معاملات فردایی

معاملات فردایی (Futures Contracts) یکی از ابزارهای مالی مشتق شده‌ای است که به سرمایه‌گذاران امکان می‌دهد تا در مورد قیمت آینده یک دارایی خاص (مانند طلا، نفت، ارز و …) شرط‌بندی کنند. در این نوع معاملات، دو طرف قرارداد توافق می‌کنند که یک دارایی مشخص را در آینده‌ای مشخص با قیمتی مشخص خرید یا فروش کنند.

معاملات فردایی به معاملاتی اطلاق می‌شود که در آن خریدار و فروشنده توافق می‌کنند یک دارایی مشخص (مانند طلا، سکه، ارز یا دیگر کالاهای ارزشمند) را در روز آینده و با قیمتی که امروز تعیین می‌کنند، خرید و فروش کنند. به عبارت دیگر، این نوع معاملات به‌صورت تسویه تأخیری هستند و انتقال واقعی دارایی معمولاً اتفاق نمی‌افتد، بلکه بیشتر جنبه‌ی توافقی و سفته‌بازی دارد.

برای مثال، اگر امروز قیمت هر دلار آمریکا 50,000 تومان باشد، در معاملات فردایی، خریدار و فروشنده توافق می‌کنند که دلار را با قیمت تعیین‌شده امروز (یا قیمتی توافقی) معامله کنند، اما تسویه نهایی معامله در روز کاری آینده انجام می‌شود. در بسیاری از موارد، این نوع معاملات به جای تحویل فیزیکی کالا، با تسویه نقدی (پرداخت مابه‌التفاوت قیمت) پایان می‌یابد.

چرا معاملات فردایی

• پوشش ریسک: شرکت‌ها و سرمایه‌گذاران از معاملات فردایی برای پوشش ریسک نوسانات قیمت دارایی‌های خود استفاده می‌کنند. به عنوان مثال، یک تولیدکننده گندم می‌تواند با خرید قراردادهای فردایی گندم، قیمت تمام شده محصول خود را تضمین کند.
• سودبردن از نوسانات بازار: معامله‌گران می‌توانند با پیش‌بینی درست جهت حرکت قیمت‌ها، از نوسانات بازار سود کسب کنند.
• اهرم مالی: معاملات فردایی به سرمایه‌گذاران امکان می‌دهد تا با استفاده از اهرم مالی، با سرمایه کمتر، در حجم بیشتری از بازار معامله کنند.

ویژگی‌های اصلی معاملات فردایی

• تسویه در روز بعد: برخلاف معاملات نقدی که تسویه و تحویل دارایی در همان روز انجام می‌شود، در معاملات فردایی تسویه نهایی در روز کاری بعد صورت می‌گیرد.
• عدم تحویل فیزیکی: در اغلب موارد، در معاملات فردایی تحویل فیزیکی دارایی (مانند ارز یا طلا) اتفاق نمی‌افتد و صرفاً مابه‌التفاوت قیمت بین خریدار و فروشنده تسویه می‌شود.
• ماهیّت سفته‌بازی: این معاملات بیشتر با هدف سودآوری از تغییرات قیمت انجام می‌شوند و خریداران و فروشندگان تمایلی به نگهداری واقعی دارایی ندارند.
• ریسک بالا: به دلیل پیش‌بینی قیمت آینده و نوسانات شدید بازار، معاملات فردایی با ریسک بالایی همراه هستند و ممکن است سود یا زیان‌های سنگینی به همراه داشته باشند.
• تأثیر بر بازار نقدی: معاملات فردایی می‌توانند تأثیرات مستقیمی بر قیمت‌های بازار نقدی داشته باشند، زیرا حجم بالای این معاملات ممکن است بر انتظارات بازار تأثیر بگذارد.

دلایل استفاده از معاملات فردایی

• مدیریت ریسک: شرکت‌ها و سرمایه‌گذاران می‌توانند از قراردادهای فردایی برای مدیریت ریسک نوسانات قیمت کالاها، ارزها و سایر دارایی‌ها استفاده کنند.
• سفته‌بازی: برخی از سرمایه‌گذاران از قراردادهای فردایی برای سفته‌بازی و کسب سود از نوسانات قیمت استفاده می‌کنند.
• آربیتراژ: معامله‌گران حرفه‌ای می‌توانند از تفاوت قیمت بین بازارهای مختلف یا بین قراردادهای فردایی با سررسیدهای مختلف استفاده کرده و سود کسب کنند.

