فراتر از بودجه Beyond Budgeting

فراتر از بودجه (که در انگلیسی به عنوان “Beyond Budgeting” شناخته می‌شود) یک رویکرد نوین مدیریتی و حسابداری است که بر این اساس عمل می‌کند که سیستم‌های سنتی بودجه‌ریزی ممکن است در محیط‌های کسب‌وکار مدرن ناکارآمد یا محدودکننده باشند.

این مفهوم، که در دهه 1990 مطرح شد، از طرفداران خود می‌خواهد تا از محدودیت‌ها و چارچوب‌های سخت بودجه‌های سنتی فراتر بروند و به سمت سیستمی پویا و انعطاف‌پذیر حرکت کنند. در واقع، ایده‌ی اصلی “فراتر از بودجه” آن است که بودجه‌ریزی سنتی در دنیای پیچیده و غیرقابل پیش‌بینی امروز ناکافی است و سازمان‌ها باید به دنبال روش‌های مدیریت پویا و تطبیق‌پذیر باشند.

در بودجه‌ریزی سنتی، معمولاً یک بودجه سالانه بر اساس پیش‌بینی‌های اولیه از درآمد و هزینه‌ها تنظیم می‌شود و به عنوان مرجع مالی برای تصمیم‌گیری‌های مدیریتی مورد استفاده قرار می‌گیرد. اما این سیستم اغلب با محدودیت‌هایی همراه است؛ از جمله سختی پیش‌بینی دقیق در محیط‌های ناپایدار، تأخیر در واکنش به تغییرات بازار، و نیاز به تغییرات مکرر در بودجه با توجه به شرایط جدید.

منطق ورای بودجه

منطق پشت چارچوب فراتر از بودجه بندی این است که فرآیندهای بودجه ریزی سنتی دارای تعدادی نقص هستند. برخی از ایرادات شامل موارد زیر است:

• توسعه بودجه زمانبر و پرهزینه است.
• بودجه به ندرت بر استراتژی شرکت متمرکز می شود.
• بودجه عموماً باعث ایجاد ارزش نمی شود.
• بودجه ممکن است موانعی برای تغییرات ایجاد کند.
• بودجه، تمرکز قدرت را در یک سازمان افزایش می دهد.

مزایا و معایب رویکرد فراتر از بودجه

رویکرد “فراتر از بودجه” می‌تواند به سازمان‌ها کمک کند تا عملکرد خود را بهبود بخشند و به سرعت به تغییرات محیطی واکنش نشان دهند. در عین حال، این رویکرد چالش‌هایی نیز دارد. در ادامه به برخی از مزایا و معایب این رویکرد اشاره می‌شود:

مزایا

1. انعطاف‌پذیری بالا: یکی از بزرگترین مزایای “فراتر از بودجه” انعطاف‌پذیری آن است. این رویکرد به سازمان‌ها اجازه می‌دهد تا به سرعت به تغییرات بازار واکنش نشان دهند و اهداف و برنامه‌های خود را با شرایط جدید تطبیق دهند.
2. کاهش هزینه‌ها: با حذف نیاز به تهیه و نگهداری بودجه‌های سالانه و پیچیده، سازمان‌ها می‌توانند هزینه‌های مربوط به بودجه‌ریزی را کاهش دهند و منابع خود را به صورت کارآمدتری مدیریت کنند.
3. افزایش نوآوری و ریسک‌پذیری: با کاهش تمرکز بر کنترل مالی و تمرکز بیشتر بر عملکرد واقعی و بازار، سازمان‌ها می‌توانند فرصت‌های بیشتری برای نوآوری و ریسک‌پذیری ایجاد کنند.

