (DPS) به سهامداران خود پرداخت کنند یا آن را برای توسعه و سرمایهگذاریهای بیشتر در شرکت نگه دارند.
- رشد اقتصادی قویتر: بهره وری بالاتر به رشد اقتصادی سریعتر یک کشور کمک میکند. به بیان ساده، با بهبود سرمایه انسانی، سرمایه فیزیکی و دانش فناوری، امکان تولید بیشتر کالاها و خدمات در مدت زمان مشابه فراهم میشود که در نهایت موجب تقویت اقتصاد ملی خواهد شد.
موانع بهره وری شرکت ها
بسیاری از شرکتها با وجود آگاهی از اهمیت بهره وری و مزایای آن، قادر به استفاده کامل از آن نمیشوند. یکی از موانع رایج در این زمینه، عدم فعالیت کامل کارکنان در طول روز است؛ به این معنا که برخی از کارمندان فقط در ساعات محدودی از روز به طور مؤثر فعالیت میکنند و در باقی ساعات، عملکرد مطلوبی ندارند.
علاوه بر این، چندین مانع دیگر نیز میتواند بهرهوری سازمانها را تحت تأثیر قرار دهد. از جمله این موانع میتوان به مشکلات مدیریتی، فقدان هماهنگی بین بخشها، کمبود منابع و تجهیزات مناسب، عدم انگیزه و عدم آموزش صحیح کارکنان اشاره کرد. این موانع میتوانند شرکتها را از رسیدن به اهداف و چشماندازهای خود بازدارند و به کاهش بهرهوری منجر شوند.
افزایش مشغولیت به جای بهره وری
بسیاری از افراد به اشتباه فکر میکنند که چون در طول روز مشغول کار هستند، بهرهوری بالایی دارند. در واقع، این افراد ممکن است بیشتر زمان خود را صرف انجام وظایف طولانی و بیثمر کنند تا انجام کارهای هوشمندانه و مؤثر.
شرکتهایی که به سرشلوغی توجه بیشتری از بهرهوری میدهند، هرگز به بالاترین سطح بهرهوری نمیرسند. برای رفع این مشکل، سازمانها باید تمرکز خود را روی نتایج واقعی کار و افزایش آن قرار دهند، نه صرف مشغول بودن. کارمندان با بهرهوری واقعی باید تشویق شوند، نه کسانی که تنها خود را با کارهای بینتیجه مشغول میکنند.
جلسات بی نتیجه
جلسات بینتیجه و غیرضروری میتوانند بهرهوری افراد را به شدت کاهش دهند. برای رفع این مشکل، میتوان با تعیین دستور جلسه مشخص، اطمینان از آمادگی شرکتکنندگان و مشخص کردن زمان شروع و پایان جلسات، کارایی آنها را افزایش داد.
همچنین، در پایان هر جلسه بهتر است وظایف و اقدامات لازم برای هر نفر تعیین شود تا پیگیریها بهدرستی انجام شود. با انجام این کارها، مهارتهای مذاکره به مرور بهبود یافته و نتایج جلسات بهتر و مفیدتر خواهند بود.
وجود ایمیل ها و نامه های اداری
ایمیلهای کاری و نامههای اداری میتوانند زمان زیادی از کارمندان بگیرند، به ویژه زمانی که بسیاری از آنها مربوط به کار خاصی نیستند یا به صورت عمومی ارسال میشوند. برای افزایش بهرهوری، باید زمان پاسخگویی به پیامهای کاری را محدود کنید و فقط به ایمیلهای ضروری و مهم پاسخ دهید. همچنین، مهارتهای ارتباطی مؤثر با همکاران میتواند به کاهش زمان صرف شده برای پیامها و افزایش تمرکز در انجام وظایف کمک کند.
ناتوانی در مدیریت زمان
ضعف در مدیریت زمان یکی از مشکلات رایج در سازمانها است که میتواند به بهرهوری آسیب جدی بزند. بسیاری از کارمندان با دریافت پیامها و درخواستهای جدید از همکاران، بلافاصله کارهای خود را رها میکنند و به مسائل جدید میپردازند. این باعث میشود که پروژهها ناتمام بمانند و زمان بهطور غیرمؤثر صرف شود.
برای جلوگیری از این مشکل، لازم است که کارمندان با استفاده از فهرست کارها (to-do list) و برنامهریزی دقیق، وظایف خود را اولویتبندی کرده و بر روی هر کار بهطور متمرکز تمرکز کنند تا از اتلاف وقت و کاهش بهرهوری جلوگیری شود.
این افراد معمولاً با انبوهی از ایمیلهای خواندهنشده، کارهای نیمهتمام و تمرکز کم مواجه هستند. راهحل اصلی برای آنها این است که اصول مدیریت زمان را یاد بگیرند و درک کنند که بهره وری چیست. با آموزش تکنیکهای مدیریت زمان و کمک به آنها برای اولویتبندی کارها، میتوانند هر روز به بهبود تمرکز و افزایش بهرهوری خود بپردازند. این تغییرات کوچک و مداوم میتواند تفاوت بزرگی در عملکردشان ایجاد کند.
عدم استفاده از فناوریهای نوین
بسیاری از سازمانها یا از پیشرفتهای تکنولوژی بیخبر هستند یا با وجود آگاهی از آنها، بهروزرسانی فناوریهای خود را به تعویق میاندازند. این موضوع میتواند باعث کاهش چشمگیر بهرهوری و عقبافتادن از رقبا شود. برای نمونه، بهرهبرداری از هوش مصنوعی مانند ChatGPT میتواند سرعت و کیفیت انجام پروژهها را بهطور قابل توجهی بهبود بخشد. اگر سازمانها از این ابزارهای جدید استفاده نکنند، به مرور زمان فرصتهای رشد و افزایش بهرهوری را از دست خواهند داد.
فرایندهای دستی و زمانبر
کارمندان بسیاری از وقت خود را صرف واردکردن، دریافت و تغییر دادهها میکنند که این کار میتواند بهرهوری آنها را کاهش دهد. این زمان میتوانست به انجام وظایف مفیدتری اختصاص یابد. علاوه بر این، برخی از کارکنان وقت زیادی را صرف تجزیه و تحلیل و گردآوری دادهها میکنند تا در تصمیمگیریهای چندمعیاره به انتخابهای دقیقی برسند. این فرایندها نیز به دلیل زمانبر بودن، میتوانند به کاهش بهرهوری منجر شوند.
بروز خطا و خرابی سیستم
بروز خرابیهای ناگهانی و غیرمنتظره در سیستمهای کسبوکار میتواند باعث مختل شدن عملکرد کلی سازمان شود. این مشکلات فنی و سیستمی موجب کاهش بهرهوری میشوند، زیرا زمان و منابع زیادی برای رفع این مشکلات صرف میشود. در محاسبه بهرهوری معمولاً این گونه اختلالات از ارزیابی کلی حذف میشود، چرا که نمیتوان آنها را به عنوان خروجی مثبت یا مؤثر در نظر گرفت.
