آینده خودروهای برقی

خودروهای برقی (EVs)، شامل خودروهای تمام‌الکتریکی (BEVs) و هیبریدی پلاگین (PHEVs)، به عنوان یکی از کلیدی‌ترین فناوری‌های گذار به انرژی پاک، در حال تحول اساسی در صنعت حمل‌ونقل جهانی هستند. بر اساس گزارش‌های معتبر مانند چشم‌انداز جهانی EV سازمان بین‌المللی انرژی (IEA) و گزارش بلومبرگNEF، رشد این بازار به دلیل کاهش هزینه باتری‌ها، بهبود زیرساخت‌ها، سیاست‌های حمایتی دولت‌ها و نگرانی‌های زیست‌محیطی شتاب گرفته است.

در سطح جهانی، فروش EVs در سال 2024 به 17.8 میلیون دستگاه رسید و پیش‌بینی می‌شود تا سال 2025 به 21.3 میلیون دستگاه افزایش یابد، که نشان‌دهنده سهم بازاری 24% است.

در ایران، بازار خودروهای برقی هنوز در مراحل اولیه قرار دارد، اما با برنامه‌های دولت برای تولید ۵,۰۰۰ دستگاه تا پایان سال ۱۴۰۳ و تمرکز ویژه بر تاکسی‌های برقی، این بازار پتانسیل رشد بالایی دارد. این گزارش بر اساس آمار دقیق منابع معتبر مانند IEA، بلومبرگNEF، Mordor Intelligence و گزارش‌های رسمی دولت ایران تهیه شده و جنبه‌های آماری، پیش‌بینی‌ها، چالش‌ها و فرصت‌های این صنعت را به طور جامع پوشش می‌دهد.

آینده خودروهای برقی در جهان: آمار و پیش‌بینی‌ها

وضعیت فعلی و روندهای فروش

در سال 2024، فروش جهانی EVs (شامل BEVs و PHEVs) به 17.8 میلیون دستگاه رسید، که رشدی 25% نسبت به سال قبل نشان می‌دهد. بر اساس گزارش بلومبرگNEF، چین بیش از 50% فروش جدید خودروها را در سال 2025 الکتریکی خواهد داشت، در حالی که اروپا و آمریکای شمالی رشد متوسطی دارند. ایالات متحده با چالش‌های سیاستی روبرو است و پیش‌بینی‌ها برای تعداد EVs روی جاده در سال 2030 کاهش یافته است. از سال 2013 تا کنون، بیش از 40.7 میلیون EV فروخته شده، که رشدی نزدیک به 7,000% است و میانگین رشد سالانه 110% را نشان می‌دهد.

جدول زیر خلاصه‌ای از فروش جهانی EVs را نشان می‌دهد (بر اساس داده‌های EV Volumes و IEA):

در سناریوی سیاست‌های اعلام‌شده (APS) IEA، تعداد EVs روی جاده تا سال 2030 به نزدیک 300 میلیون دستگاه می‌رسد و سهم فروش بیش از 55% خواهد بود. در سناریوی خالص صفر (NZE)، که با اهداف پاریس همخوانی دارد، تعداد EVs تا 2030 به 380 میلیون دستگاه و سهم فروش به 60% می‌رسد. بلومبرگNEF پیش‌بینی می‌کند که تا سال 2030، 50% فروش جهانی خودروها EV باشد، با تمرکز بر بازارهای نوظهور مانند ویتنام، تایلند و برزیل که رشد بالاتری از کشورهای ثروتمند نشان می‌دهند. تا سال 2035، در سناریوی STEPS IEA، تعداد EVs به 525 میلیون دستگاه و سهم فروش بیش از 50% خواهد رسید.

