نکول Default

نکول (Default) در اصطلاح مالی به معنای عدم توانایی یا عدم تمایل یک فرد، شرکت یا دولت در انجام تعهدات مالی خود است. در این شرایط، شخص یا نهادی که نکول کرده است، نمی‌تواند بدهی‌ها یا اقساط وام خود را پرداخت کند.

نکول معمولاً زمانی رخ می‌دهد که بدهکار در بازپرداخت بدهی‌های خود به مشکلات جدی مالی برخورد کند یا به‌دلایل سیاسی و اقتصادی ناتوان از پرداخت تعهدات مالی شود. این پدیده می‌تواند عواقب جدی برای فرد یا نهاد بدهکار و همچنین برای سیستم مالی و اقتصادی به همراه داشته باشد.

نکول چگونه رخ می‌دهد؟

فرض کنید شرکت «پلیکان» یک وام یک میلیارد تومانی از بانک گرفته و ۵۰۰ میلیون تومان از آن را هنوز بازپرداخت نکرده است. شرکت هر ماه باید ۲.۵ میلیون تومان قسط بدهی را بپردازد. اما چون فروش شرکت ۷۵ درصد کاهش یافته و با مشکلات مالی روبرو شده، قادر به پرداخت اقساط نیست. پس از چند ماه تأخیر، شرکت کاملاً پرداخت‌ها را متوقف می‌کند. بانک به شرکت اخطار نکول می‌دهد و می‌خواهد که ۵۰۰ میلیون تومان باقیمانده را فوری پرداخت کند.

شرکت نمی‌تواند این مبلغ را پرداخت کند، بنابراین بانک وثیقه‌هایی مانند ماشین‌آلات شرکت را که برای تضمین وام بود، توقیف می‌کند. بدون این دارایی‌ها، شرکت نمی‌تواند فعالیت کند و تعطیل می‌شود.

به طور کلی، شش مرحله در نکول وجود دارد. برای مثال، اگر فردی برای خرید خانه وامی بگیرد:

1. وام‌گیرنده قراردادی امضا می‌کند که طبق آن باید وام را به صورت قسطی بازپرداخت کند.
2. وام‌گیرنده چند قسط را پرداخت نمی‌کند.
3. بانک اخطارهایی برای یادآوری پرداخت می‌فرستد.
4. بانک و وام‌گیرنده سعی می‌کنند برنامه پرداخت را تنظیم کنند تا پرداخت‌ها ادامه یابد.
5. اگر باز هم پرداختی انجام نشود.
6. بانک اخطار نکول می‌دهد و فرآیند توقیف وثیقه (مثل خانه) را آغاز می‌کند.

نکول یک مسئله جدی است که به اعتبار فرد یا شرکت آسیب می‌زند و ممکن است توانایی آن‌ها برای دریافت وام در آینده را تحت تأثیر قرار دهد.

دلایل نکول

نکول معمولاً به‌دلیل مشکلات مالی، مدیریت نادرست، نوسانات اقتصادی یا رویدادهای سیاسی رخ می‌دهد. در زیر به برخی از دلایل رایج نکول اشاره شده است:

1. کمبود نقدینگی: یکی از رایج‌ترین دلایل نکول، کمبود نقدینگی است. وقتی بدهکار منابع مالی کافی برای پرداخت بدهی‌های جاری خود نداشته باشد، نمی‌تواند اقساط یا بهره بدهی‌ها را پرداخت کند و در نتیجه دچار نکول می‌شود. این مشکل ممکن است به‌دلیل کاهش درآمد، افزایش هزینه‌ها یا عدم دسترسی به منابع مالی جدید رخ دهد.
2. مدیریت نادرست مالی: مدیریت ضعیف و ناکارآمد مالی می‌تواند منجر به مشکلات بدهی و در نهایت نکول شود. شرکت‌هایی که بدون برنامه‌ریزی کافی بدهی‌های بزرگ و پرخطر را جذب می‌کنند، ممکن است به‌دلیل عدم توانایی در مدیریت جریان‌های نقدی یا عدم توانایی در بازپرداخت بدهی‌ها با نکول مواجه شوند.
3. نوسانات اقتصادی: شرایط اقتصادی نامناسب مانند رکود اقتصادی، تورم شدید یا کاهش قیمت کالاها می‌تواند توانایی بازپرداخت بدهی‌ها را برای افراد، شرکت‌ها و حتی دولت‌ها کاهش دهد. به‌عنوان مثال، کاهش قیمت نفت ممکن است منجر به نکول در کشورهای وابسته به صادرات نفت شود، زیرا درآمدهای آن‌ها کاهش می‌یابد و نمی‌توانند به تعهدات بدهی خود عمل کنند.
4. نرخ بهره بالا: افزایش نرخ بهره می‌تواند بار سنگینی را بر بدهکاران وارد کند. اگر نرخ بهره افزایش یابد، هزینه بازپرداخت بدهی‌ها بیشتر می‌شود و ممکن است بدهکاران نتوانند از پس این هزینه‌ها برآیند، که در نتیجه منجر به نکول می‌شود.
5. بی‌ثباتی سیاسی: در برخی موارد، نکول به دلایل سیاسی رخ می‌دهد. دولت‌هایی که درگیر بی‌ثباتی سیاسی هستند یا با تحریم‌های اقتصادی مواجه‌اند، ممکن است توانایی پرداخت بدهی‌های خود را از دست بدهند. نمونه‌های زیادی از این نوع نکول‌ها در کشورهای در حال توسعه یا کشورهای با اقتصادهای آسیب‌پذیر مشاهده شده است.

انواع نکول

نکول ممکن است به چند شکل مختلف رخ دهد و به شرایط و نوع بدهی بستگی دارد. به‌طور کلی، نکول را می‌توان به دو دسته اصلی تقسیم کرد: نکول فنی و نکول واقعی.

1. نکول فنی (Technical Default)

نکول فنی زمانی اتفاق می‌افتد که بدهکار در عمل توانایی پرداخت تعهدات خود را دارد، اما به‌دلیل عدم رعایت شرایط و ضوابط قرارداد وام یا بدهی دچار نکول می‌شود. در این نوع نکول، ممکن است بدهکار به برخی از مفاد قراردادی، مانند حفظ حداقل سرمایه یا نسبت بدهی به دارایی، عمل نکرده باشد، هرچند که توانایی پرداخت را دارد.

برای مثال، شرکتی که بر اساس قرارداد وام باید نسبت بدهی به دارایی خود را در حد مشخصی نگه دارد، اگر این نسبت از حد تعیین‌شده بیشتر شود، حتی در صورت پرداخت به‌موقع اقساط وام، ممکن است دچار نکول فنی شود.

2. نکول واقعی (Actual Default)

نکول واقعی زمانی رخ می‌دهد که بدهکار به‌طور کامل از بازپرداخت بدهی‌های خود ناتوان باشد. این نوع نکول معمولاً جدی‌تر است و زمانی اتفاق می‌افتد که بدهکار توان مالی برای پرداخت اصل و بهره بدهی را ندارد یا به‌طور داوطلبانه از پرداخت بدهی امتناع می‌کند. این نکول می‌تواند منجر به ورشکستگی یا فروپاشی اقتصادی بدهکار شود.

محاسبه نرخ نکول

برای محاسبه نرخ نکول، کافی است تعداد وام‌های نکول شده را بر تعداد کل وام‌ها تقسیم کرده و حاصل را در 100 ضرب کنید.

Default در انواع وام‌ها و اوراق قرضه

نکول در زمینه‌های مختلف مالی، از جمله در وام‌ها و اوراق قرضه، مفهوم و اهمیت ویژه‌ای دارد. در زیر به بررسی نکول در این دو حوزه می‌پردازیم:

1. نکول در وام‌ها

نکول وام زمانی رخ می‌دهد که وام‌گیرنده نتواند به‌موقع اقساط وام را بازپرداخت کند. این اتفاق ممکن است در وام‌های شخصی، وام‌های مسکن، وام‌های خودرویی یا هر نوع وام دیگری رخ دهد. وقتی یک فرد یا شرکت از بازپرداخت وام خود نکول می‌کند، بانک یا مؤسسه مالی ممکن است اقدامات قانونی را آغاز کند که می‌تواند شامل مصادره وثیقه یا دیگر دارایی‌ها باشد. به‌علاوه، نکول در بازپرداخت وام تأثیر منفی بر اعتبار مالی وام‌گیرنده خواهد داشت و ممکن است موجب کاهش امتیاز اعتباری (Credit Score) او شود.

