بازارگردان در معاملات آپشن Market Maker

بازارگردان Market Maker در بازارهای مالی به فرد یا نهادی گفته می‌شود که با ارائه‌ی مستمر قیمت‌های خرید و فروش یک دارایی مالی، نقدشوندگی را در بازار افزایش می‌دهد. در بازار آپشن، بازارگردان‌ها نقش حیاتی دارند؛ زیرا به دلیل ماهیت پیچیده و تنوع بالای قراردادهای آپشن، ممکن است همیشه خریدار یا فروشنده‌ای برای یک قرارداد خاص در دسترس نباشد. بازارگردان با ارائه‌ی همزمان قیمت خرید (Bid) و قیمت فروش (Ask) برای قراردادهای آپشن، باعث می‌شود این بازار همواره فعال و کارآمد باقی بماند.

دوره جامع معاملات آپشن، راهی ساده برای درآمد دلاری در اوقات فراغت | همین حالا کلیک کن.

تعریف بازارگردان

بازارگردان یک شرکت، کارگزار، یا معامله‌گر حرفه‌ای است که به‌طور مداوم قیمت‌های خرید و فروش را برای قراردادهای آپشن (یا سایر ابزارهای مالی) ارائه می‌دهد. هدف اصلی بازارگردان، اطمینان از وجود نقدینگی در بازار است، به‌طوری‌که معامله‌گران بتوانند در هر زمان قراردادهای آپشن را خریداری یا بفروشند. بازارگردان‌ها معمولاً در بورس‌های سازمان‌یافته (مانند CBOE در آمریکا) یا بازارهای خارج از بورس (OTC) فعالیت می‌کنند.

در معاملات آپشن، بازارگردان‌ها به‌عنوان فروشنده یا خریدار آپشن عمل می‌کنند و با مدیریت ریسک‌های خود، سود خود را از اسپرد (تفاوت بین قیمت خرید و فروش) و گاهی از تغییرات قیمت دارایی‌های پایه کسب می‌کنند.

اهمیت بازارگردان در بازار آپشن

بدون حضور بازارگردانان، بازار آپشن به مراتب کمتر کارآمد و نقدشونده می‌شد. اهمیت آن‌ها را می‌توان در موارد زیر مشاهده کرد:

• افزایش اعتماد سرمایه‌گذاران: اطمینان از اینکه همیشه می‌توانند آپشن‌های خود را در قیمت‌های منصفانه خرید و فروش کنند، اعتماد سرمایه‌گذاران را افزایش می‌دهد و آن‌ها را ترغیب به مشارکت در بازار می‌کند.
• تسهیل معاملات برای معامله‌گران: معامله‌گران خرد و نهادی می‌توانند با حداقل هزینه و بدون نگرانی از عدم وجود خریدار یا فروشنده، استراتژی‌های معاملاتی خود را اجرا کنند.
• کاهش دستکاری بازار: حضور بازارگردان‌های متعدد و رقابت بین آن‌ها، از دستکاری قیمت‌ها توسط یک نهاد خاص جلوگیری می‌کند.
• ارائه قیمت‌های منصفانه: آن‌ها با استفاده از مدل‌های پیچیده قیمت‌گذاری (مانند بلک-شولز) و الگوریتم‌های پیشرفته، به بازار در کشف قیمت منصفانه آپشن‌ها کمک می‌کنند.
• حمایت از ناشران آپشن: ناشرانی که برای اولین بار آپشن‌های جدیدی را در بازار عرضه می‌کنند، اغلب با یک بازارگردان برای تضمین نقدشوندگی همکاری می‌کنند.

وظایف بازارگردان در معاملات آپشن

بازارگردان‌ها در بازار آپشن وظایف متعددی دارند که به کارایی و ثبات بازار کمک می‌کند:

1. ارائه قیمت‌های خرید و فروش (Bid-Ask Spread):

   • بازارگردان‌ها برای هر قرارداد آپشن (با توجه به قیمت اجرایی و تاریخ انقضا) قیمت خرید (Bid) و قیمت فروش (Ask) را ارائه می‌دهند.