تجزیه منطقه‌ای پیش‌بینی‌ها (بر اساس بلومبرگNEF و IEA تا 2030):

زیرساخت‌ها و تقاضای باتری

تقاضای باتری لیتیوم-یون تا پایان 2025 به دو برابر ظرفیت تولید فعلی (3.8 TWh) می‌رسد. تعداد نقاط شارژ عمومی جهانی در حال افزایش است، اما هزینه‌ها رو به رشد هستند. در سناریوی APS، تقاضای باتری از 0.9 TWh در 2023 به 11.5 TWh در 2050 می‌رسد. چالش‌ها شامل تمرکز تولید در چین (بیش از 80% ظرفیت) و تعرفه‌های تجاری هستند.

چالش‌ها و فرصت‌ها

چالش‌ها شامل کندی رشد در ایالات متحده به دلیل تغییرات سیاستی، کمبود زیرساخت در کشورهای نوظهور و بیش‌ظرفیت تولید باتری که قیمت‌ها را کاهش می‌دهد. فرصت‌ها: کاهش تقاضای نفت (تا 60% در سناریوی NZE تا 2030) و رشد فناوری‌هایی مانند باتری‌های حالت جامد.

آینده خودروهای برقی در ایران: آمار و پیش‌بینی‌ها

وضعیت فعلی

بازار خودرو در ایران در سال ۱۴۰۴ ارزش تقریبی ۴۱.۵۷ میلیارد دلار دارد و پیش‌بینی می‌شود تا سال ۱۴۰۹ به ۵۴.۵۱ میلیارد دلار برسد، با نرخ رشد سالانه مرکب (CAGR) حدود ۵.۵۷٪. خودروهای برقی (EVs) هنوز سهم کمی از بازار دارند؛ در پنج ماه اول سال ۱۴۰۳ تنها ۱,۲۰۰ خودروی هیبریدی تولید شد که رشدی ۴۵٪ نسبت به سال قبل نشان می‌دهد.

واردات خودروهای برقی محدود است و تحریم‌ها چالش‌هایی ایجاد کرده‌اند، اما شرکت‌هایی مانند پارس‌خودرو در سال ۱۴۰۳ اولین هاچ‌بک برقی خود را معرفی کردند (بازسازی Leapmotor T03 با برد ۴۰۳ کیلومتر). در بخش دوچرخه‌های برقی، بازار بزرگ‌تر است؛ با ۱۲.۵ میلیون موتورسیکلت در حال استفاده و پیش‌بینی بازار ۶۸۵.۸ میلیون دلار در سال ۱۴۰۳.

پیش‌بینی‌های بلندمدت (تا 2030)

خودروهای برقی تمام برقی (BEVs) با نرخ رشد سالانه ۱۷.۳۸٪ از ۱۴۰۴ تا ۱۴۱۰ رشد خواهند کرد، عمدتاً به دلیل برنامه‌های تاکسی‌های برقی. هیبریدها نیز با CAGR ۱۲.۷۴٪ پیش‌بینی می‌شوند.

طبق پیش‌بینی ۱۰ ساله موسسه تحقیقات قدرت (وابسته به وزارت صنعت)، تا سال ۱۴۰۴ حدود ۱.۲ میلیون خودروی الکتریکی و ۶۰۰,۰۰۰ EV در ایران فعال خواهند بود، هرچند این هدف مربوط به سال ۱۳۹۶ بوده و تاکنون به‌طور کامل محقق نشده است. برای دوچرخه‌های برقی، تولید ۴۰۰,۰۰۰ دستگاه از ۱ میلیون موتور پیش‌بینی شده و انتظار می‌رود رشد سریع تا ۱۴۰۴ ادامه یابد. بازار EVs ایران تا ۱۴۰۵ رشدی حدود ۱۵٪ سالانه داشته باشد و بازده سرمایه‌گذاری (ROI) برای سرمایه‌گذاران بین ۱۸ تا ۲۵٪ باشد.

جدول پیش‌بینی بازار EVs در ایران:

برنامه‌های دولتی و زیرساخت‌ها

دولت برنامه تولید ۵,۰۰۰ خودروی برقی تا پایان سال ۱۴۰۳ را دارد. برنامه تاکسی‌های برقی شامل ۱۰۰,۰۰۰ تاکسی و ۵۰,۰۰۰ خودرو + ۲۰۰,۰۰۰ موتور برقی برای تهران است.