انواع قراردادهای فردایی

• قراردادهای فردایی بر روی کالاها: مانند نفت، گاز طبیعی، فلزات گران‌بها و محصولات کشاورزی
• قراردادهای فردایی بر روی ارزها: برای مدیریت ریسک ناشی از نوسانات نرخ ارز
• قراردادهای فردایی بر روی شاخص‌های بورسی: برای سرمایه‌گذاری در بازار سهام بدون نیاز به خرید سهام
• قراردادهای فردایی بر روی نرخ بهره: برای مدیریت ریسک ناشی از تغییرات نرخ بهره

دلار فردایی و نوسانات بازار

دلار فردایی، به معنای معاملاتی است که بر اساس پیش‌بینی نرخ دلار در روز آینده انجام می‌شود. فروشندگان دلار فردایی در واقع دلاری ندارند و تنها برای ایجاد تغییر در قیمت‌ها و هیجان در بازار دست به این معاملات می‌زنند. این امر منجر به نوسانات بیشتر و بی‌ثباتی در بازار می‌شود. خریداران دلار فردایی به دنبال کسب سود بیشتر از این معاملات هستند و معمولاً این معاملات در کنار فروش ارز خارج از بازار رسمی، توسط دلالان انجام می‌شود.

قیمت دلار فردایی و چالش‌های آن

معاملات فردایی، ارز به معنای خرید دلار بر اساس پیش‌بینی قیمت آن در روز آینده و پرداخت مبلغی به عنوان پیش‌پرداخت به فروشنده است. به دلیل ماهیت صوری این معاملات، ممکن است دلاری رد و بدل نشود و پول پرداختی برای خرید دلار به منظور کسب سود باشد. این معاملات می‌تواند به سفته‌بازی تبدیل شود و فروشندگان ممکن است به وعده‌های خود عمل نکنند، که منجر به از دست رفتن سرمایه خریدار می‌شود.

یکی از مشکلات عمده معاملات فردایی ارز، نوسانات و تغییرات غیرقابل پیش‌بینی قیمت دلار است. قیمت دلار فردایی به پیش‌بینی‌های افراد و نوسانات بازار وابسته است. در صورتی که قیمت دلار فردایی در روز بعد پایین‌تر باشد، فروشنده ممکن است ضرر خود را از پول پرداختی خریدار جبران کند و هیچ تعهدی در این بین وجود ندارد.

ممنوعیت معاملات فردایی

پلیس امنیت اقتصادی اعلام کرده است که انجام هرگونه معاملات فردایی ارز، سکه و طلا برابر قانون ممنوع است. تنها معاملاتی که در واحدهای صنفی قانونی و رسمی و با رعایت قوانین و مقررات پولشویی و مالیاتی انجام شوند، مجاز و قانونی هستند.

دیدگاه قوه قضاییه درباره معاملات فردایی

از منظر قوه قضاییه، معاملات فردایی، ارز طلا و سکه به دلیل فقدان شرایط صحت معامله و عدم تعهدات قانونی، باطل است. در صورتی که معامله نسبت به مال پایه صورت گیرد و قصد طرفین بر تحویل در آینده احراز شود، در صورت دارا بودن دیگر شرایط صحت معامله، واجد آثار حقوقی است. به طور کلی، انجام هرگونه معاملات فردایی ارز، سکه و طلا ممنوع است و تنها معاملات قانونی و رسمی با رعایت قوانین و مقررات مجاز هستند.

نگاه فقهی به معاملات فردایی

از منظر فقهی، معاملات فردایی ارز به‌عنوان یک ساختار و تاسیس حقوقی جدید نیازمند تحلیل در چارچوب اصل آزادی و لزوم قراردادها در فقه اسلامی هستند. این معاملات نمی‌توانند به‌عنوان عقود متعارف و سنتی مانند مرابحه یا اجاره تحلیل شوند. چهار ضابطه عمومی قراردادها که شامل ممنوعیت ربا، ضرر، غرر و قمار هستند، باید در این معاملات رعایت شوند. در معاملات فردایی ارز، دو اصل ممنوعیت قمار و غرر نیازمند بررسی دقیق‌تر هستند.