   • اسپرد (تفاوت بین Bid و Ask) منبع اصلی درآمد بازارگردان است.

2. ایجاد نقدینگی:

   • بازارگردان‌ها تضمین می‌کنند که همیشه طرف مقابل برای معامله وجود دارد، حتی در شرایطی که تقاضای طبیعی بازار کم است.

   • این امر به‌ویژه در آپشن‌هایی با نقدینگی پایین (مانند آپشن‌های Out-of-the-Money یا با تاریخ انقضای طولانی) مهم است.

3. مدیریت ریسک:

   • بازارگردان‌ها با استفاده از استراتژی‌های پوشش ریسک (Hedging)، مانند معاملات در دارایی پایه یا سایر آپشن‌ها، ریسک‌های ناشی از تغییرات قیمت را مدیریت می‌کنند.

   • آن‌ها از مدل‌های ریاضی پیچیده (مانند بلک-شولز) و تحلیل یونانی‌ها (Delta, Gamma, Theta, Vega) برای تنظیم موقعیت‌های خود استفاده می‌کنند.

4. تثبیت بازار:

   • بازارگردان‌ها با ارائه قیمت‌های منصفانه و پایدار، از نوسانات غیرضروری در قیمت آپشن‌ها جلوگیری می‌کنند.

   • این کار از طریق جذب سفارشات بزرگ یا معاملات در زمان‌های پرنوسان انجام می‌شود.

5. تسهیل کشف قیمت:

   • با ارائه قیمت‌های مداوم، بازارگردان‌ها به کشف قیمت منصفانه آپشن‌ها کمک می‌کنند، که به معامله‌گران اجازه می‌دهد ارزش واقعی قراردادها را بهتر ارزیابی کنند.

مکانیزم عملکرد بازارگردان در معاملات آپشن

بازارگردان‌ها از فرآیندها و ابزارهای پیچیده‌ای برای انجام وظایف خود استفاده می‌کنند:

1. قیمت‌گذاری آپشن‌ها:

   • بازارگردان‌ها از مدل‌های قیمت‌گذاری مانند بلک-شولز یا مدل باینومیال برای تعیین قیمت منصفانه آپشن‌ها استفاده می‌کنند.

   • عوامل کلیدی مانند قیمت دارایی پایه، نوسان‌پذیری ضمنی (Implied Volatility)، زمان باقی‌مانده تا انقضا، و نرخ بهره بدون ریسک در این مدل‌ها لحاظ می‌شوند.

2. مدیریت موجودی (Inventory):

   • بازارگردان‌ها موجودی از قراردادهای آپشن و دارایی‌های پایه را نگهداری می‌کنند.

   • آن‌ها با خرید و فروش آپشن‌ها و دارایی‌های پایه، موجودی خود را متعادل می‌کنند تا ریسک را کاهش دهند.

3. پوشش ریسک (Hedging):

   • برای کاهش ریسک ناشی از تغییرات قیمت، بازارگردان‌ها از استراتژی‌های پوشش ریسک مانند دلتا هجینگ (Delta Hedging) استفاده می‌کنند. در این روش، آن‌ها موقعیت‌های خود در آپشن‌ها را با معاملات در دارایی پایه یا سایر آپشن‌ها خنثی می‌کنند.

   • برای مثال، اگر بازارگردان آپشن خرید (Call) می‌فروشد، ممکن است سهام دارایی پایه را خریداری کند تا تغییرات قیمت را جبران کند.

4. مدیریت اسپرد:

   • بازارگردان‌ها اسپرد Bid-Ask را به‌گونه‌ای تنظیم می‌کنند که هم سودآور باشد و هم برای معامله‌گران جذاب باشد.

   • در بازارهای پرنوسان، اسپرد ممکن است افزایش یابد تا ریسک بالاتر را جبران کند.