میزان استعفای کارکنان
میزان استعفای کارکنان درصد افرادی است که در یک دوره زمانی خاص سازمان را ترک کردهاند. وقتی این درصد به طور قابل توجهی افزایش مییابد، بهرهوری سازمان کاهش مییابد، زیرا نیاز به جذب و آموزش نیروی جدید برای جایگزینی کارکنان سابق به منابع و زمان زیادی نیاز دارد. در نتیجه، سازمان باید زمان و هزینههای زیادی را صرف آموزش نیروی تازهکار کند، که میتوانست به جای آن از منابع خود برای بهبود و رشد بهرهبرداری کند.
شاخص های بهره وری
- بازگشت سرمایه (ROI): این شاخص میزان سودآوری سرمایهگذاریها را در کوتاهمدت و بلندمدت بررسی میکند. با محاسبه نسبت سود خالص به سرمایهگذاری، ابزار مفیدی برای تصمیمگیری در تخصیص منابع بهینه ارائه میدهد.
- بهرهوری فرایندها: کارایی و اثرگذاری مراحل مختلف تولید یا ارائه خدمات از طریق این شاخص ارزیابی میشود. هدف آن کاهش ضایعات، افزایش کیفیت خروجی و بهبود عملکرد کلی سازمان است.
- بهرهوری منابع انسانی: این شاخص میزان کارایی و اثربخشی کارکنان را در تحقق اهداف سازمانی میسنجد. معیارهایی مانند تولید بهازای هر کارمند و رضایت شغلی ازجمله ابزارهای اندازهگیری در این حوزه هستند.
- بهرهوری زیستمحیطی: تأثیر فعالیتهای سازمان بر محیط زیست با این شاخص ارزیابی میشود. کاهش مصرف منابع طبیعی، مدیریت پسماند و بهبود پایداری زیستمحیطی از اهداف کلیدی آن است.
- بهرهوری انرژی: این شاخص مصرف انرژی و هزینههای مرتبط با آن را بررسی میکند. کاهش مصرف انرژی بهازای هر واحد محصول، به بهبود کارایی و کاهش هزینههای سازمان کمک میکند.
- بهرهوری مالی: شاخصی برای مقایسه درآمدها با هزینهها که وضعیت سوددهی و سلامت اقتصادی سازمان را نشان میدهد. این شاخص توانایی سازمان در حفظ تعادل مالی را مشخص میکند.
فرمول بهره وری
بهرهوری بهسادگی از نسبت خروجیها (محصولات یا خدمات تولیدشده) به ورودیها (منابع مصرفشده مانند نیروی کار، سرمایه و مواد اولیه) محاسبه میشود.
بهره وری = خروجی ها / ورودی ها
این فرمول نشان میدهد که با افزایش خروجیها یا کاهش ورودیها، بهرهوری افزایش مییابد.
فرض کنید یک کارخانه تولید کفش در یک روز کاری:
- خروجی: 100 جفت کفش تولید میکند.
- ورودی: 20 نیروی کار استفاده کرده است.
بهرهوری نیروی کار کارخانه به این صورت محاسبه میشود:
بهره وری = 100 جفت کفش / 20 جفت نیروی کار = 5
این یعنی هر کارگر در روز بهطور میانگین 5 جفت کفش تولید کرده است.
محاسبه بهره وری در محیط کار
برای محاسبه بهرهوری در محیط کار، ابتدا باید شاخصهای کلیدی عملکرد (KPI) سازمان خود را شناسایی کنید. این شاخصها میتوانند معیارهایی باشند که میزان کارایی و اثر بخشی فعالیتهای کارکنان را اندازهگیری میکنند. در دنیای واقعی، روشهای مختلفی برای سنجش بهرهوری وجود دارد که بسته به نوع صنعت و نوع کسب و کار ممکن است متفاوت باشند.
در اینجا برخی از متداولترین شاخصهای عملکرد برای محاسبه بهرهوری کارکنان آورده شده است:
- بهرهوری نیروی کار: این شاخص نشاندهنده میزان تولید هر واحد نیروی انسانی است. برای محاسبه این شاخص، تولید کل یا خروجی سازمان را بر تعداد کارکنان تقسیم میکنند.
- بهرهوری بر اساس زمان: این شاخص بر میزان استفاده مؤثر از زمان کارکنان تمرکز دارد. با اندازهگیری میزان زمانی که کارکنان به طور مؤثر مشغول به کار هستند، میتوان بهرهوری را ارزیابی کرد.
- بازدهی سرمایهگذاری: این شاخص نشان میدهد که به ازای هر واحد سرمایهگذاری انجام شده در سازمان، چه مقدار خروجی و سود تولید شده است.
با استفاده از این شاخصها و دیگر معیارها، میتوانید بهرهوری کارکنان و سازمان خود را اندازهگیری کرده و در جهت بهبود آن برنامهریزی کنید.
درآمد هر کارمند
درآمد هر کارمند یکی از روشهای مهم برای ارزیابی بهرهوری در بسیاری از شرکتها است. برای محاسبه آن، معمولاً درآمد 12 ماه اخیر هر کارمند را گرفته و آن را بر تعداد کارکنان تماموقت تقسیم میکنند. به عنوان مثال، در یک شرکت مشاورهای میتوان با استفاده از این فرمول، میزان بهرهوری کلی شرکت را بر اساس درآمد هر کارمند محاسبه کرد.
تعداد قطعات تولید شده
در سازمانهای تولیدی، بهرهوری معمولاً بر اساس تعداد قطعات تولید شده توسط هر کارگر در ساعت اندازهگیری میشود. برای این کار، تعداد استانداردی بهعنوان معیار تعیین میشود. اگر تولید کارگران به این عدد برسد، نشاندهنده بهرهوری خوب آنها است. اما اگر تولید کمتر باشد، باید موانع و مشکلات موجود شناسایی و رفع شوند تا عملکرد بهبود یابد.
امتیاز رضایت مشتری (CSAT)
امتیاز رضایت مشتری (CSAT) یکی از معیارهای مهم برای سنجش بهرهوری سازمان است. این امتیاز از میانگین نمراتی که مشتریان در نظرسنجیها ارائه میدهند به دست میآید. معمولاً اعداد بین 1 تا 5 یا 1 تا 10 در این نظرسنجیها استفاده میشود. امتیازهای پایین یا منفی میتواند هشداری جدی برای کسبوکار باشد، زیرا رضایت پایین مشتریان مانع رسیدن به اهداف مالی و اعتباری میشود. به همین دلیل، این معیار در تدوین استراتژیهای جذب و حفظ مشتری بسیار اهمیت دارد.