دیدگاه قوه قضاییه به معاملات فردایی

معاملات فردایی، که در پایان یک روز معاملاتی بر اساس پیش‌بینی قیمت طلا و جواهرات در روز آینده انجام می‌شوند، در صورتی که طرفین قصد انجام بیع در موعد مقرر نداشته باشند و تعهدی بر این زمینه نپذیرند، باطل هستند. این معاملات به دلیل فقدان شرایط صحت معامله بر اساس ماده ۱۹۰ قانون مدنی، صحیح نمی‌باشند. ماده ۱۹۰ قانون مدنی شامل چهار شرط قصد طرفین و رضای آن‌ها، اهلیت طرفین، موضوع معین مورد معامله و مشروعیت جهت معامله است.

در صورتی که معامله نسبت به مال پایه صورت گیرد و قصد طرفین بر تحویل طلا و جواهر در آینده احراز شود، این معاملات دارای آثار حقوقی هستند. در هر صورت، احراز قصد طرفین و شرایط صحت معامله بر عهده مقام قضایی رسیدگی کننده است.

تحلیل و بررسی معاملات فردایی ارز و طلا در نظام پولی ایران

در نظام پولی و بانکی کشور ایران، معاملات آتی ارز به رسمیت شناخته نمی‌شود و بر اساس مقررات موجود، این نوع معاملات به عنوان فعالیتی غیرقانونی محسوب می‌شود. در سال‌های اخیر، با وجود ممنوعیت‌های قانونی، بازاری غیررسمی در اقتصاد کشور به نام بازار معاملات فردایی ارز شکل گرفته است. این بازار به دلیل عدم رسمیت و نظارت قانونی، معضلات و چالش‌های خاص خود را دارد که در این مقاله به تحلیل و بررسی آنها خواهیم پرداخت.

نتیجه گیری

معاملات فردایی، ارز و طلا به دلیل ماهیت صوری و غیررسمی خود، مشکلات و چالش‌های زیادی به همراه دارند. این معاملات به دلیل ایجاد نوسانات و شوک‌های قیمتی، غیرقانونی شناخته شده و تحت تعقیب قضایی قرار می‌گیرند. در نهایت، عدم وجود نظارت قانونی و ریسک‌های بالا در این نوع معاملات، آن‌ها را به گزینه‌ای پرخطر و نامناسب برای سرمایه‌گذاری تبدیل کرده است.

برای جلوگیری از مشکلات و حفظ ثبات بازار، توصیه می‌شود که سرمایه‌گذاران از انجام معاملات فردایی، خودداری کنند و به دنبال گزینه‌های قانونی و معتبر در بازارهای مالی باشند.

سوالات متداول 

معاملات فـردایی چیست؟

معاملات فـردایی نوعی معامله مالی است که در آن خریدار و فروشنده توافق می‌کنند دارایی مشخصی (مانند ارز یا طلا) را در روز آینده و با قیمتی که امروز تعیین می‌شود، معامله کنند. در این معاملات معمولاً تسویه نهایی به صورت نقدی انجام می‌شود و تحویل فیزیکی دارایی اتفاق نمی‌افتد.

معاملات فـردایی چه تفاوتی با معاملات آتی دارد؟

• قانون‌گذاری: معاملات آتی در بازارهای رسمی و تحت نظارت انجام می‌شوند، در حالی که معاملات فردایی اغلب در بازارهای غیررسمی انجام می‌گیرند.
• ساختار قرارداد: معاملات آتی استانداردشده هستند و تاریخ تحویل مشخصی دارند، اما معاملات فردایی انعطاف‌پذیرتر و غیررسمی‌ترند.
• هدف: معاملات آتی بیشتر برای مدیریت ریسک (hedging) استفاده می‌شوند، اما معاملات فردایی جنبه سفته‌بازی دارند.

چه کسانی در معاملات فـردایی فعالیت می‌کنند؟

معمولاً معامله‌گران حرفه‌ای، صرافی‌ها، دلالان بازار ارز و طلا و برخی از افراد عادی با هدف کسب سود از تغییرات قیمتی در این معاملات شرکت می‌کنند.