5. استفاده از فناوری:

   • بازارگردان‌ها از الگوریتم‌های معاملاتی با سرعت بالا (High-Frequency Trading) و سیستم‌های خودکار برای تحلیل بازار و اجرای سریع معاملات استفاده می‌کنند.

   • این سیستم‌ها داده‌های بازار را در زمان واقعی تحلیل کرده و قیمت‌ها را به‌روز می‌کنند.

دوره جامع معاملات آپشن، راهی ساده برای درآمد دلاری در اوقات فراغت | همین حالا کلیک کن.

تأثیر بازارگردان‌ها بر معامله‌گران آپشن

• کاهش هزینه‌های معامله: اسپردهای پایین‌تر به معامله‌گران کمک می‌کند تا با هزینه کمتری معامله کنند.
• افزایش دسترسی: معامله‌گران خرد می‌توانند به‌راحتی در بازارهای آپشن مشارکت کنند.
• افزایش کارایی بازار: بازارگردان‌ها با ارائه قیمت‌های منصفانه، به کشف قیمت دقیق‌تر کمک می‌کنند.
• کاهش ریسک نقدینگی: معامله‌گران می‌توانند حتی در شرایط کم‌نقدینگی، معاملات خود را انجام دهند.

مزایای حضور بازارگردان در معاملات آپشن

بازارگردان‌ها تأثیرات مثبتی بر بازار آپشن دارند:

• افزایش نقدینگی: با ارائه قیمت‌های مداوم، بازارگردان‌ها اطمینان می‌دهند که معامله‌گران می‌توانند به‌راحتی آپشن‌ها را خریداری یا بفروشند.
• کاهش اسپرد Bid-Ask: رقابت بین بازارگردان‌ها باعث می‌شود اسپردها کاهش یابد، که هزینه معاملات را برای سرمایه‌گذاران پایین می‌آورد.
• تثبیت قیمت‌ها: بازارگردان‌ها از نوسانات غیرضروری قیمت جلوگیری می‌کنند و به کشف قیمت منصفانه کمک می‌کنند.
• پشتیبانی از استراتژی‌های پیچیده: نقدینگی ارائه‌شده توسط بازارگردان‌ها امکان اجرای استراتژی‌های پیچیده آپشن (مانند Straddle، Iron Condor، یا Spread) را فراهم می‌کند.
• دسترسی به بازار برای معامله‌گران خرد: بازارگردان‌ها به معامله‌گران خرد اجازه می‌دهند تا در بازارهای پیچیده آپشن مشارکت کنند، حتی اگر حجم معاملات آن‌ها کم باشد.

چالش‌ها و ریسک‌های بازارگردان در معاملات آپشن

بازارگردان‌ها با چالش‌ها و ریسک‌های متعددی مواجه هستند:

• ریسک بازار: تغییرات ناگهانی در قیمت دارایی پایه یا نوسان‌پذیری ضمنی می‌تواند منجر به زیان‌های قابل‌توجه برای بازارگردان شود. برای مثال، اخبار غیرمنتظره (مانند گزارش درآمدی شرکت) می‌تواند قیمت‌ها را به شدت تغییر دهد.
• ریسک نقدینگی: در بازارهای کم‌عمق یا برای آپشن‌های با نقدینگی پایین، بازارگردان ممکن است نتواند موقعیت‌های خود را به‌سرعت ببندد.
• پیچیدگی مدیریت ریسک: مدیریت همزمان صدها یا هزاران قرارداد آپشن با قیمت‌های اجرایی و تاریخ انقضاهای مختلف نیاز به سیستم‌های پیچیده و تحلیل مداوم دارد.
• رقابت بالا: بازارگردان‌ها در محیطی رقابتی عمل می‌کنند و باید اسپردهای جذابی ارائه دهند تا بتوانند حجم معاملات را جذب کنند.
• هزینه‌های فناوری و زیرساخت: بازارگردان‌ها برای رقابت در بازارهای مدرن به سیستم‌های پیشرفته و پرهزینه نیاز دارند.