در بخش زیرساخت، شرکت MAPNA در سال ۱۴۰۳ ساخت ۲۰ ایستگاه شارژ را آغاز کرده و پیش‌بینی می‌شود تا سال ۱۴۰۴ تعداد ایستگاه‌ها به ۲,۵۰۰ برسد. قانون هوای پاک (۱۳۹۶) معافیت مالیات بر ارزش افزوده (VAT) برای خودروهای برقی داخلی و مشوق‌های شهرداری مانند وام برای موتورهای برقی را شامل می‌شود.

چالش‌ها و فرصت‌ها

چالش‌ها:

• جهان:

  • کندی رشد در ایالات متحده به دلیل تغییرات سیاستی و ناپایداری مشوق‌های دولتی.

  • کمبود زیرساخت شارژ در کشورهای نوظهور که مانع توسعه سریع خودروهای برقی می‌شود.

  • بیش‌ظرفیت تولید باتری، به‌ویژه در چین (بیش از ۸۰٪ ظرفیت تولید جهانی)، که می‌تواند منجر به کاهش قیمت و رقابت ناسالم شود.

  • تعرفه‌های تجاری و تمرکز تولید باتری در چین، که زنجیره تأمین جهانی را تحت تأثیر قرار می‌دهد.

• ایران:

  • بازار نوپای خودروهای برقی با سهم اندک؛ تنها ۱,۲۰۰ خودروی هیبریدی در پنج ماه اول سال ۱۴۰۳ تولید شد.

  • محدودیت‌های وارداتی ناشی از تحریم‌ها که دسترسی به فناوری‌های پیشرفته را دشوار می‌کند.

  • زیرساخت محدود شارژ؛ تنها ۲۰ ایستگاه شارژ در سال ۱۴۰۳ فعال بود.

  • اهداف قدیمی و غیرواقعی، مانند هدف ۱.۲ میلیون خودرو برقی تا پایان ۱۴۰۴، که احتمال تحقق آن پایین است.

فرصت‌ها:

• جهان:

  • اهش تقاضای نفت تا ۶۰٪ در سناریوی خالص صفر (NZE) تا سال ۱۴۱۰، که خودروهای برقی را به گزینه‌ای جذاب برای کاهش اثرات زیست‌محیطی تبدیل می‌کند.

  • پیشرفت فناوری‌های باتری، مانند باتری‌های حالت جامد، که کارایی و برد خودروهای برقی را افزایش می‌دهد.

  • رشد سریع بازارهای نوظهور، مانند ویتنام، تایلند و برزیل، با نرخ رشد بالاتر نسبت به کشورهای توسعه‌یافته.

• ایران:

  • برنامه‌های دولت برای تولید ۵,۰۰۰ خودروی برقی تا پایان سال ۱۴۰۳ و تمرکز ویژه بر تاکسی‌های الکتریکی (۱۰۰,۰۰۰ تاکسی).

  • رشد سریع بازار دوچرخه‌های برقی؛ پیش‌بینی تولید ۴۰۰,۰۰۰ دستگاه در سال ۱۴۰۳ با پتانسیل بالای توسعه.

  • مشوق‌های دولتی، از جمله معافیت مالیات بر ارزش افزوده (VAT) و وام‌های شهرداری برای خودروها و موتورسیکلت‌های برقی.

  • بازده سرمایه‌گذاری (ROI) بین ۱۸ تا ۲۵٪ برای سرمایه‌گذاران در بازار خودروهای برقی ایران تا سال ۱۴۰۵.

مقایسه وضعیت جهانی و ایران در پذیرش خودروهای برقی (EV)

برای درک بهتر تفاوت‌های پذیرش خودروهای برقی (EVs) در سطح جهانی و ایران، باید به آمار فروش، سهم بازار، نرخ رشد سالانه مرکب (CAGR) و پیش‌بینی‌ها توجه کرد. داده‌ها از منابع معتبر مانند IEA، EV Volumes، Mordor Intelligence و Ken Research استخراج شده‌اند.