ریسک معاملات فـردایی چیست؟

معاملات فـردایی به دلیل نوسانات شدید قیمت در بازارهای ارز و طلا با ریسک بالایی همراه هستند. این ریسک شامل زیان‌های مالی سنگین، عدم شفافیت، و احتمال کلاهبرداری در بازارهای غیررسمی است.

آیا در معاملات فـردایی تحویل فیزیکی دارایی انجام می‌شود؟

خیر، در اکثر موارد معاملات فردایی صرفاً بر اساس تسویه نقدی انجام می‌شود و تحویل فیزیکی دارایی (مانند ارز یا طلا) اتفاق نمی‌افتد.

چرا معاملات فـردایی در بازار ایران رایج است؟

به دلیل نوسانات شدید بازار ارز و طلا در ایران و فرصت‌هایی که این نوسانات برای کسب سود ایجاد می‌کند، معاملات فردایی به عنوان یک ابزار سفته‌بازی در بین معامله‌گران رایج شده است.

معاملات فـردایی چگونه بر بازار نقدی تأثیر می‌گذارد؟

این معاملات می‌توانند باعث افزایش نوسانات قیمت در بازار نقدی شوند. همچنین ممکن است انتظارات تورمی را تقویت کنند و موجب بی‌ثباتی در بازارهای مالی شوند.

آیا معاملات فـردایی قانونی است؟

در بسیاری از کشورها و حتی در ایران، معاملات فردایی در صورت نظارت و کنترل توسط نهادهای مالی قانونی محسوب می‌شوند. اما معاملات غیررسمی و بدون نظارت ممکن است از نظر قانونی با محدودیت یا ممنوعیت مواجه باشند.

چگونه در معاملات فـردایی سود کنیم؟

برای کسب سود در معاملات فـردایی باید توانایی پیش‌بینی دقیق تغییرات قیمتی در بازار را داشته باشید. این کار نیازمند تحلیل تکنیکال، تحلیل فاندامنتال و آشنایی با روندهای بازار است.

آیا معاملات فـردایی مناسب افراد تازه‌کار است؟

معاملات فـردایی به دلیل ریسک بالا و پیچیدگی‌های مربوط به نوسانات قیمت، برای افراد تازه‌کار مناسب نیست. معامله‌گران تازه‌کار ممکن است زیان‌های سنگینی متحمل شوند.

معاملات فـردایی در چه بازارهایی رایج است؟

معاملات فـردایی بیشتر در بازارهای ارز، طلا و سکه رایج هستند. در برخی موارد، این نوع معاملات در بازارهای دیگر مانند نفت یا کالاهای ارزشمند نیز انجام می‌شوند.

بانک مرکزی ایران چگونه با معاملات فـردایی برخورد می‌کند؟

بانک مرکزی تلاش می‌کند با نظارت و کنترل معاملات فـردایی از بی‌ثباتی بازار جلوگیری کند. اقداماتی مانند محدودیت در معاملات غیررسمی و تشویق به انجام معاملات در صرافی‌های مجاز از جمله راهکارهای بانک مرکزی است.

آیا معاملات فـردایی باعث افزایش تورم می‌شود؟

بله، اگر این معاملات در حجم گسترده و بدون نظارت انجام شوند، می‌توانند باعث افزایش نوسانات قیمتی و در نتیجه تقویت انتظارات تورمی شوند.

آیا معاملات فـردایی قانونی در ایران وجود دارد؟

بله، در صورتی که معاملات فـردایی از طریق صرافی‌های مجاز یا پلتفرم‌های قانونی انجام شوند، قانونی هستند. اما معاملات در بازارهای غیررسمی ممکن است با محدودیت‌ها یا ممنوعیت‌هایی مواجه باشند.

آینده معاملات فـردایی چگونه پیش‌بینی می‌شود؟

با افزایش نظارت نهادهای مالی و اصلاح قوانین، احتمال می‌رود معاملات فـردایی شفاف‌تر و منظم‌تر شوند. همچنین ممکن است ابزارهای مالی جدیدی جایگزین این نوع معاملات شوند تا ریسک‌های موجود کاهش یابد.