مثال کاربردی از بازارگردانی در بازار آپشن

فرض کنید قرارداد اختیار خرید سهم «خودرو» با قیمت اعمال 300 تومان و سررسید 3 ماهه، در بازار وجود دارد.
اگر در یک روز خاص، هیچ معامله‌گری تمایل به خرید یا فروش این آپشن نداشته باشد، بازار به اصطلاح خشک و غیرنقدشونده خواهد شد.
اما با وجود بازارگردان، همواره یک قیمت خرید (مثلاً 12 تومان) و فروش (مثلاً 13.5 تومان) برای این قرارداد ارائه می‌شود. معامله‌گران با توجه به تحلیل خود، می‌توانند یکی از این دو قیمت را انتخاب کرده و وارد بازار شوند.

استراتژی‌های بازارگردان در معاملات آپشن

بازارگردان‌ها از استراتژی‌های خاصی برای مدیریت موقعیت‌ها و کسب سود استفاده می‌کنند:

1. دلتا هجینگ (Delta Hedging): بازارگردان‌ها با خرید یا فروش دارایی پایه یا آپشن‌های دیگر، دلتای پرتفوی خود را خنثی می‌کنند تا از تغییرات قیمت دارایی پایه محافظت کنند.
2. مدیریت وگا (Vega Management): برای کاهش ریسک ناشی از تغییرات نوسان‌پذیری ضمنی، بازارگردان‌ها ممکن است آپشن‌هایی با وگای مخالف خریداری یا بفروشند.
3. استراتژی‌های اسپرد: بازارگردان‌ها از استراتژی‌هایی مانند Calendar Spread یا Vertical Spread برای کاهش ریسک و کسب سود از تفاوت‌های قیمتی استفاده می‌کنند.
4. معاملات آربیتراژ: بازارگردان‌ها از ناکارایی‌های قیمتی بین بازارهای مختلف (مانند بورس‌های مختلف یا بازارهای OTC) برای کسب سود استفاده می‌کنند.

ابزارهای بازارگردان برای کنترل ریسک

از آنجا که بازارگردان‌ها به‌طور مستمر در موقعیت‌های خرید و فروش هستند، باید برای کنترل ریسک از ابزارهای زیر استفاده کنند:

• پوشش ریسک (Hedging): برای خنثی کردن ریسک پوزیشن‌های باز.
• مدیریت دلتا و سایر گریک‌ها: رصد و کنترل حساسیت پرتفوی آپشن نسبت به قیمت دارایی پایه.
• سیستم‌های الگوریتمی قیمت‌گذاری: برای تنظیم دقیق قیمت‌ها بر اساس نوسانات، نقدشوندگی و ارزش‌گذاری بلک-شولز یا سایر مدل‌ها.

مقررات و نظارت بر بازارگردان‌ها

در بسیاری از بورس‌ها، بازارگردان‌ها تحت نظارت دقیق نهادهای نظارتی (مانند SEC در آمریکا یا سازمان بورس در ایران) فعالیت می‌کنند. برخی از مقررات رایج عبارت‌اند از:

• حداقل تعهدات نقدینگی: بازارگردان‌ها باید تعداد مشخصی قرارداد را در قیمت‌های معین ارائه دهند.
• محدودیت اسپرد: برخی بورس‌ها حداکثر اسپرد Bid-Ask را تعیین می‌کنند.
• الزامات سرمایه: بازارگردان‌ها باید سرمایه کافی برای پوشش ریسک‌ها داشته باشند.

دوره جامع معاملات آپشن، راهی ساده برای درآمد دلاری در اوقات فراغت | همین حالا کلیک کن.