2. نکول در اوراق قرضه

اوراق قرضه یکی از مهم‌ترین ابزارهای مالی است که شرکت‌ها، دولت‌ها یا سایر نهادها برای تأمین مالی خود از آن‌ها استفاده می‌کنند. وقتی صادرکننده اوراق قرضه نتواند به تعهدات خود در بازپرداخت بهره یا اصل اوراق عمل کند، نکول رخ می‌دهد. این امر معمولاً به‌طور جدی بر وضعیت مالی صادرکننده تأثیر می‌گذارد و ممکن است منجر به کاهش اعتماد سرمایه‌گذاران و حتی بحران‌های مالی شود.

نکول اوراق قرضه می‌تواند در سطح داخلی (برای اوراق قرضه شرکتی) یا در سطح بین‌المللی (برای اوراق قرضه دولتی) رخ دهد. در موارد نکول دولتی، بحران بدهی می‌تواند به بحران اقتصادی و سیاسی منجر شود.

عواقب Default

نکول می‌تواند عواقب جدی و گسترده‌ای داشته باشد که هم بر بدهکار و هم بر طلبکار تأثیر می‌گذارد. برخی از این عواقب شامل موارد زیر است:

1. ورشکستگی: برای شرکت‌ها و حتی افراد، نکول می‌تواند به ورشکستگی منجر شود. اگر بدهکار نتواند به تعهدات خود عمل کند و طلبکاران نتوانند به پول خود برسند، ممکن است دادگاه‌ها دستور ورشکستگی بدهکار را صادر کنند. ورشکستگی معمولاً به معنای از دست دادن دارایی‌ها و تسویه حساب با طلبکاران است.
2. کاهش اعتبار مالی: یکی از مهم‌ترین پیامدهای نکول، کاهش اعتبار مالی بدهکار است. وقتی یک فرد، شرکت یا دولت دچار نکول می‌شود، امتیاز اعتباری آن‌ها به‌شدت کاهش می‌یابد و این موضوع باعث می‌شود تا دسترسی آن‌ها به وام‌ها و اعتبارات جدید با مشکل مواجه شود. طلبکاران دیگر ممکن است تمایلی به اعطای وام به بدهکار نکول‌کننده نداشته باشند یا برای اعطای وام نرخ بهره بالاتری را طلب کنند.
3. مصادره دارایی‌ها: در بسیاری از موارد، طلبکاران می‌توانند دارایی‌های بدهکار را مصادره کنند تا بدهی خود را جبران کنند. این ممکن است شامل فروش وثیقه یا مصادره املاک و دارایی‌های دیگر باشد. برای مثال، در نکول وام‌های مسکن، بانک ممکن است خانه فرد را مصادره کند و آن را به فروش بگذارد.
4. بحران‌های مالی و اقتصادی: نکول دولت‌ها یا شرکت‌های بزرگ می‌تواند به بحران‌های مالی گسترده‌تری منجر شود. اگر یک کشور یا شرکت بزرگ نکول کند، اعتماد سرمایه‌گذاران کاهش می‌یابد و این ممکن است به فروپاشی بازارهای مالی و کاهش ارزش دارایی‌ها منجر شود. نمونه‌های تاریخی زیادی از بحران‌های بدهی وجود دارد که منجر به بحران‌های اقتصادی بزرگ شده است، مانند بحران بدهی‌های آمریکای لاتین در دهه 1980 یا بحران مالی یونان در سال‌های اخیر.

راه‌های جلوگیری از Default

برای جلوگیری از نکول، بدهکاران باید اقداماتی را برای مدیریت بهتر بدهی‌های خود و جلوگیری از مشکلات مالی انجام دهند. برخی از این راه‌ها شامل موارد زیر است:

1. مدیریت صحیح بدهی: مدیریت بدهی شامل برنامه‌ریزی برای بازپرداخت بدهی‌ها، مدیریت نقدینگی و بهینه‌سازی جریان‌های نقدی است. بدهکاران باید از ایجاد بدهی‌های بیش از حد جلوگیری کنند و مطمئن شوند که می‌توانند اقساط و بهره بدهی‌های خود را به‌موقع پرداخت کنند.
2. استفاده از بیمه بدهی: بعضی از شرکت‌ها و دولت‌ها می‌توانند از ابزارهای مالی مانند بیمه بدهی یا قراردادهای مشتقه برای محافظت در برابر نکول استفاده کنند. این ابزارها می‌توانند در صورت عدم توانایی در بازپرداخت بدهی‌ها، بخشی از هزینه‌ها را جبران کنند.
3. مذاکره مجدد با طلبکاران:در صورت مواجهه با مشکلات مالی، بدهکاران می‌توانند با طلبکاران مذاکره کنند و شرایط جدیدی را برای بازپرداخت بدهی‌ها تعیین کنند. این مذاکرات ممکن است شامل تمدید دوره بازپرداخت یا کاهش نرخ بهره باشد.
4. تنوع‌بخشی به منابع درآمدی: یکی از راه‌های مهم جلوگیری از نکول برای شرکت‌ها و دولت‌ها، تنوع‌بخشی به منابع درآمدی است. شرکت‌ها می‌توانند با گسترش فعالیت‌ها و ورود به بازارهای جدید، از وابستگی به یک منبع درآمدی خاص جلوگیری کنند.

ریسک نکول چیست؟

ریسک نکول به معنای احتمال ناتوانی یا عدم تمایل یکی از طرفین قرارداد به اجرای تعهدات خود است. این ریسک می‌تواند به پیامدهای جدی برای موسسات مالی و سرمایه‌گذاران منجر شود.

به‌عنوان مثال، اگر فرد یا شرکتی وامی دریافت کند و نتواند اقساط آن را به‌موقع پرداخت کند، دچار نکول می‌شود. برای مدیریت این ریسک، موسسات مالی وضعیت مالی و اعتباری طرف قرارداد را بررسی می‌کنند و از ضمانت‌ها و سفته‌ها برای کاهش احتمال نکول استفاده می‌کنند. در صورت نکول گسترده، زیان‌های مالی و حتی ورشکستگی ممکن است رخ دهد. برای کاهش این ریسک، بانک‌ها و موسسات مالی از روش‌های اعتبارسنجی و قوانین پیشگیرانه استفاده می‌کنند.

ریسک نکول چگونه تعیین می‌شود؟

فرض کنید که شما به کسی مبلغی را به عنوان قرض‌الحسنه داده‌اید و از او خواسته‌اید که طی شش ماه آینده آن را به شما بازگرداند. اگر این شخص نتواند به تعهدات خود عمل کند و قرض را به موقع یا به صورت کامل پرداخت نکند، در این صورت می‌گوییم قرض شما دچار ریسک نکول شده است.

عوامل تأثیرگذار بر ریسک نکول

برخی از عوامل مهمی که می‌توانند بر ریسک نکول تأثیر بگذارند عبارتند از:

• اخبار منفی درباره عملکرد شرکت‌های دولتی
• ورشکستگی شرکت‌ها و مراکز تولیدی
• تغییرات در بازار سرمایه
• افزایش رقابت و نگرانی از دست دادن سرمایه
• بالا رفتن نرخ ارز
• افزایش نرخ بهره بانکی
• افزایش دستمزد کارکنان
• رکود در بازار فلزات گرانبها
• رکود در بازار جهانی نفت و گاز
• حذف معافیت‌های مالیاتی
• تغییرات در کسب‌وکارها
• بحران‌های سیاسی
• اعتصاب‌های کارگری

این عوامل می‌توانند ریسک نکول را افزایش دهند و نیاز به مدیریت دقیق‌تری دارند.

انواع ریسک نکول

ریسک نکول در اوراق بدهی

ریسک نکول در اوراق بدهی به ریسک نقدشوندگی مربوط می‌شود. این ریسک به عدم توانایی ناشر یا وام‌گیرنده در بازپرداخت اصل و سود وام در زمان سررسید مربوط می‌شود.

ریسک نکول در شرکت‌های بورسی

ریسک نکول در شرکت‌های بورسی به توانایی آن‌ها در انجام تعهدات مالی مربوط می‌شود. با بررسی صورت‌های مالی و معیارها و نسبت‌های مالی این شرکت‌ها، می‌توان توان مالی و پوشش بهره آن‌ها را ارزیابی کرد و میزان ریسک نکول را تعیین نمود.