معایب

1. پیچیدگی پیاده‌سازی: پیاده‌سازی مدل “فراتر از بودجه” ممکن است پیچیده و زمان‌بر باشد. سازمان‌ها باید ساختارها و فرآیندهای خود را به‌صورت اساسی بازنگری کنند و این امر نیازمند تغییرات گسترده در فرهنگ سازمانی و مدیریت است.
2. نیاز به مهارت‌های جدید مدیریتی: مدیران و رهبران سازمان‌ها باید مهارت‌های جدیدی برای مدیریت عملکرد و تصمیم‌گیری در یک محیط پویا و غیرمتمرکز کسب کنند. این نیاز ممکن است چالش‌هایی برای سازمان‌ها ایجاد کند.
3. احتمال عدم پیش‌بینی دقیق: با حذف بودجه‌های سالانه، پیش‌بینی دقیق‌تر درآمد و هزینه‌ها ممکن است دشوارتر شود و این مسئله می‌تواند برای برخی از سازمان‌ها که نیاز به کنترل‌های مالی دقیق دارند، مشکل‌ساز باشد.

شکست Beyond Budgeting

ایده Beyond Budgeting هنوز نسبتا جدید است. توسعه فعال چارچوب در 20 سال گذشته آغاز شده است. ظهور آن با تغییر از یک مدل سازمانی بوروکراتیک سنتی به یک ساختار تجاری چابک همراه است.

اساساً چارچوب Beyond Budgeting  مبتنی بر ایده چابکی تجاری است. در ابتدا، شرکت های چابک عمدتاً در میان شرکت های توسعه نرم افزار رایج بودند. چنین شرکت‌هایی تکنیک‌های چابک کسب‌وکار را برای تطبیق و سازگاری سریع با اهداف و الزامات دائماً در حال تغییر در یک محیط بسیار رقابتی ایجاد کردند. امروزه، کسب‌وکارها در صنایع مختلف به طور فعال تکنیک‌های چابک را برای پایبندی به روندهای بزرگ مانند دیجیتالی‌سازی، جهانی‌سازی و تحرک پیاده‌سازی می‌کنند.

موسسه ماوراء بودجه یک سازمان غیرانتفاعی است که فراتر از اصول بودجه ریزی توسعه و ترویج می کند. این سازمان میزبان میزهای گرد سالانه فراتر از بودجه (BBRT)، یک شبکه جهانی است که سازمان ها را تشویق می کند تا اصول BB را بیاموزند. BBRT همچنین به اشتراک گذاری اطلاعات و تجربیات اتخاذ اصول را تقویت می کند.

فراتر از اصول بودجه ریزی

چارچوب فراتر از بودجه بر اساس 12 اصل است. با این حال، به گفته این موسسه، اصول نه دستور العمل است و نه یک چک لیست برای مدیریت. این اصول صرفاً به عنوان راهنمای شرکت ها و مدیرانی هستند که مایل به پذیرش چارچوب هستند.

دو رکن چارچوب فراتر از بودجه عبارتند از رهبری غیرمتمرکز و فرآیندهای مدیریت تطبیقی. هر بعد از چارچوب شامل شش اصل است که در تصویر زیر نشان داده شده است:

فراتر از تکنیک های بودجه ریزی

لغو کامل فرآیندهای بودجه ریزی سنتی مستلزم اجرای تکنیک های جدیدی است که جایگزین آنها شود. چارچوب BB تکنیک های دقیقی را که برای همه شرکت ها قابل اجرا هستند، مشخص نمی کند.

با این حال، برخی از تکنیک‌ها وجود دارند که در گذشته در موارد واقعی مؤثر بوده‌اند. این تکنیک ها شامل موارد زیر است:

• پیش بینی های متحرک به جای سالانه به صورت ماهانه یا سه ماهه ایجاد می شوند.
• اهداف شرکت بر اساس شاخص های کلیدی عملکرد (KPI) است.
• عملکرد مدیران شرکت بر اساس معیارهای خارجی ارزیابی می شود تا عملکرد گذشته آنها.
• مدیران عملیاتی قدرت واکنش به تغییرات محیط کسب و کار را دارند و می توانند به صورت پویا اقدامات خود را هماهنگ کنند.