بازارگردان چگونه سود می‌برد؟

بازارگردان‌ها معمولاً از اختلاف قیمت خرید و فروش (Bid-Ask Spread) سود می‌برند. همچنین ممکن است بابت ایفای نقش خود، کارمزد، پاداش یا تخفیف‌هایی از بورس یا نهاد ناظر دریافت کنند. در برخی موارد، اگر بازارگردان بتواند به تعهدات خود عمل کند، مشمول مزایایی مانند کاهش نرخ کارمزد، کاهش وجه تضمین یا حق دسترسی سریع‌تر به داده‌ها می‌شود.

چه کسانی می‌توانند بازارگردان شوند؟

معمولاً بازارگردانی به افراد حقیقی اختصاص ندارد. بلکه:

• کارگزاری‌ها
• صندوق‌های بازارگردانی
• نهادهای مالی دارای مجوز
• شرکت‌های سرمایه‌گذاری دارای زیرساخت‌های فنی

می‌توانند با دریافت مجوز رسمی از سازمان بورس، به‌عنوان بازارگردان فعالیت کنند.

بازارگردان در ایران

در بازار سرمایه ایران نیز مفهوم بازارگردانی وجود دارد و صندوق‌های بازارگردانی یا شرکت‌های کارگزاری می‌توانند با کسب مجوزهای لازم، وظایف بازارگردانی را برای اوراق بهادار (شامل سهام و ابزارهای مشتقه مانند آپشن) بر عهده بگیرند. این بازارگردان‌ها موظف به رعایت حداقل حجم معاملات روزانه و حفظ دامنه مظنه (اختلاف بین قیمت خرید و فروش) مشخصی هستند.

فناوری در بازارگردانی آپشن

سیستم‌های پیشرفته

1. پلتفرم‌های قیمت‌گذاری:

   • الگوریتم‌های محاسبه قیمت بلادرنگ

   • سیستم‌های پیش‌بینی نوسانات

2. سیستم‌های معاملاتی:

   • اجرای خودکار سفارشات

   • مدیریت هوشمند پرتفوی

3. سیستم‌های مدیریت ریسک:

   • محاسبه لحظه‌ای یون‌ها

   • هشدارهای خودکار

تأثیر فناوری‌های جدید

1. یادگیری ماشین:

   • پیش‌بینی جریان سفارشات

   • بهینه‌سازی استراتژی‌ها

2. پردازش کوانتومی:

   • محاسبات پیچیده قیمت‌گذاری

   • شبیه‌سازی سناریوهای بازار

3. بلاکچین:

   • افزایش شفافیت معاملات

   • تسویه و پایاپای خودکار

آینده بازارگردانی در معاملات آپشن

روندهای در حال ظهور

1. اتوماسیون کامل:

   • بازارگردانی الگوریتمی پیشرفته

   • کاهش دخالت انسان در تصمیم‌گیری

2. توسعه محصولات:

   • بازارگردانی برای آپشن‌های پیچیده

   • ورود به بازارهای جدید

3. همگرایی بازارها:

   • بازارگردانی چندبازاری

   • مدیریت یکپارچه ریسک

نکات کلیدی برای معامله‌گران در تعامل با بازارگردان‌ها

• توجه به اسپرد Bid-Ask: اسپردهای وسیع می‌توانند هزینه معاملات را افزایش دهند. معامله‌گران باید آپشن‌های با نقدینگی بالا را انتخاب کنند.
• درک نوسان‌پذیری ضمنی: بازارگردان‌ها قیمت‌ها را بر اساس نوسان‌پذیری ضمنی تنظیم می‌کنند. معامله‌گران باید این عامل را در تحلیل خود لحاظ کنند.
• استفاده از سفارشات محدود (Limit Orders): برای کاهش تأثیر اسپرد، معامله‌گران می‌توانند از سفارشات محدود به‌جای سفارشات بازار (Market Orders) استفاده کنند.
• رصد رفتار بازارگردان‌ها: تغییرات در اسپرد یا حجم معاملات می‌تواند نشانه‌ای از تغییرات بازار باشد.

دوره جامع معاملات آپشن، راهی ساده برای درآمد دلاری در اوقات فراغت | همین حالا کلیک کن.