در سطح جهانی، پذیرش خودروهای برقی شتاب بالایی دارد و بیش از ۲۰٪ سهم بازار را در سال ۱۴۰۳ به خود اختصاص داده است. در مقابل، در ایران این بازار هنوز نوپا است و سهمی کمتر از ۱٪ دارد؛ این وضعیت عمدتاً ناشی از تحریم‌ها، محدودیت‌های وارداتی و تمرکز بر خودروهای سوخت فسیلی است.

با این حال، برنامه‌های دولتی ایران برای توسعه خودروهای برقی، به ویژه در بخش تاکسی‌ها و دوچرخه‌های برقی، نشان‌دهنده پتانسیل رشد قابل توجه در آینده نزدیک است.

آمار کلیدی جهانی

• فروش سالانه: در سال ۱۴۰۳، بیش از ۱۷ میلیون دستگاه خودرو برقی (شامل BEV و PHEV) فروخته شد که رشدی ۲۵٪ نسبت به سال ۱۴۰۲ نشان می‌دهد. این رقم بیش از ۳ میلیون دستگاه افزایش نسبت به سال قبل است.

• سهم بازار: بیش از ۲۰٪ از فروش جدید خودروها در سال ۱۴۰۳ الکتریکی بود. پیش‌بینی می‌شود تا سال ۱۴۱۰، سهم به ۳۵–۴۰٪ برسد و تا ۱۴۱۵ در سناریوهای خوش‌بینانه به بیش از ۶۶٪ افزایش یابد.

• تعداد EVs روی جاده: بیش از ۴۰ میلیون دستگاه تا پایان سال ۱۴۰۳، با پیش‌بینی رسیدن به ۳۰۰ میلیون تا سال ۱۴۱۰ در سناریوی APS مؤسسه IEA.

• نرخ رشد (CAGR): برای بازار جهانی خودروهای برقی، CAGR حدود ۵.۵٪ برای خودروهای پلاگین EV از سال ۱۴۰۴ تا ۱۴۱۴ پیش‌بینی می‌شود، با تمرکز ویژه بر بازارهای نوظهور.

• رهبران بازار: چین با بیش از ۵۰٪ سهم فروش جهانی، اروپا با ۲۵–۳۰٪ و ایالات متحده با ۱۵–۲۰٪ سهم بازار.

آمار کلیدی ایران

• فروش/تولید سالانه: در سال ۱۴۰۳، تولید هیبریدی تنها حدود ۱,۲۰۰ دستگاه در پنج ماه اول بود. واردات محدود است و از سال ۱۴۰۰ کمتر از ۱۵,۰۰۰ خودروی کم‌مصرف (شامل EV) وارد شده است. برنامه تولید ۵,۰۰۰ EV تا پایان سال ۱۴۰۳ وجود دارد.

• سهم بازار: کمتر از ۱٪ از بازار خودرو ایران (ارزش کلی بازار ۴۱.۵۷ میلیارد دلار در سال ۱۴۰۴) به EVs اختصاص دارد. تمرکز بیشتر روی CNG و هیبرید است.

• تعداد EVs روی جاده: آمار دقیق محدود است، اما پیش‌بینی می‌شود تا سال ۱۴۱۰ بخشی از ۱.۲ میلیون خودروی الکتریکی/هیبریدی (اهداف قدیمی) باشد. در حال حاضر، تمرکز روی موتورسیکلت‌های الکتریکی است با تولید ۴۰۰,۰۰۰ دستگاه در سال ۱۴۰۳.

• نرخ رشد (CAGR): برای بازار خودرو کلی ایران، CAGR حدود ۵.۵۷٪ از ۱۴۰۴ تا ۱۴۱۰ (به ۵۴.۵۱ میلیارد دلار) است. برای EVs خاص، CAGR حدود ۱۷٪ برای BEVs پیش‌بینی می‌شود، اما تحقق آن وابسته به رفع تحریم‌هاست.