نرخ استفاده از نیروی کار
نرخ استفاده از نیروی کار معیاری است که نشان میدهد کارکنان چه میزان از زمان خود را به فعالیتهای تولیدی اختصاص دادهاند. این نرخ با محاسبه نسبت ساعتهای کاری مفید به کل ساعتهای کاری به دست میآید. شرکتهای خدماتی معمولاً ساعتهای فعالیت نیروها را ثبت میکنند و پرداخت دستمزد را بر اساس آن انجام میدهند.
برای افزایش بهرهوری، کارکنان باید در هر ساعت کاری خود مقدار مشخصی از محصول تولید کنند یا خدمات سازمان را بهدرستی ارائه دهند. این رویکرد به سازمان کمک میکند تا عملکرد کارکنان را بهتر ارزیابی کند و بهرهوری را بهبود بخشد.
حاشیه سود ناخالص
حاشیه سود ناخالص، معیاری است که نشاندهنده میزان سودآوری و کارایی عملیات سازمان است. برای محاسبه آن، درآمد حاصل از فروش را از هزینههای تولید یا ارائه خدمات کسر میکنند. اگر حاشیه سود ناخالص شما کمتر از رقبایتان باشد، احتمال دارد در رقابت بازار عقب بمانید.
این معیار بهرهوری نشان میدهد که سازمان چه میزان سود از فروش محصولات یا خدمات خود کسب میکند. هرچه درصد سود بالاتر باشد، بهرهوری سازمان نیز افزایش یافته است.
ارتباط بهره وری با ارتقای شغلی
ارتباط بهرهوری با ارتقای شغلی در سازمانها بسیار مهم و تأثیرگذار است. در بسیاری از شرکتها، افزایش بهرهوری به رشد و پیشرفت شغلی کارکنان منجر میشود. با بهبود بهرهوری، شرکتها میتوانند سود بیشتری به دست آورند و این سود را برای توسعه تجارت و فرصتهای جدید سرمایهگذاری کنند.
همچنین، افزایش بهرهوری میتواند با کاهش هزینهها و قیمت محصولات، تقاضای بازار را افزایش داده و مشتریان بیشتری جذب کند. در نهایت، این رشد ممکن است به ایجاد فرصتهای شغلی جدید و پیشرفت حرفهای افراد در سازمان کمک کند.
البته نباید فراموش کرد که پیشرفت تکنولوژی و استفاده از فرآیندهای اتوماسیون نیز نقش مهمی در افزایش بهرهوری سازمان دارد. با بهکارگیری فناوریهای پیشرفته، شرکتها میتوانند با نیروی انسانی کمتر، خروجی بیشتری تولید کنند. این امر علاوه بر افزایش کارایی، باعث کاهش هزینههای مربوط به نیروی انسانی میشود و در نتیجه، حاشیه سود سازمان را به طور قابل توجهی بالا میبرد.
راهکارهای افزایش بهره وری در سازمان ها
بهره وری در سازمانها همواره یکی از دغدغههای اصلی مدیران است و پاسخ به این سؤال که چگونه میتوان بهره وری را افزایش داد، برای هر سازمان متفاوت است. با این حال، برخی اصول کلی وجود دارند که میتوانند به افزایش کارایی کمک کنند. به طور مثال، ایجاد محیطی که تمرکز کارکنان را بالا ببرد، کاهش اهمالکاری و تشویق به استفاده بهتر از زمان میتوانند به طور مستقیم بازدهی سازمان را افزایش دهند.
همچنین، بهبود شرایط کاری و ارائه ابزارهای مناسب، انگیزهبخشی به کارکنان و ارتقای مهارتهای آنها میتواند تأثیر چشمگیری داشته باشد. در ادامه، شش راهکار عملی معرفی میشود که میتواند به مدیران کمک کند تا در انواع سازمانها، چه تولیدی و چه خدماتی، بهره وری را بهبود بخشند.
کمک به کارکنان در خصوص برنامه ریزی بهینه
تشویق کارکنان به آگاهی از اهداف بلندمدت سازمان و برنامهریزی فعالیتهای روزانه بر اساس آن، میتواند بهرهوری را افزایش دهد. زمانی که کارمندان بدانند هر روز چگونه وظایفشان به هدف کلی سازمان کمک میکند، انگیزه بیشتری خواهند داشت.
مدیران باید اطمینان حاصل کنند که کارکنان برنامهریزی دقیقی برای کارهای روزانه خود دارند و میدانند چه زمانی به کدام وظایف رسیدگی کنند. همچنین، شناسایی افرادی که در مدیریت زمان مشکل دارند و برگزاری دورههای آموزشی میتواند به بهبود بهرهوری فردی و سازمانی کمک کند.
نشان دادن مسیر به کارمندان
چه تیم شما شامل 2 نفر باشد و چه 200 نفر، باید بهطور واضح و با ارتباط کلامی، اولویتها و برنامههای کوتاهمدت و بلندمدت سازمان را برای کارکنانتان توضیح دهید. این کار باعث میشود که همه اعضای تیم مسیر پیش رو را بهوضوح ببینند و از اطلاعات محدود گمراه نشوند. بسیاری از مدیران موفق جلساتی با کارکنان خود برگزار میکنند تا ارتباط مؤثر برقرار کنند و مطمئن شوند که همه از اهداف و نحوه دستیابی به آنها آگاه هستند.
ایجاد اعتماد از طریق تفویض اختیار
برای افزایش بهره وری و ایجاد انگیزه در کارکنان، باید از طریق تفویض اختیار اعتماد خود را نشان دهید. مدیرانی که به کارمندانشان اعتماد ندارند، معمولاً در واگذاری مسئولیتها تردید دارند. اگر میخواهید کارکنانتان درک کنند که بهره وری چیست و برای ارزشهای سازمان تلاش کنند، باید به آنها اعتماد کنید و کارها را به افراد ماهر واگذار کنید.
ابتدا میتوانید مسئولیتهای کمخطر را به آنها بسپارید و پس از ارزیابی عملکردشان، مسئولیتهای بزرگتر را به آنها محول کنید. این کار به آنها احساس امنیت شغلی میدهد و تواناییهایشان را تقویت میکند.
فراهم کردن ابزار مورد نیاز
با فراهم کردن ابزار و تکنولوژیهای مناسب برای کارکنان، میتوانید بهره وری سازمان را افزایش دهید. وقتی کارمندان از کارهای دستی و تکراری آزاد میشوند و زمان و انرژی خود را صرف امور مهمتر میکنند، بازدهی کلی افزایش مییابد.
به عنوان مثال، استفاده از سیستمهای پیشرفته برنامهریزی منابع انسانی (ERP) به سازمانها کمک میکند تا از رقبا جلوتر باشند. این سیستمها دسترسی آسان به بخشهای مختلف سازمان را فراهم میکنند و بسیاری از فرایندهای تکراری را اتوماتیک میسازند، که در نتیجه کارایی سازمان افزایش مییابد.