بازارگردانی در بازار آپشن با سهام چه تفاوتی دارد؟

تفاوت بازارگردان با سایر معامله‌گران آپشن

جمع‌بندی

بازارگردان در معاملات آپشن نقش کلیدی در حفظ پویایی بازار، افزایش نقدشوندگی، کاهش هزینه مبادلات و ثبات قیمتی ایفا می‌کند. بدون حضور بازارگردان، بازار آپشن به دلیل ماهیت خاص و پیچیده‌اش، با مشکلات جدی در اجرای سفارش‌ها، تشکیل قیمت و مدیریت ریسک مواجه می‌شود. بازارگردانی حرفه‌ای نیازمند دانش پیشرفته مالی، الگوریتم‌های دقیق، سیستم‌های مدیریت ریسک و هماهنگی کامل با نهادهای نظارتی است.

سوالات متداول 

۱. بازارگردان در معاملات آپشن دقیقاً چه کاری انجام می‌دهد؟

بازارگردان با ارائه قیمت‌های خرید و فروش برای قراردادهای آپشن، نقدشوندگی بازار را افزایش داده و به شکل‌گیری سریع‌تر معاملات کمک می‌کند.

۲. آیا بازارگردان‌ها در معاملات نفع شخصی دارند؟

بله، آن‌ها از اختلاف قیمت خرید و فروش (Bid-Ask Spread) و گاهی پاداش‌هایی که از بورس یا نهاد ناظر دریافت می‌کنند، سود می‌برند.

۳. آیا حضور بازارگردان برای بازار آپشن ضروری است؟

در بسیاری از موارد بله. به دلیل تنوع زیاد نمادهای آپشن و احتمال نبود خریدار یا فروشنده، بازارگردان‌ها برای حفظ پویایی بازار نقش حیاتی دارند.

۴. چه نهادهایی می‌توانند بازارگردان شوند؟

معمولاً نهادهای مالی دارای مجوز مانند شرکت‌های کارگزاری، صندوق‌های سرمایه‌گذاری، یا شرکت‌های بازارگردانی که از سازمان بورس مجوز گرفته‌اند.

۵. تفاوت بازارگردان با معامله‌گران معمولی چیست؟

بازارگردان وظیفه دارد همواره در بازار حضور داشته باشد و قیمت‌های خرید و فروش ارائه دهد، در حالی که معامله‌گر معمولی چنین تعهدی ندارد.

۶. آیا بازارگردان‌ها می‌توانند در جهت خاصی بازار را دستکاری کنند؟

خیر، بازارگردان تحت نظارت نهادهای نظارتی عمل می‌کند و موظف است در محدوده مقررات تعیین‌شده فعالیت کند. هدف او تسهیل معاملات است، نه جهت‌دهی به بازار.

۷. بازارگردان چگونه ریسک خود را کنترل می‌کند؟

با استفاده از ابزارهای پوشش ریسک (هجینگ)، محاسبه و کنترل گریک‌ها (مثل دلتا و گاما) و سیستم‌های الگوریتمی برای قیمت‌گذاری دقیق.

۸. بازارگردانی در بازار آپشن سخت‌تر است یا در بازار سهام؟

بازارگردانی در بازار آپشن معمولاً سخت‌تر است، چون هر قرارداد آپشن ویژگی‌های متفاوتی دارد (مثل قیمت اعمال و سررسید)، بنابراین مدیریت آن پیچیده‌تر است.

۹. آیا در بورس ایران هم بازارگردانی برای آپشن وجود دارد؟

بله، بورس ایران نیز برای برخی نمادهای اختیار معامله، بازارگردان مشخص کرده است که با هدف افزایش نقدشوندگی فعالیت می‌کند.

۱۰. بازارگردانی چه تأثیری بر هزینه معامله‌گران دارد؟

حضور بازارگردان باعث کاهش اسپرد و افزایش نقدشوندگی می‌شود که در نهایت به کاهش هزینه‌های ضمنی معامله‌گران منجر می‌شود.