• چالش‌ها: محدودیت واردات (تعرفه ۴۵–۱۰۰٪)، کمبود زیرساخت شارژ (تنها ۲۰ ایستگاه در ۱۴۰۳) و تمرکز دولت بر سوخت‌های جایگزین مانند CNG.

جدول مقایسه آماری (2024-2030)

جدول زیر تفاوت‌های کلیدی را نشان می‌دهد:

شاخص	جهان	ایران	منبع
فروش/تولید 2024 (میلیون دستگاه)	17+	<0.01 (تقریبی)	IEA, Mordor
سهم بازار 2024 (%)	>20	<1	EV Volumes, Ken Research
پیش‌بینی فروش 2030 (میلیون دستگاه)	40+	0.1-0.5 (با تمرکز روی تاکسی)	IEA, Mobility Foresights
CAGR 2025-2030 (%)	5.5 (پلاگین EVs)	5.57 (کل بازار خودرو، بالاتر برای EV)	MarketsandMarkets, Mordor
تعداد EVs روی جاده 2030 (میلیون)	300+	<1	IEA, Iran Reports

تحلیل مقایسه‌ای

• تفاوت سرعت پذیرش: جهان با حمایت‌های سیاستی (مانند یارانه‌ها در اروپا و چین) و کاهش هزینه باتری‌ها (تا ۸۹٪ از سال ۲۰۱۰)، به سمت پذیرش گسترده (mass adoption) حرکت می‌کند. ایران به دلیل تحریم‌ها و تمرکز بر تولید داخلی عقب مانده است، اما با ورود برندهای چینی مانند Leapmotor و برنامه‌های شهرداری تهران برای ۱۰۰,۰۰۰ تاکسی الکتریکی، امکان دستیابی به نرخ رشد سالانه (CAGR) بالاتر در بخش عمومی وجود دارد.

• فرصت‌ها برای ایران: الهام گرفتن از مدل جهانی، مانند تمرکز چین روی توسعه باتری، می‌تواند به پیشرفت کمک کند. پیش‌بینی می‌شود بازار خودروهای برقی ایران تا سال ۱۴۱۰ رشد کند، اما تحقق آن نیازمند سرمایه‌گذاری حدود ۴ ترابایت‌ساعت برق و ساخت ۲,۵۰۰ ایستگاه شارژ است.

• چالش‌های مشترک: هر دو سطح جهانی و ایران با کمبود مواد خام باتری مواجه هستند، اما ایران بیشتر تحت تأثیر مسائل اقتصادی و محدودیت‌های تحریمی است.

این مقایسه نشان می‌دهد که ایران می‌تواند با اتخاذ سیاست‌های حمایتی فاصله خود با بازار جهانی را کاهش دهد، اما در حال حاضر، پذیرش خودروهای برقی در سطح جهانی بیش از ۲۰ برابر سریع‌تر است.

نتیجه‌گیری

آینده خودروهای برقی در جهان و ایران نویدبخش اما با چالش‌هایی همراه است.

در سطح جهانی، EVs به دلیل کاهش هزینه‌های باتری، حمایت‌های دولتی و پیشرفت فناوری در حال تبدیل شدن به جریان اصلی هستند، با پیش‌بینی 300-380 میلیون دستگاه روی جاده تا 2030. چین پیشرو است، در حالی که بازارهای نوظهور رشد سریع‌تری دارند. در ایران، بازار EVs نوپا است اما با برنامه‌های دولتی (مانند تولید 5,000 EV تا مارس 2025 و 100,000 تاکسی الکتریکی) و تمرکز بر دوچرخه‌های الکتریکی، پتانسیل رشد قابل‌توجهی وجود دارد.

با این حال، تحریم‌ها، زیرساخت محدود و اهداف غیرواقعی مانع پیشرفت هستند. برای موفقیت، ایران نیاز به سرمایه‌گذاری در زیرساخت شارژ، رفع موانع وارداتی و به‌روزرسانی اهداف دارد. در مقیاس جهانی، هماهنگی سیاست‌ها و توسعه فناوری‌های جدید مانند باتری‌های حالت جامد کلید تحقق اهداف خالص صفر است.