اگر سازمان توان خرید تکنولوژیهای گران را ندارد، باید از منابع موجود بیشترین بهره را ببرید. بهعنوان مثال، هنگام خرید هر دستگاه یا تکنولوژی جدید، باید اطلاعات کاملی درباره قابلیتهای آن جمعآوری کرده و با برگزاری دورههای آموزشی، مهارت کارکنان را در استفاده از آن ارتقاء دهید.
گاهی برخی کارمندان به دلیل کمبود اعتماد به نفس یا ریسکپذیری پایین، در برابر ابزار جدید مقاومت میکنند و ترجیح میدهند از روشهای قدیمی استفاده کنند. در این مواقع، شما باید با روشهای تشویقی، آنها را به استفاده از تکنولوژی جدید ترغیب کنید و برای بهرهوری بیشتر، پاداشهای مناسب در نظر بگیرید.
ایجاد محیط کاری مناسب
برای افزایش بهره وری در سازمان، ایجاد یک محیط کاری مناسب بسیار اهمیت دارد. برخی شرکتها به کارمندان خود پیشنهاد میدهند که از هدفونهای عایق صدا استفاده کنند تا از حواسپرتیهای محیطی جلوگیری کنند. همچنین، شرکتها به ایجاد محیطهای فیزیکی راحت و جذاب برای کارکنان توجه دارند. از دیگر عوامل مؤثر در محیط کار، نور و دمای مناسب هستند.
در محیطهای خیلی گرم یا سرد، کارمندان نمیتوانند تمرکز لازم را داشته باشند، بنابراین تنظیم دمای متعادل برای بهبود عملکرد ضروری است. همچنین، در سازمانهای بهرهور، کارکنان تشویق به استراحتهای کوتاه، قدم زدن و انجام نرمش میشوند تا انرژی خود را بازیابی کنند و با تمرکز بیشتری به کار ادامه دهند.
ساخت محیط کاری در منزل برای کارمندان
کار در منزل مزایای زیادی از جمله کاهش استرس و انعطافپذیری در زمانبندی دارد، اما برای حفظ بهرهوری در این شرایط، باید کارمندان را به مدیریت زمان مؤثر و برنامهریزی مناسب تشویق کرد. یکی از راههای کمک به کارمندان در این زمینه، ارائه برنامههای کاری منظم و مشخص برای کارهای روزانه آنهاست.
از سوی دیگر، با افزایش بهره وری، سود سازمان بیشتر شده و فرصتی برای سرمایهگذاری در بازارهای سودآور به وجود میآید. به این ترتیب، نرخ پسانداز و سرمایهگذاری به طور مستقیم بر رشد بهرهوری و وضعیت مالی سازمان تأثیر میگذارد.
افزایش بهره وری شخصی
افزایش بهره وری شخصی یکی از مهارتهای کلیدی در رسیدن به اهداف کوتاهمدت و بلندمدت است. برای این کار، ابتدا باید مهمترین وظایف را اولویتبندی کرده و با کمک مدیریت زمان، هر کدام را به ترتیب انجام دهید. همچنین، کارهایی که از انجام آنها نفرت دارید، بهتر است ابتدا انجام دهید تا از ذهنتان رها شوید.
استفاده از استراحتهای زمانبندی شده، مانند تکنیک پومودورو، برای حفظ انرژی بسیار مؤثر است. علاوه بر این، ورزش منظم و رژیم غذایی متعادل به حفظ سلامت جسمی و ذهنی کمک میکند و به افزایش بهرهوری شخصی شما میانجامد.
تمامی این فاکتورها به ظاهر ساده میتوانند به شما در افزایش بهرهوری و مدت زمان متمرکز ماندن کمک کنند.
علاوه بر این نکات، استفاده از روشهای زیر نیز میتواند بازدهی شما را در حین انجام کارها به طور قابل توجهی افزایش دهد:
- تقسیم کار به بخشهای کوچکتر: انجام کارها به صورت مرحله به مرحله کمک میکند تا احساس بهتری از پیشرفت داشته باشید و کمتر دچار استرس شوید.
- استفاده از تکنیک “Time blocking”: با تخصیص زمان مشخص برای هر وظیفه، میتوانید تمرکز خود را حفظ کرده و از پراکندگی جلوگیری کنید.
- پاکسازی محیط کار: یک محیط مرتب و عاری از حواسپرتی به شما کمک میکند تا تمرکز بیشتری داشته باشید.
- یادداشتبرداری از ایدهها: برای جلوگیری از فراموشی ایدهها و افکار مختلف، آنها را یادداشت کنید و در زمان مناسب به آنها پرداخته و تصمیمگیری کنید.
تکنیک های دستیابی به بهره وری شخصی
- هوشمندانه کار کنید: درباره برنامه روزانه خود تصویرسازی ذهنی کنید تا انگیزه بیشتری برای انجام کارها داشته باشید. حتما در بخشهای مختلف، زمانی را برای استراحتی کوتاه در نظر بگیرید. اگر کار فعلی کلافهکننده است به سراغ فعالیت بعدی بروید و سپس با آرامش دوباره به کار اول رجوع کنید.
- روز خود را با انجام مهمترین کار آغاز کنید: در ساعتی از روز که در بیشترین سطح انرژی قرار دارید، مهمترین کار روزانه خود را انجام دهید. این عادت به شما فرصت انجام کارهای مهم برای رسیدن به هدف نهایی را میدهد. چراکه میدانید بهرهوری چیست و هر روز از آن برای تحقق رویاهایتان استفاده میکنید.
- در زمان بروز مشکل، به کارهای سادهتر بپردازید: هنگامی که در میانهی یک کار به مشکلی برخوردید و احساس میکنید که راهحلی برای آن ندارید، ممکن است انگیزهتان کاهش یابد. در چنین شرایطی، بهتر است برای مدتی از کار اصلی فاصله بگیرید و به انجام کارهای سادهتر بپردازید. این کار به شما کمک میکند تا انرژی و اعتماد به نفس خود را دوباره به دست آورید و با ذهنی آرامتر به مسئله اصلی برگردید.
- هدفهای واقعبینانه تعیین کنید: تعیین اهداف دستیافتنی و واقعبینانه برای خود، عامل مهمی در حفظ انگیزه و بهرهوری است. اگر هدفهای شما بیش از حد بلندپروازانه باشند، ممکن است به زودی ناامید شوید. بهتر است به جای کمالگرایی، تمرکز خود را روی انجام کارها به بهترین شکل ممکن بگذارید و هر زمان که یک کار به پایان رسید، به سراغ کار بعدی بروید. تلاش برای انجام همهچیز بهطور کامل، شما را از پیشرفت بازمیدارد و بهرهوریتان کاهش مییابد.