ریسک نکول در اوراق مالی

اوراق مالی متنوعی مثل اوراق مشارکت، صکوک، اوراق خزانه اسلامی و دیگر انواع اوراق می‌توانند با ریسک نکول مواجه شوند. خرید و فروش این اوراق نیاز به تخصص و دانش ویژه‌ای دارد، به همین دلیل خرید مستقیم این اوراق توصیه نمی‌شود. برای کسانی که قصد سرمایه‌گذاری در اوراق مالی را دارند، بهتر است از طریق صندوق‌های سرمایه‌گذاری اقدام کنند.

اوراق مالی دولتی که بازپرداخت اصل و سود آن‌ها در موعد مشخصی تضمین شده باشد، ریسک نکول کمتری دارند. بسیاری از این اوراق برای تأمین کسری بودجه منتشر می‌شوند و تضمین پرداخت آن‌ها باعث ایجاد تقاضای بالا در بازار اوراق می‌شود. به همین دلیل، صندوق‌ها تمایل دارند این اوراق را خریداری کنند تا ریسک کمتری را متحمل شوند.

ریسک نکول در اعتبار پرداختی کارگزاری

ریسک نکول یکی از عوامل کلیدی در پرداخت اعتبار از سوی کارگزاری است. کارگزاری باید راهی برای تضمین بازپرداخت اعتبار پیدا کند تا ریسک نکول از سمت مشتریان کاهش یابد. به همین خاطر، هر کارگزاری شرایط خاصی را برای کاهش ریسک نکول در نظر می‌گیرد.

بسیاری از کارگزاری‌ها اجازه برداشت از حساب تا زمان تسویه را نمی‌دهند و همچنین پرتفوی باید از الگوی خاصی پیروی کند. به عنوان مثال، سرمایه‌گذاری در یک سهم به تنهایی پذیرفته نمی‌شود، زیرا این کار ریسک سرمایه‌گذاری را افزایش می‌دهد و می‌تواند اعتبار پرداختی کارگزاری را تحت تأثیر قرار دهد. کارگزاری‌ها با وضع این شرایط تلاش می‌کنند ریسک نکول را کاهش دهند.

رتبه‌بندی به عنوان روشی پیشگیرانه برای کاهش ریسک نکول

ریسک نکول، نه فقط در ایران بلکه در همه کشورهای جهان، همیشه وجود دارد. به همین دلیل، نهادهای مالی برای اطمینان از توانایی پرداخت افراد، شرکت‌ها و سازمان‌ها، از سیستم رتبه‌بندی اعتباری استفاده می‌کنند. این رتبه‌بندی‌ها توسط مؤسسات اعتباری مستقل و بر اساس سابقه اعتباری مشتریان انجام می‌شود و نتایج آن به نهادهای مالی اعلام می‌گردد. رتبه‌های A تا D برای ارزیابی میزان اعتبار تعیین شده‌اند و این رتبه‌بندی‌ها کمک می‌کند تا ریسک نکول به میزان زیادی کاهش یابد.

مدیریت ریسک نکول

مدیریت ریسک اعتباری به این معناست که چگونه احتمال عدم بازپرداخت بدهی‌ها را کنترل کنیم. اعتبار یعنی تعهد به پرداخت مبلغی در آینده. اگر این مبلغ به موقع پرداخت نشود، ریسک اعتباری ایجاد می‌شود که باید آن را مدیریت کرد. موسساتی که وام می‌دهند، با ارزیابی وضعیت مالی مشتریان و اعمال محدودیت‌ها سعی می‌کنند این ریسک را کاهش دهند.

محاسبه ریسک نکول

برای محاسبه ریسک اعتباری (یا نکول) به این شکل عمل می‌کنند: فرض کنید در یک بازه سه‌ماهه، مجموع اقساطی که پرداخت نشده‌اند جمع می‌شود و آن را بر کل وام‌های داده‌شده در همان دوره تقسیم می‌کنند. البته این روش بیشتر در صنعت استفاده می‌شود. برای محاسبه دقیق‌تر، از نرم‌افزارهای پیشرفته مانند Matlab استفاده می‌کنند. این محاسبات معمولاً پیچیده است و توسط کارشناسان اقتصادی انجام می‌شود.