سوالات متداول

۱. خودروهای برقی (EVs) شامل چه نوع خودروهایی هستند؟

EVs شامل خودروهای تمام‌الکتریکی (BEVs) و هیبریدی پلاگین (PHEVs) می‌شوند. BEV‌ها تنها با باتری کار می‌کنند، در حالی که PHEV‌ها ترکیبی از موتور بنزینی و باتری دارند.

۲. وضعیت فروش جهانی خودروهای برقی در حال حاضر چگونه است؟

در سال 2024، فروش جهانی EVs به 17.8 میلیون دستگاه رسید و سهم بازار حدود 20% بود. پیش‌بینی می‌شود این عدد تا سال 2025 به 21.3 میلیون دستگاه و سهم 24% افزایش یابد.

۳. پیش‌بینی آینده خودروهای برقی تا 2030 چگونه است؟

در سناریوی سیاست‌های اعلام‌شده (APS)، تعداد EVs روی جاده تا سال 2030 به نزدیک 300 میلیون دستگاه می‌رسد و سهم فروش بیش از 55% خواهد بود. در سناریوی خالص صفر (NZE)، تعداد EVs تا 2030 به 380 میلیون دستگاه و سهم فروش به 60% خواهد رسید.

۴. وضعیت بازار خودروهای برقی در ایران چگونه است؟

بازار EVs ایران هنوز نوپا است. در پنج ماه اول 2024 تنها 1,200 خودرو هیبریدی تولید شد و برنامه دولت تولید 5,000 دستگاه EV تا مارس 2025 و تمرکز بر تاکسی‌های الکتریکی است.

۵. چه چالش‌هایی در توسعه خودروهای برقی جهانی و ایران وجود دارد؟

چالش‌های جهانی شامل تغییرات سیاستی، تمرکز تولید باتری در چین و کمبود زیرساخت در کشورهای نوظهور است. در ایران، چالش‌ها شامل تحریم‌ها، زیرساخت محدود شارژ و اهداف غیرواقعی تولید است.

۶. چه فرصت‌هایی برای رشد خودروهای برقی وجود دارد؟

جهانی: کاهش تقاضای نفت و پیشرفت فناوری باتری‌های حالت جامد.
ایران: مشوق‌های دولتی، رشد دوچرخه‌های الکتریکی و بازده سرمایه‌گذاری (ROI) بالا برای سرمایه‌گذاران.

۷. نقش زیرساخت شارژ در رشد خودروهای برقی چیست؟

افزایش نقاط شارژ عمومی برای تسهیل استفاده از EVها ضروری است. جهان با هزینه‌های رو به رشد زیرساخت مواجه است، در حالی که ایران تنها 20 ایستگاه شارژ در 2024 داشته و برنامه‌ریزی برای 2,500 ایستگاه تا 2025 انجام شده است.

۸. سهم پیش‌بینی‌شده بازار EVها در مناطق مختلف جهان چقدر است؟

چین بیش از 50% فروش جدید را در سال 2025 خواهد داشت، اروپا 25-30% و آمریکا 15-20%. بازارهای نوظهور مانند ویتنام، تایلند و برزیل رشد سریعی خواهند داشت.

۹. رشد بازار دوچرخه‌های الکتریکی در ایران چگونه است؟

بازار دوچرخه‌های الکتریکی ایران بزرگ‌تر از خودروهای EV است. در 2024، تولید 400,000 دستگاه پیش‌بینی شده و بازار آن بیش از 685 میلیون دلار ارزش دارد.

۱۰. ایران برای موفقیت در توسعه خودروهای برقی چه اقداماتی باید انجام دهد؟

سرمایه‌گذاری در زیرساخت شارژ، کاهش موانع وارداتی، به‌روزرسانی اهداف تولید، تمرکز بر حمل‌ونقل عمومی و الگوبرداری از مدل‌هایی مانند چین برای باتری و زیرساخت‌ها ضروری است.