افزایش بهره وری گروهی
وقتی که با گروهی از افراد روی یک پروژه کار میکنید، مهم است که تمام اعضای تیم در یک راستا حرکت کنند و به هدف مشترک دست یابند. برای اینکه همه اعضا با سرعتی یکسان به جلو بروند، باید اطمینان حاصل کنید که همه افراد از وظایف خود آگاه هستند و نقش خود را در پروژه به خوبی درک کردهاند. هماهنگی و ارتباط موثر بین اعضای تیم به افزایش بهرهوری کمک زیادی میکند.
- استفاده از ابزارهای مدیریت پروژه: برای افزایش بهره وری و مدیریت صحیح زمان در پروژههای گروهی، استفاده از ابزارهای مدیریت پروژه مانند نرمافزارهای تخصصی میتواند بسیار موثر باشد. این ابزارها به شما کمک میکنند که کارها را اولویتبندی کنید، وظایف را بین اعضای تیم تقسیم کنید و پیشرفت پروژه را به دقت پیگیری نمایید. ابزارهایی مانند Asana یا Trello میتوانند هماهنگی و شفافیت را در تیم بهبود بخشند.
- تشویق به ارتباط مستمر: یکی دیگر از راههای افزایش بهره وری تیم، تشویق به برقراری ارتباط مستمر و مؤثر است. اعضای تیم باید به راحتی بتوانند با یکدیگر در تماس باشند، مشکلات و چالشها را به سرعت مطرح کنند و بازخوردهای لازم را دریافت کنند. برگزاری جلسات منظم و استفاده از ابزارهای ارتباطی آنلاین میتواند این فرآیند را تسهیل کند.
تکنیک های دستیابی به بهره وری گروهی
تعیین هدف روشن:
برای اینکه تیم بتواند بهرهوری بالایی داشته باشد، لازم است اهداف تیم به وضوح با اعضا به اشتراک گذاشته شود. هنگامی که اعضای تیم از اهداف اصلی آگاه باشند، مدیریت زمان خود را بهبود میبخشند و انگیزه بیشتری برای تلاش دارند. در واقع، وقتی که اعضای تیم میدانند که در نهایت به کجا میخواهند برسند، با اشتیاق بیشتری در راستای رسیدن به آن هدف مشترک تلاش میکنند.
تقسیم پروژه به فعالیتهای کوچکتر:
پروژههای بزرگ و پیچیده ممکن است اعضای تیم را تحت فشار قرار دهند و موجب کاهش بهره وری شود. برای جلوگیری از این موضوع، پروژه را به بخشهای کوچکتر تقسیم کنید. تقسیم کارها به فعالیتهای قابل کنترل و ردیابی، کمک میکند که اعضای تیم به وضوح بدانند که چه وظایفی به عهده دارند و از سردرگمی جلوگیری میشود. این کار علاوه بر کاهش فشار، به افزایش تمرکز و بهبود کارآیی تیم میانجامد.
اولویتبندی کارها:
وقتی اعضای تیم با حجم زیادی از کار مواجه میشوند، ممکن است نتوانند تمامی وظایف خود را به درستی انجام دهند. برای رفع این مشکل، باید اولویتبندی دقیقی برای هر فرد تعیین کنید تا اعضا بدانند که کدام کارها را باید ابتدا انجام دهند. این کار باعث میشود که تیم با تمرکز بیشتر و ترتیب مشخص پیش بروند و پروژه به طور منظم تکمیل شود تا به موعد تحویل برسد.
ارائه بازخورد مداوم:
بازخوردهای سازنده نقش مهمی در تقویت روحیه و بهرهوری اعضای تیم دارند. وقتی افراد از پیشرفت کار خود آگاه شوند و بدانند در کدام زمینهها باید بهبود یابند، عملکردشان بهتر میشود. در هنگام ارائه بازخورد، مهم است که فقط به ارزیابی وظایف و عملکرد کاری فرد بپردازید و از نقد شخصیت او پرهیز کنید. این روش کمک میکند تا اعضای تیم به راحتی و بدون احساس ناامیدی به بهبود عملکرد خود ادامه دهند.
اجتناب از انجام چند کار همزمان و اضافهکاری:
انجام چند کار همزمان یا اضافهکاری به طور مداوم، اغلب باعث کاهش بهره وری میشود. زمانی که افراد سعی میکنند چندین وظیفه را به طور همزمان انجام دهند، تمرکز خود را از دست میدهند و به مرور زمان به جای صرفهجویی در زمان، وقت بیشتری تلف میشود. همچنین، اضافهکاری مداوم میتواند باعث استرس و اضطراب شود که این شرایط منجر به افت عملکرد و کاهش کیفیت کار میگردد.
تشویق به همکاری و مثبتاندیشی:
برای افزایش بهرهوری تیم، ایجاد یک محیط مثبت و تشویق به همکاری بسیار مهم است. افرادی که در محیطی مثبت و انگیزشی کار میکنند، احساس رضایت بیشتری دارند و انرژی بیشتری برای انجام وظایفشان میگذارند. به جای قضاوت و انتقاد، رفتارهای باز و سازنده داشته باشید تا افراد با اعتماد به نفس بیشتری همکاری کنند. شما میتوانید از طریق برقراری ارتباط مؤثر و ایجاد فرصتهای همکاری، اعضای تیم را به یکدیگر نزدیک کنید و این حس را در آنها تقویت کنید که به عنوان یک تیم کار میکنند.
طراحی برنامههای تشویقی:
برای افزایش بهرهوری کارمندان، هیچ چیزی مهمتر از ایجاد حس احترام و رضایت در آنها نیست. یکی از بهترین روشها برای تقویت انگیزه، طراحی برنامههای تشویقی است که پاداشهایی مانند افزایش مدتزمان تعطیلات یا فراهم کردن امکانات رفاهی بیشتر برای کارکنان در نظر بگیرد. این گونه پاداشها نه تنها روحیه کارمندان را بالا میبرد، بلکه باعث میشود آنها با انگیزه بیشتری به انجام وظایف خود پرداخته و تلاش مضاعفی از خود نشان دهند.
ارائه تجهیزات مناسب:
برای اینکه کارمندان بتوانند به بهترین شکل ممکن وظایف خود را انجام دهند، باید به نیازهایشان از نظر ابزار و تجهیزات توجه کنید. داشتن سیستمها و نرمافزارهای مناسب برای انجام پروژهها ضروری است، زیرا اگر این ابزارها معیوب یا ناکارآمد باشند، میتوانند باعث ایجاد مشکل در میانه کار شوند و بهره وری تیم را به شدت کاهش دهند. بنابراین، با توجه به نیازهای فنی و تجهیزاتی اعضای تیم، اطمینان حاصل کنید که از بهترین ابزار و تجهیزات برای انجام کارها استفاده میشود.
وجود انعطاف در برنامه:
اگر از اعضای تیم بخواهید که کاملاً طبق برنامهای ثابت و بیتغییر عمل کنند، ممکن است بهره وری آنها کاهش یابد. در دنیای واقعی، بهره وری زمانی به بیشترین حد خود میرسد که به افراد اجازه داده شود که برنامههای خود را تنظیم کنند و در مواقع لزوم از انعطافهایی همچون کار از خانه استفاده کنند. این انعطافپذیری نه تنها باعث افزایش وفاداری اعضای تیم میشود، بلکه موجب افزایش بازدهی و روحیه همکاری آنها نیز خواهد شد.