نکول در قراردادهای آپشن 

بازار اختیار معامله (آپشن) بسیار جذاب است و بسیاری به دنبال فعالیت در آن هستند. برای ورود به این بازار، ابتدا باید از یک کارگزاری کد معاملاتی دریافت کرده و پس از یادگیری قوانین و روش‌های مربوطه، معاملات خود را آغاز کنید. مهم‌ترین نکته این است که بدون آگاهی کامل از قوانین، نباید وارد این بازار شوید، زیرا نداشتن دانش کافی ممکن است باعث زیان‌های سنگین شود.

نکول چیست؟ نکول زمانی رخ می‌دهد که یکی از طرفین قرارداد به تعهدات خود عمل نکند. به عنوان مثال، در قراردادهای آپشن، اگر فروشنده‌ای که متعهد به انجام تعهدات خود است از این کار سر باز زند، نکول کرده و باید جریمه پرداخت کند.

مثال‌ها:

• اختیار خرید: خریدار می‌تواند یک دارایی را در یک قیمت مشخص در آینده خریداری کند. اگر فروشنده قرارداد نتواند یا نخواهد این دارایی را ارائه دهد، نکول کرده است.
• اختیار فروش: خریدار می‌تواند یک دارایی را در یک قیمت مشخص به فروشنده بفروشد. اگر فروشنده قرارداد از پرداخت مبلغ خودداری کند، نکول رخ داده است.

فرآیند تحویل:

در بازار ایران، تحویل در قراردادهای اختیار معامله به روش اروپایی انجام می‌شود. اگر فروشنده تعهدات خود را انجام ندهد، باید جریمه‌ای برابر با درصدی از ارزش قرارداد را به همراه مابه‌تفاوت قیمت اعمال و قیمت بازار پرداخت کند.

بازار آپشن جذاب است، اما ورود به آن نیاز به آگاهی دقیق از قوانین دارد. نکول ریسک‌هایی برای سرمایه‌گذاران ایجاد می‌کند که باید در مدیریت ریسک به آن توجه شود.

نکول در قراردادهای آتی چگونه رخ می‌دهد؟

نکول در قراردادهای آتی زمانی رخ می‌دهد که یکی از طرفین نتواند به تعهدات خود بر اساس توافق انجام‌شده عمل کند. در این معاملات، عدم اجرای تعهدات در تاریخ مقرر در قرارداد معمولاً منجر به نکول می‌شود.

نتیجه‌گیری

نکول پدیده‌ای است که می‌تواند پیامدهای جدی مالی و اقتصادی به‌همراه داشته باشد. در حالی که دلایل و شرایط نکول متفاوت است، همه بدهکاران باید به مدیریت صحیح بدهی‌ها، پیش‌بینی مشکلات مالی و استفاده از ابزارهای مناسب برای کاهش ریسک نکول توجه داشته باشند. نکول نه‌تنها بر بدهکار تأثیر می‌گذارد، بلکه می‌تواند بر اقتصاد کلان و سیستم‌های مالی نیز اثرات گسترده‌تری داشته باشد.

سوالات متداول

نکول چیست؟

نکول به معنی عدم پرداخت یک تعهد مالی مانند چک یا سفته است. در واقع وقتی کسی از پرداخت پولی که باید بدهد خودداری کند، به این وضعیت نکول می‌گویند.

ریسک نکول چیست؟

ریسک نکول زمانی رخ می‌دهد که یکی از طرفین یک قرارداد مالی نتواند به تمام یا بخشی از تعهدات خود عمل کند، چه به دلخواه و چه به دلیل مشکلات. در این حالت گفته می‌شود که نکول اتفاق افتاده است.

وضعیت اعتباری چیست؟

وضعیت اعتباری به این معناست که چقدر احتمال دارد یک فرد یا شرکت نتواند به تعهدات مالی خود عمل کند و در صورت وقوع این اتفاق، وام‌دهندگان چگونه محافظت می‌شوند.

ریسک نکول در اوراق قرضه چگونه است؟

اوراق قرضه، به جز اوراقی که دولت منتشر می‌کند، همیشه مقداری ریسک نکول دارند. به همین دلیل، اوراق قرضه شرکت‌ها معمولاً بهره بیشتری نسبت به اوراق دولتی دارند، زیرا بین نرخ بهره بالا و ریسک نکول بیشتر، ارتباط مستقیمی وجود دارد.