افزایش بهره وری تحصیلی
بهره وری آموزشی به معنای تلاشی است که دانشآموز برای به دست آوردن نتایج خوب در تحصیل میکند. برخی از دانشآموزان معتقدند که باید بهره وری را بر اساس میزان یادگیری واقعی سنجید، نه تنها نمرات امتحانی.
یعنی کیفیت یادگیری مهمتر از نمرات است. اگر معلم یا مربی هستید و میخواهید دانشآموزان برجسته پرورش دهید، باید به آنها روشهای درست مطالعه را بیاموزید و کیفیت آموزش را بالا ببرید تا تمام دانشآموزان به بهترین نتایج برسند.
برای اندازهگیری بهره وری دانشآموزان، باید مجموع نمرات کلاسی، پروژهها و امتحانات را در نظر بگیرید. بنابراین نمیتوان فقط از روی نمرات امتحانی بهرهوری فرد را قضاوت کرد. بعضی از روشهایی که برای افزایش بهره وری به کار میبرید ممکن است همیشه نتیجه ندهند. در اینجا به شما راهکارهایی معرفی میکنیم که در هنگام مطالعه دروس مختلف، چه حفظی و چه مفهومی، میتواند به شما کمک کند تا به نتایج بهتری برسید.
تکنیک های دستیابی به بهره وری تحصیلی
- تعیین اهداف تحصیلی کوتاهمدت: قبل از شروع به مطالعه هر درس، هدف خود را مشخص کنید. برای مثال، اگر هدف شما کسب نمره 17 در امتحان است، آن را به وضوح بنویسید. این کار باعث میشود شما تمرکز بیشتری داشته باشید و انگیزه لازم برای تلاش بیشتر و رسیدن به هدف خود را پیدا کنید. با داشتن هدف مشخص، بهرهوری شما در طول مطالعه به طور قابل توجهی افزایش مییابد.
- تهیه جدول زمانی برای مطالعه: داشتن یک جدول زمانی برای مطالعه میتواند به شما کمک کند که برنامهریزی دقیقی برای مطالعه دروس داشته باشید. با تفکر استراتژیک، سعی کنید در زمانهایی که بیشترین انرژی و تمرکز را دارید، مطالعه کنید. همچنین، با امتحان کردن روشهای مختلف مطالعه، بهترین شیوهای که برای شما مناسب است را پیدا کنید. این کار به شما کمک میکند تا بهرهوری خود را در مطالعه افزایش دهید و به نتایج بهتری دست یابید.
- حذف عوامل حواسپرتی: برای افزایش بهرهوری در مطالعه، محیط خود را از حواسپرتیها پاک کنید. گوشی موبایل را دور از دسترس قرار دهید و از خانواده بخواهید که مزاحم نشوند. اتاق مطالعه باید بدون تلویزیون و وسایل اضافی باشد. اگر حواستان پرت شد، افکار خود را بنویسید و به خود قول دهید که بعد از مطالعه به آنها فکر کنید. این روش به شما کمک میکند تا تمرکز بیشتری داشته باشید.
- کاهش زمان روشن ماندن صفحه نمایش: اگر نمیتوانید گوشی خود را کاملاً کنار بگذارید، آن را روی حالت بیصدا قرار دهید و زمان روشنماندن صفحه را کاهش دهید. همچنین از اپلیکیشنهای مدیریت زمان استفاده کنید که برنامهها را قفل میکنند و تمرکز شما را حفظ میکنند. این روش به شما کمک میکند تا از حواسپرتیهای گوشی دور بمانید و بهرهوری خود را در مطالعه افزایش دهید.
- بخشبندی مطالب: مطالب را به بخشهای کوچکتر تقسیم کنید تا اضطراب کمتری احساس کنید و بتوانید تمرکز بیشتری داشته باشید. با مطالعه هر بخش به طور جداگانه و تکمیل آن، احساس پیشرفت میکنید و بازدهی شما افزایش مییابد. این روش به شما کمک میکند تا بدون استرس و با تمرکز کامل درسها را به پایان برسانید.
عناصر اصلی بهره وری
بهره وری به معنی دستیابی به بهترین نتایج ممکن با استفاده از منابع موجود است.
برای رسیدن به این هدف، چهار عنصر اصلی وجود دارد که هر یک نقش مهمی در افزایش بهرهوری دارند:
- استراتژی یا ظرفیت برنامهریزی: بهره وری بدون برنامهریزی مناسب ممکن نیست. داشتن یک استراتژی مشخص و هدفگذاری برای رسیدن به نتایج مطلوب اولین قدم در مسیر افزایش بهرهوری است. این عنصر شامل تعیین اولویتها، مدیریت زمان، و تقسیم وظایف به مراحل قابل مدیریت است. برنامهریزی به شما کمک میکند تا بدانید چه کارهایی باید انجام دهید و چطور از منابع خود بهطور مؤثر استفاده کنید.
- تمرکز: برای انجام هر کاری با بهرهوری بالا، نیاز به تمرکز کامل دارید. این به معنی از بین بردن عوامل حواسپرتی و اختصاص زمان و انرژی برای یک کار خاص است. تمرکز باعث میشود که زمان کمتری را صرف انجام کارهای غیرضروری کنید و کیفیت کار خود را افزایش دهید. برای حفظ تمرکز، بهتر است محیط کار را به گونهای تنظیم کنید که حواستان پرت نشود.
- ظرفیت انتخاب و تصمیمگیری درست: در دنیای پر از اطلاعات و مشغلهها، تصمیمگیری صحیح و انتخاب اولویتها اهمیت زیادی دارد. باید قادر باشید در مواقع مختلف انتخاب کنید که کدام وظایف یا کارها باید در اولویت قرار گیرند. این تصمیمها بر اساس اهمیت و تأثیر کارها روی اهداف نهایی باید گرفته شوند. توانایی تصمیمگیری سریع و درست میتواند شما را از انجام کارهای کماهمیت یا پراکنده بازدارد.
- ثبات یا کار با سرعت ثابت: بهره وری نه تنها به سرعت انجام کار بستگی دارد، بلکه باید با یک سرعت ثابت و مداوم پیش بروید. داشتن ریتم ثابت در کارها به این معنی است که از سرعتهای زیاد و نوسانی اجتناب کنید. این کمک میکند تا به طور پیوسته و با استقامت در مسیر پیشرفت حرکت کنید و از اتلاف انرژی جلوگیری کنید.
با ترکیب این چهار عنصر، میتوان بهره وری را به طور چشمگیری افزایش داد و در نتیجه، به اهداف شخصی و حرفهای رسید.
ثبات در کار و انواع بهرهوری
عنصر چهارم بهره وری که بسیار مهم است، ثبات در کار است. بسیاری از افراد در ابتدا به برنامهریزی، تمرکز، و تصمیمگیری خوب توجه میکنند، اما وقتی به مرحله اجرا میرسند، به دلیل اهمالکاری یا ناتمام ماندن کارها نمیتوانند بهرهوری خود را حفظ کنند. برای افزایش بهره وری، باید موانعی که باعث توقف کار میشوند را شناسایی کرده و از بین برد. در اینجا به دو نوع اصلی بهرهوری اشاره میکنیم:
- بهرهوری جزئی: این نوع بهرهوری به ارزیابی بازدهی هر بخش از فرآیند تولید یا فعالیتهای مختلف مربوط میشود. به عبارت سادهتر، بهرهوری جزئی نشان میدهد که هر بخش کوچک از کار، چه تاثیری در خروجی نهایی دارد. مثلا، اگر شما به عنوان یک تیم، بخشهای مختلف پروژه را بر عهده دارید، بهرهوری جزئی نشان میدهد که هر بخش چقدر موثر بوده است. این شامل منابع انسانی، مالی، یا مواد اولیه میشود.
- بهرهوری چندعاملی: در این نوع بهرهوری، تمام ورودیها (منابع مختلف مثل نیروی کار، مواد، سرمایه) با کل خروجیها (نتایج یا تولید نهایی) مقایسه میشود. این روش، ارزیابی کل فرایند را در نظر میگیرد و کمک میکند تا دید کلی از عملکرد کل سیستم به دست آید.
با درک این دو نوع بهره وری و توجه به اهمیت ثبات در کار، میتوانید بازدهی خود یا تیمتان را بهبود بخشید و از موانع موجود برای رسیدن به اهداف جلوگیری کنید.
بهره وری برای مشاغل
در کسب و کارها، بهره وری معمولاً با محاسبه خروجیهای کار مانند ارزش پول یا تعداد محصولات و خدمات تولید شده سنجیده میشود. ورودیها نیز شامل منابع مختلف مورد استفاده برای تولید این خروجیها هستند.
مهمترین ورودیها عبارتند از سرمایههای مورد نیاز برای تولید (مثل تجهیزات و کامپیوترها) و نیروی کار که برای تبدیل این منابع به خروجیها به کار گرفته میشود. علاوه بر این، انرژی، تکنولوژی، مواد اولیه و خدمات خریداری شده نیز به عنوان ورودی در نظر گرفته میشوند.
انواع بهرهوری در کسب و کار:
- بهرهوری نیروی کار: این نوع بهرهوری معمولاً بر اساس خروجی هر ساعت کاری یک نیروی انسانی اندازهگیری میشود.
- بهرهوری سرمایه: این نوع بهرهوری به میزان پولی که برای تولید خروجیها صرف میشود، اشاره دارد.
- بهرهوری چند عاملی: این نوع بهرهوری که به آن بهرهوری کل عوامل هم گفته میشود، برای محاسبه باید تمام ورودیها در نظر گرفته شوند. در این حالت، میزان بهرهوری از ترکیب تمامی ورودیها به خروجیهای تولید شده محاسبه میشود و روشهای محاسبه آن در مناطق مختلف دنیا متفاوت است.
بهره وری و سرمایهگذاری
زمانی که بهره وری رشد قابل توجهی نداشته باشد، افزایش دستمزدها، سود شرکتها و استانداردهای زندگی محدود میشود.
سرمایهگذاری در یک اقتصاد برابر با سطح پسانداز است، زیرا سرمایهگذاریها از محل پساندازها تأمین مالی میشوند. نرخهای پایین پسانداز میتوانند منجر به کاهش نرخهای سرمایهگذاری، کاهش رشد بهرهوری نیروی کار و کاهش دستمزدهای واقعی شوند. زمانی که نرخهای پسانداز در ایالات متحده پایین است، این موضوع بهعنوان یک عامل مضر برای رشد آینده بهرهوری تلقی میشود.
یکی از پرسشهای اساسی این است که سیاستهای تسهیل مقداری و نرخ بهره صفر (ZIRP) چه نقشی در تشویق مصرف به هزینه کاهش پسانداز و سرمایهگذاری داشتهاند. برای مثال، در دورههایی که سیاستهای پولی تسهیلی اجرا میشوند و اعتبار بهراحتی و با هزینه کم در دسترس است، مصرفکنندگان احتمال بیشتری دارند که بدهی ایجاد کنند و پسانداز خود را برای خرید مسکن، وامها و دیگر خریدهای بزرگ کاهش دهند.
فقط در زمانی که سیاستهای پولی انقباضی اجرا شده و نرخ بهره افزایش یابد، اقتصاد به سمت تشویق پسانداز و در نهایت سرمایهگذاریهای آینده حرکت میکند.
بهرهوری عمدتاً به فناوریهای موجود و تمایل و دانش مدیریتی برای بهبود فرآیندها بستگی دارد. شرکتها میتوانند انتخاب کنند که منابع مالی خود را به سرمایهگذاریهای کوتاهمدت یا خرید مجدد سهام اختصاص دهند، بهجای اینکه بر سرمایهگذاریهای بلندمدت تمرکز کنند. برخی از اقتصاددانان اصلاحات مالیاتی شرکتها را پیشنهاد میدهند تا سرمایهگذاری در بخشهایی مانند تولید، زیرساختها یا داراییهای بلندمدت بهتر تشویق شود.
بهره وری سبز
بهره وری سبز یک استراتژی است که به هدف افزایش بهرهوری و در عین حال بهبود عملکرد محیط زیستی برای توسعه اجتماعی و اقتصادی پایدار طراحی شده است. این رویکرد به سازمانها کمک میکند تا نه تنها هزینهها را کاهش دهند، بلکه همزمان بر روی بهبود کیفیت زندگی انسانها و حفظ محیط زیست تمرکز کنند. بهرهوری سبز به یکی از مزیتهای رقابتی تبدیل شده است که بسیاری از شرکتها با استفاده از آن توانستهاند منابع خود را بهینه سازی کنند.
برخی از مزایای بهرهوری سبز عبارتند از:
- افزایش سودآوری: با کاهش هزینهها و مصرف منابع، سازمانها میتوانند سود بیشتری کسب کنند.
- افزایش سلامت و امنیت: بهرهوری سبز به ارتقاء سلامت محیط کار و جامعه کمک میکند.
- ساخت محصولات با کیفیت: استفاده از روشهای سبز میتواند کیفیت محصولات را بهبود بخشد.
- ترویج فرهنگ حمایت از محیط زیست: سازمانها با اتخاذ این استراتژی، به ترویج آگاهی محیط زیستی کمک میکنند.
- تضمین انطباق با مقررات: سازمانها با بهرهگیری از استراتژیهای سبز، خود را با قوانین و مقررات زیستمحیطی انطباق میدهند.
- نمایش تصویر مناسب از برند سازمان: با پیادهسازی این استراتژی، برند سازمان تصویری مسئولیتپذیر و پایدار از خود نشان میدهد.
- افزایش روحیه کارکنان: کارمندان با مشارکت در فرایندهای سبز و پایداری، احساس ارزشمندی و انگیزه بیشتری خواهند داشت.
- ایجاد توسعه پایدار: بهرهوری سبز به توسعه پایدار کمک میکند و سازمانها را در مسیر رشد و بهبود مستمر قرار میدهد.
پاداش بهره وری
پاداش بهره وری یک نوع پاداش مالی یا غیرمالی است که به کارکنان یا افراد به ازای عملکرد مطلوب و افزایش بهرهوری اعطا میشود. این پاداشها معمولاً بهصورت افزایش حقوق یا پرداخت مبلغی اضافی برای دستیابی به اهداف مشخص، مانند فروش بیشتر یا تحقق اهداف تعیینشده، هستند.
بهعنوان مثال، یک کارمند فروش ممکن است توافق کند که در ماه حداقل 30 واحد از یک محصول خاص بفروشد و به ازای هر واحد اضافه، 10 درصد از سود حاصل به او تعلق گیرد. چنین پاداشهایی انگیزه کارکنان را برای دستیابی به اهداف کاری افزایش میدهند و به آنها کمک میکنند تا بهرهوری خود را بهبود بخشند.
در زندگی شخصی نیز پاداش بهرهوری به دست آوردن نتایج مطلوب از تلاشها و تمرکز است. اگر افراد در انجام کارهای روزانه خود تمرکز کافی داشته باشند و با اراده به وظایف خود بپردازند، بهرهوری خود را افزایش میدهند و به اهداف خود، چه بزرگ و چه کوچک، میرسند. این نوع پاداش در واقع نتیجه مستقیم تمرکز و تلاش مستمر برای انجام کارها به بهترین نحو ممکن است.
در ادامه به برخی نکات کلیدی درباره بهره وری اشاره میکنیم:
- بهرهوری، عامل اصلی سودآوری و پیشرفت شرکتها: بهرهوری یکی از مهمترین عوامل در موفقیت و رشد شرکتها است. شرکتهایی که بهرهوری بالاتری دارند، معمولاً توانایی بیشتری برای افزایش سود و رقابت در بازار دارند.
- اندازهگیری بهرهوری نیروی کار: برای اندازهگیری بهرهوری، معمولاً محاسبه میشود که چه مقدار از ورودیها (مانند نیروی کار و سرمایه) به محصولات و خدمات تبدیل شدهاند. این محاسبه میتواند به شرکتها کمک کند تا کارایی خود را ارزیابی کنند.
- موانع افزایش بهرهوری: ایمیلهای زیاد، جلسات طولانی و بینتیجه، فرآیندهای دستی فراوان و استفاده از تکنولوژیهای قدیمی، از جمله موانعی هستند که میتوانند بهرهوری را کاهش دهند. شناسایی این موانع و رفع آنها میتواند به افزایش بهرهوری کمک کند.
- شناسایی و پیگیری معیارهای بهرهوری: پیگیری معیارهای بهرهوری به شرکتها کمک میکند تا بهرهوری نیروی کار خود را مدیریت کنند و آن را بهبود بخشند. این فرآیند میتواند برای ارزیابی عملکرد و شناسایی فرصتهای بهبود مفید باشد.
- نرمافزارهای مدیریت عملکرد: نرمافزارهای مدیریت عملکرد ابزارهای مناسبی برای اندازهگیری و مدیریت بهرهوری فردی و تیمی هستند. این ابزارها میتوانند به کسبوکارها کمک کنند تا بهرهوری را بهطور مؤثرتر پیگیری و بهبود بخشند.
نتیجه گیری
بهره وری در اقتصاد بهعنوان یکی از مهمترین عوامل رشد و توسعه، نیازمند توجه ویژه در سیاستگذاریها و مدیریت سازمانها است. ارتقای بهرهوری به معنای استفاده بهینه از منابع، افزایش تولید، کاهش هزینهها و در نهایت بهبود کیفیت زندگی است. با تمرکز بر سرمایهگذاری در نیروی انسانی، فناوری و زیرساختها، میتوان بهرهوری را بهطور پایدار افزایش داد و اقتصاد را به سمت توسعهای متوازن و رقابتپذیر هدایت کرد.
سوالات متداول
4 مؤلفه اصلی بهره وری چیست؟
- استراتژی: توانایی برنامهریزی مؤثر و تعیین اهداف مشخص.
- تمرکز: تمرکز بر روی یک وظیفه در هر لحظه و اجتناب از حواسپرتی.
- انتخاب بهرهورانه: اولویتبندی وظایف بر اساس اهمیت و اتخاذ تصمیمهای صحیح.
- ثبات: حفظ یک ریتم کاری ثابت و ادغام مؤلفههای فوق در کارهای روزمره.
بهره وری در محیط کار چیست؟
بهرهوری در محیط کار به میزان کاری که در یک بازه زمانی مشخص انجام میشود اشاره دارد.
بسته به نوع شرکت، بهرهوری ممکن است بر اساس موارد زیر اندازهگیری شود:
- تعداد مشتریانی که جذب شدهاند
- حجم تماسهای انجامشده
- تعداد فروشهای نهاییشده
هدف نهایی شرکتها این است که بهره وری را به حداکثر برسانند بدون اینکه کیفیت محصولات کاهش یابد و در عین حال منابع شرکت بهطور مؤثر مدیریت شوند.
چگونه میتوان بهره وری شخصی را بهبود داد؟
- ایجاد لیستی از وظایف به ترتیب اهمیت و انجام آنها یکی پس از دیگری.
- انجام کارهایی که از آنها بیشترین تنفر دارید، پیش از سایر کارها.
- استفاده از استراحتهای برنامهریزیشده برای حفظ انرژی و تمرکز.
- انجام ورزش منظم.
- داشتن رژیم غذایی سالم و متعادل.
چه عواملی بر بهرهوری تأثیر میگذارند؟
- دستمزد: حقوق عادلانه و انگیزهبخش.
- محیط کار: فضایی راحت و مجهز.
- آموزش: فرصتهایی برای یادگیری و بهبود مهارتها.
- پیشرفت شغلی: مسیرهایی برای رشد و ارتقا.
- برنامههای سلامت: ابتکاراتی که از سلامت جسمی و روحی حمایت میکنند.
- تنوع: شیوههای فراگیر که از دیدگاههای مختلف بهره میبرند.
- مسئولیتپذیری: اختصاص نقشها و وظایف معنادار.
- کیفیت مدیریت: رهبری و راهنمایی مؤثر.
دیدگاهتان را بنویسید
برای نوشتن دیدگاه باید وارد بشوید.